افق/ مهر، در دوره ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی و در دورانی که علی اکبر ولایتی وزیر خارجه کشور بود بحث هایی درباره ارتباط مقامات ایران و آمریکا مطرح شد. در همان مقطع جیمز بیکر وزیر خارجه وقت آمریکا اعلام می کند که حاضر است با مقامات ایران مستقیما مذاکره کند.در آن زمان عطالله مهاجرانی معاون حقوقی و پارلمانی هاشمی رفسنجانی در مقاله ای با عنوان مذاکره مستقیم از این پیشنهاد استقبال می کند که این مقاله با اعتراض گسترده ای در داخل کشور همراه می شود. پیش از آن در ماجراهایی مثل ماجرای مک فارلین ارتباطاتی در سطح پایین بین مقامات آمریکا و ایران برقرار شده بود اما تا دوره اصلاحات عملا هر گونه ارتباطی بین مقامات دو کشور یک تابو بود و دیپلمات های دو کشور از یکدیگر گریزان بودند. تا آنکه در سال ۲۰۰۱ دیدار کوتاهی بین کمال خرازی و کالین پاول وزیران خارجه وقت ایران و آمریکا برگزار شد.
سوال پاول و جواب بی ربط خرازی
کالین پاول وزیر خارجه آمریکا در دوران جرج بوش بعدها در گفت وگویی با بی بی سی به نقل خاطره ای از دیدارش با کمال خرازی وزیر خارجه وقت ایران می پردازد که تحریف این دیدار با واکنش و جوابیه دفتر خرازی همراه می شود. پاول که درباره تاثیرتحولات منطقه بر ایران صحبت می کرد، گفت: «من زمانی که در یک فرصت پیش آمده از وزیر خارجه ایران سوال کردم مشکل شماره یک شما چیست؟ او پاسخ داد ما باید هر سال ۶۰۰ هزار شغل ایجاد کنیم.او اصلا نگفت که باید برنامه هسته ای شان را تکمیل کنند».
پاول پیش تر در یک گفت وگو با شبکه خبری ای بی سی نیوز ماجرای دیدارش با خرازی را اینگونه تعریف کرده بود«طبق برنامه میزبان مصری، من و وزیر امور خارجه ایران در ضیافت شام بایستی روبه روی یکدیگر می‌نشستیم که البته من درخصوص این اتفاق، نسبت به میزبانان مصری مشکوک هستم. من چند دقیقه دیر بر سر میز شام حاضر شدم و بدون آگاهی از مکان خود که روبروی وزیر امور خارجه ایران بود در مکانی دیگر نشستم .من و آقای خرازی با یکدیگر دست دادیم و به اتفاق هم شام خوردیم و در طول شام نیز گفت‌و‌گویی مودبانه با یکدیگر داشتیم.
بعد از انتشار این اخبار دفتر خرازی توضیحاتی درباره ادعاهای پاول مطرح کرد و نوشت که اساسا هیچ گونه ملاقات و مذاکره‌ای بین آقای خرازی و آقای کالین پاول انجام نگرفته است. شرکت در اجلاس‌های بین‌المللی یا ضیافت‌های دیپلماتیک که وزرای خارجه کشورهای مختلف از جمله ایران و آمریکا در آن حضور داشته‌اند، ملاقات محسوب نمی‌شود؛ هرچند به اظهار ادب طرف مقابل پاسخ مقتضی داده شده باشد.
این ادعای پاول که وزیر خارجه ایران گفته است مشکل ایران، ایجاد ششصد هزار شغل است، حکایت از درایت وزیر خارجه در عدم ورود به مباحث سیاسی دارد و هرگز نمی‌توان از آن استنباط کرد که برنامه هسته‌ای ایران اولویت کشور نیست.
آن زن قرمز پوش
اردیبهشت ماه سال ۸۶، اجلاس شرم الشیخ درباره عراق می توانست به محلی برای دیدار علنی دو مقام رسمی ایران بعد از نزدیک به سی سال مناقشه تبدیل شود. آنجا که ضیافت شامی در این اجلاس برگزار شد و کاندولیزا رایس وزیر خارجه وقت آمریکا و منوچهر متکی وزیر خارجه وقت ایران قرار بود در این ضیافت حضور داشته باشند، اما یک زن قرمز پوش تمام معادله ها را برای دیدار وزیران خارجه ایران و آمریکا به هم ریخت. در تمام دو روزی که اجلاس برگزار می شد دیپلمات‌های دو کشور یکدیگر را زیر نظر داشتند، پیش از برگزاری اجلاس گفته می شد گرمای بهاری نشست شرم الشیخ یخ روابط ایران و آمریکا را ذوب می کند. پنجشنبه شبی مقامات مصری در ضیافت شامی میز دو میهمان ویژه اجلاس را کنار هم می چینند. روزنامه ایندی پندنت چاپ انگلیس در گزارشی تحت عنوان زن قرمز پوش ضیافت شام ایران و امریکا را به یکباره برهم زد نوشت: یک نوازنده ویولون زن روی صحنه، موزیک پیش زمینه را می نواخت. منوچهر متکی وزیر خارجه ایران وارد شد اولین چیزی که وی به آن توجه کرد این بود که برسر یک میز و در مقابل کاندولیزا رایس قرار خواهد گرفت. متکی سپس متوجه این نوازنده ویولون که لباس شب بلند قرمز رنگ به تن کرده بود شد و به یکباره جلسه را قبل از ورود رایس ترک کرد. اما اکنون این پرسش مطرح است که آیا این نوانده زن ویولون با لباس بی استین باعث شد که متکی جلسه را ترک کند یا اینکه قرار گرفتن برسر میزی که قرار بود رایس نیز درانجا بنشیند؟
بعد از آنکه برنامه مقامات مصری برای رقم زدن یک اتفاق بزرگ در شرم الشیخ بهم خورد رایس به خبرنگاران گفت که شما می توانید از وی بپرسید که چرا تلاشی نکرد اما من کسی نیستم که دنبال دیگران بروم. متکی پس از آن که رایس شرم الشیخ را ترک کرد، به خبرنگاران گفت که در جریان کنفرانس، هیچ زمانی برای دیدار با رایس وجود نداشت . وی افزود که انجام یک دیدار واقعی، برنامه ریزی و اراده سیاسی هر دو طرف را می طلبد .
