رامین حسین آبادیان: با وجود صدور حکم آزادی شیخ زکزاکی رهبر جنبش اسلامی نیجریه توسط دادگاه عالی این کشور، دولت نیجریه همچنان از آزادی وی خودداری می کند.
این در حالی است که جنبش اسلامی نیجریه اعلام کرده که از دولت در مجامع بین المللی شکایت کرده و به تحرکات خود برای مقابله با اقدامات خصمانه آن ادامه می دهد. در همین ارتباط، خبرنگار مهر گفتگویی را با «جعفر قنادباشی» تحلیلگر سیاسی و کارشناس ارشد مسائل آفریقا ترتیب داده است که مشروح آن از نظر می گذرد؛
*با وجود اینکه دادگاه عالی نیجریه حکم آزادی شیخ زکزاکی را صادر کرده است، دولت این کشور از آزادی رهبر عالی شیعیان نیجریه خودداری می کند. اساسا حکمی که پشتوانه اجرایی ندارد، چگونه صادر شده است؟
انگلستان علاقه مند نیست که شیخ زکزاکی در مستعمرات آن که نیجریه یکی از آنهاست، نقش آفرینی داشته باشد و موجب قدرتمندتر شدن شیعیان بشوددر نیجریه و بسیاری از کشورهای آفریقایی مسأله استقلال قوه قضاییه از دولت وجود ندارد. البته ممکن است در برخی کشورها به دلیل برخی شرایط و وجود برخی افراد، قوه قضاییه استقلال بیشتری داشته باشد. اما در مجموع، حکومت ها زمانی که تشکیل می شوند به ویژه در قاره آفریقا، رئیس جمهور و قوه مجریه نقش مهمی در تعیین سرنوشت مسائل مختلف آن کشور دارند.
در نیجریه البته اوضاع بدتر از اینهاست. نیجریه به داشتن یک دستگاه اداری بسیار فاسد مشهور است. در تعیین سرنوشت این کشور، هم کمپانی های نفتی بسیار تعیین کننده هستند و هم کشورهای عربی که علاقه مند به اجرای برخی سیاستها در نیجریه هستند.
برخی از امور داخلی نیجریه پیش از اینکه در دستگاه های اجرایی و دستگاه قضایی تعیین وضعیت بشوند، در جلساتی به آنها رسیدگی می شود که در هتل ها برگزار می شوند؛ جلساتی که سفرای کشورهای مختلف در آن حضور دارند. در آنجا تعیین می شوند که چه اتفاقی باید بیفتد.
در خصوص شیخ زکزاکی باید گفت که این مسأله تنها یک مسأله داخلی نبود و یک عزم خارجی و بیگانه در ورای آن نهفته است. حمله به ایشان، زخمی کردن ایشان و زندانی کردنشان در واقع نشأت گرفته از یک اراده خارجی بود. از یک طرف شرکت های نفتی علاقه مند نبودند شیخ زکزاکی به نقش آفرینی در نیجریه ادامه دهد. از طرفی دیگر، انگلستان علاقه مند نیست که شیخ زکزاکی در مستعمرات آن که نیجریه یکی از آنهاست، نقش آفرینی داشته باشد و موجب قدرتمندتر شدن شیعیان بشود.
نکته دیگر که در مسأله نیجریه باید به آن اشاره کرد، مسأله ارتجاع عربی است. ارتجاع عربی از وهابیت در نیجریه حمایت کرده و موجب ریشه دواندن آن در این کشور شده است. می توان گفت آنچه که در قالب «بوکوحرام» در نیجریه دیده می شود، شاخه ای از گروه های وهابی در نیجریه استآنچه که در قالب «بوکوحرام» در نیجریه دیده می شود، شاخه ای از گروه های وهابی در نیجریه است. در خصوص حکم آزادی شیخ زکزاکی هم باید به زمان صدور این حکم و شرایطی که این حکم در آن صادر شد، اشاره کرد.