شون مک کورمک سخنگوی وزارت خارجه امریکا روز گذشته به شوخی گفت نمی‌دانم متکی از کدامیک از زنها ترسید؟ زن قرمز پوش یا وزیر خارجه آمریکا.
“سلام و خداحافظی متکی با کلینتون
سه سال بعد از اجلاس شرم الشیخ این بار اجلاس امنیتی منامه محل حضور وزیران خارجه ایران و آمریکا شد، با این تفاوت که این بار به جای کاندولیزا رایس، هیلاری کلینتون در صدر وزارت خارجه ایالات متحده نشسته و در اجلاس منامه حضور یافته بود. در این اجلاس بالاخره کلینتون و متکی با یکدیگر سلام و علیک می کنند. اتفاقی که در داخل ایران با واکنش های انتقادی زیادی همراه بود. با این وجود
هیلاری کلینتون در راه بازگشت از منامه به واشنگتن در گفت وگو با خبرنگاران داخل هواپیما از بی اعتنایی منوچهر متکی به خود صحبت کرده و گفته بود که من از جای خود برخاستم تا جلسه را ترک کنم و متکی چند صندلی از من دورتر بود و در حال دست دادن با بقیه بود و زمانی که مرا دید، ایستاد و از من فاصله گرفت. من به او سلام کردم اما او تنها از من فاصله گرفت.
اما بعدها منوچهر متکی در خصوص ماجرای سلام و علیک خانم کلینتون با او در بحرین توضیح داد. او گفت که ما در جلسه‌ای بودیم که میزبان‌مان ولیعهد بحرین بود و بنابراین به احترام کشور دوستمان طبیعی بود وقتی در اجلاس شرکت کرده‌ایم، در میهمانی آنها هم شرکت کنیم. در سال‌های قبل معمولاً در این جلسه ولیعهد بحرین صحبت می‌کرد. این‌بار سخنران ویژه مراسم، وزیر امورخارجه آمریکا بود. در چنین جلسه‌ای طبیعی است که برای ما مهم‌ترین نکته این بود که ببینیم او چه می‌گوید. به تناسب نکات و مطالبی که مطرح می‌کرد، ما باید توشه فردای خودمان را تنظیم می‌کردیم. فردای آن روز من سخنرانی داشتم. آن میهمانی جلسه اصلی گفت‌وگوی منامه نبود، تنها یک سخنرانی بود و ایشان به‌عنوان یک سخنران دعوت شده بود و از طرف دیگر، ایشان خیلی تلاش کرد راحت صحبت کند، خیلی تلاش کرد محترمانه صحبت کند. شاید قوی‌ترین کلمات را به‌کار گرفت برای اینکه به رسمیت شناختن حق ایران را در موضوع هسته‌ای مورد تأیید و تأکید قرار دهد اما در عین حال بخش‌هایی از حرف او هم از نظر ما مورد پذیرش نبود.
“می توانم وقتتان را بگیرم؟
بالاخره تابوی مذاکره علنی دو مقام ارشد ایرانی و آمریکایی در نیویورک و در حاشیه یک نشست هسته ای با یکدیگر دیدار کردند. پس از پایان جلسه تاریخی وزیران خارجه گروه ۱+۵ با وزیر خارجه ایران در اتاق مشورت شورای امنیت سازمان ملل، در حالی که کاترین اشتون و سپس وزیران خارجه فرانسه، انگلیس، آلمان، روسیه و چین جلسه را ترک کرده بودند، غیبت دو وزیر برای همه خبرنگاران سوال برانگیز شده بود. ظریف درباره این دیدار می نویسد که در روزهای قبل از جلسه، با همه وزیران ۱+۵ به جز آقای کری به صورت مفصل ملاقات های جداگانه داشتم. بنابراین در پایان جلسه با همه دست دادیم و خداحافظی کردیم و در حاشیه، گفت وگوی نیم ساعته ای هم با آقای کری داشتم. ایشان هم به تعهد رییس جمهور آمریکا برای رسیدن به راه حل بر اساس مذاکره و احترام متقابل تاکید کرد. البته صحبت ایشان در جلسه ۱+۵ هم مثبت بود و مصاحبه بعد از جلسه ایشان و سایر وزیران نیز مثبت و با امید به آینده بود. گفته می شود بعد از پایان نشست ۱+۵ جان کری از ظریف درخواست کرده است که دقایقی را با یکدیگر صحبت کنند.