سال گذشته در آستانه فرا رسیدن سالروز حمله به محل سکونت شیخ زکزاکی، دادگاه حکم آزادی را صادر کرد. دادگاه با این اقدام تلاش کرد تا از وقوع هرگونه اتفاقی در آستانه سالروز حمله به شیخ زکزاکی جلوگیری کند. ما پیش بینی کرده بودیم که حکم آزادی دادگاه برای ایجاد آرامش در نیجریه صادر شد و هدف اصلی آن آزادی شیخ زکزاکی نبوده است.
*ارزیابی شما از نقش آفرینی ایالات متحده آمریکا در تحولات نیجریه چیست؟ به نظر شما آیا این آمریکایی ها هستند که نقشه راه دولتمردان نیجریه در برخورد با شیخ زکزاکی و شیعیان نیجریه را مشخص و معین می کنند؟
قطعا آمریکایی ها در این زمینه نقش دارند. آمریکایی ها در آفریقا به عنوان قدرت تازه ورود تلقی می شوند. انگلستان، فرانسه، اسپانیا، بلژیک و پرتغال نیز از جمله قدرت های سنتی در آفریقا هستند. آمریکا به ویژه پس از پایان جنگ سرد تلاش کرد تا نفوذ خود را در کشورها افزایش دهد.
نیجریه یکی از کشورهایی است که از نظر آمریکایی ها در اولویت روابط قرار دارد. یکی از دلایل مهم نیجریه برای آمریکا، نفت نیجریه است. آمریکایی ها به دنبال جایگزین نفت غرب آسیا هستند تا اگر مشکلاتی در غرب آسیا به وجود آمد آنها بتوانند از نفت آفریقا استفاده کنند. در واقع تأسیس دفتر فرماندهی آمریکا یعنی «آفریکام» درست برای تحقق همین هدف صورت گرفت.
یکی از دلایل مهم نیجریه برای آمریکا، نفت نیجریه استمسأله بعدی برای آمریکا، ارتش نیجریه است. نیجریه بزرگترین ارتش آفریقا را دارد و گفته می شود که این ارتش از ارتش مصر هم بزرگتر است. برای آمریکایی ها مسأله نظامی نیجریه بسیار اهمیت دارد. سوم هم بازار خوبی است که نیجریه برای ثروتمندان دارد. نیجریه بیشترین جمعیت آفریقا را دارد. جمعیت آن به بیش از ۱۷۰ میلیون نفر می رسد و این جمعیت از جمعیت مصر بسیار بیشتر است. بنابراین، نیجریه بازار خوبی می تواند برای کالاهای آمریکایی باشد.
مسأله دیگری که در اینجا باید به آن اشاره شود، این است که مثلث ارتجاع عربی، صهیونیسم و غربی ها پشت حوادث مربوط به شیعیان ایستاده اند. ما دیدیم زمانی که به شیخ زکزاکی حمله شد، شیخ نمر در عربستان به شهادت رسید. همزمان، به علماء در عراق هم حمله صورت گرفت. بنابراین این حرکتِ همزمان برای تحت فشار قرار دادن شیعیان انجام شد.
*گمانه زنی های زیادی مبنی بر نقش آفرینی رژیم صهیونیستی در نیجریه و نقش داشتن آن در سرکوب شیعیان وجود دارد. آیا نقش رژیم صهیونیستی در نیجریه کم رنگ تر از گذشته شده و یا همچنان به همان صورت اولیه ادامه دارد؟
نیجریه بیش از ۱۷۰ میلیون جمعیت دارد که نزدیک به ۶۰ درصد مسلمان هستند و ۴۰ درصد هم از مسیحیان هستند. در میان شیعیان، اکثرا مذهب مالکی دارند و شیخ زکزاکی تقریبا هفت میلیون صهیونیستها نظامیان نیجریه را به سرزمین های اشغالی دعوت می کنند و با آنها جلسه می گذارندنفر از این جمعیت را جذب کرده است. اما نکته اینجاست که نقش این هفت میلیون نفر آنچنان جذاب بود که همه درحال سوق پیدا کردن به سمت شیعیان بودند.
بنابراین شیخ زکزاکی بزرگترین جامعه شیعی در آفریقا را تشکیل داده است. لذا صهیونیستها از طریق نظامیان نیجریه به پیاده سازی اهداف خود در این کشور می پردازند. صهیونیستها نظامیان نیجریه را به سرزمین های اشغالی دعوت می کنند و با آنها جلسه می گذارند.
در واقع، شیخ زکزاکی هویت بوکوحرامی ها را فاش کرد که در ورای آنها صهیونیستها ایستاده اند. شیخ زکزاکی همواره تصریح می کرد که بوکوحرام ریشه داخلی ندارد و ریشه آن از عربستان سعودی و صهیونیستهاست. متأسفانه سلاحی که ارتش در دست دارد، سلاح صهیونیستهاست.
*جمهوری اسلامی ایران در عرصه دیپلماتیک چه اقدامی می تواند برای بهبود اوضاع شیخ زکزاکی رهبر شیعیان نیجریه انجام دهد؟
ما تلاش می کنیم تا در این زمینه این تصور ایجاد نشود که ایران در امور نیجریه مداخله می کند. این بسیار مهم است. پیشتر تلاش شد تا ایران را متهم به قاچاق اسلحه به نیجریه کنند و با کمک صهیونیستها چهره ما را خدشه دار کنند. کاری که ما باید انجام دهیم این است که به دولت نیجریه تفهیم کنیم که اینها یک اقلیت مذهبی هستند، شیخ زکزاکی یک پدر روحانی است و احترام به اقلیت ها و مقامات مذهبی نه تنها ازجمله عناصر حقوق بشری است بلکه وجهه دولت را تقویت خواهد کرد.
ما باید به دولت نیجریه بگوییم که یکی از عوامل محبوبیت آن در این کشور حمایت از حقوق اقلیت های دینی و مذهبی است. باید به عنوان نمونه نوع حمایت های جمهوری اسلامی ایران از اقلیت های دینی و مذهبی را به دولت نیجریه نشان دهیم تا بدین ترتیب به محمد بوهاری تفهیم شود که اگر می خواهد دولت پابرجایی داشته باشد، چاره ای جز حمایت از اقلیت های دینی در نیجریه ندارد.
*ارزیابی شما از ادامه روند سرکوبگری کنونی در نیجریه چیست؟ به نظر شما وضعیت کنونی به چه نتیجه ای منجر خواهد شد؟
با خون حدود ۳۰۰ نفر که در حادثه دو سال پیش شهید شدند، نهضت اسلامی شیخ زکزاکی آبیاری شد و این نهضت قویتر از گذشته شده استشیخ زکزاکی سه فرزند خود را در یکی از راهپیمایی های روز قدس از دست داده است. سه فرزند دیگر را در حمله ارتش نیجریه از دست داده است. ظاهرا ایشان تنها دو دختر برایشان باقی مانده است. خود ایشان هم در آستانه نابینایی است و یکی از دستانشان هم فلج شده است. پیشتر هم گفته بودم که مردم نیجریه باید به دورانی بیندیشند که از حضور شیخ زکزاکی در جمع خود محروم هستند. شیخ زکزاکی سمبل آزاده خواهی اسلامی است. بستری که شیخ زکزاکی ایجاد کرده از درونش شیخ زکزاکی ها رشد خواهند کرد.
خون هایی که ریخته شده انگیزه انقلابی مردم نیجریه را بالا برده است. با خون حدود ۳۰۰ نفر که در حادثه دو سال پیش شهید شدند، نهضت اسلامی شیخ زکزاکی آبیاری شد و این نهضت قویتر از گذشته شده است. اطلاعاتی داریم که در کشورهای آفریقایی همسایه نیجریه در صدد هستند تا به شیعیان بپیوندند. این نشان می دهد که نهضت اسلامی شیخ زکزاکی به عنوان یک نهضت محب اهل بیت در حال رشد است.
