نشست بررسی کتاب «منهای فقر» استاد علامه محمدرضا حکیمی که از آن به عنوان انقلابی ترین اثر وی یاد می‌شود، با حضور دکتر حسن سبحانی، دکتر سارا شریعتی و حجت الاسلام محمدرضا زائری در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام محمدرضا زائری از پژوهشگران فرهنگی گفت: ویژگی آثار استاد علامه حکیمی شاید بیش و پیش از هرچه وامداری ایشان به منابع اصیل روایی و احادیث پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) باشد. این توجه به سرچشمه اصیل معرفت یعنی قرآن و روایات در همه آثار ایشان موج می زند.
وی افزود: توجه جدی علامه حکیمی به آیات و روایات یک رفتار شعاری نیست و بارها پیش آمده است وقتی که محضر ایشان بودم وقتی به روایتی رسیدم نقل حدیث با جوش و خروش و قطرات اشک وی همراه بود. حتی یک بار ایشان از این تعبیر استفاده کرد که باید غسل و کفن پوشید در نوشتن برخی از احادیث. همین نگاه باعث شده است که ایشان به خدا، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بیشتر تعهد داشته باشد تا من و شما. این تعهد یک تعهد مراتبی است وقتی اولویت را به خدا، اسلام، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می‌دهد از آنجا شروع می‌کند.
این فعال حوز فرهنگی تصریح کرد: وقتی کسی در باورها و اعتقادات خودش از خدا شروع کرده باشد طبیعتا در مسائلی که در مورد شخصی پیش می‌آید او را فدا می کند نه امیرالمؤمنین و پیامبر را. اینطور نمی‌شود که گاهی برای حفظ یک شخص ما اعتقادات دینی مردم را زیر سؤال ببریم. برخی از انتقاداتی که در دوره دکتر احمدی نژاد نسبت به وضعیت کشور می‌شد یک روحانی متأسفانه در سخنانش در پاسخ به انتقاد از یکی از مدیران دولتی می گفت که خب معلوم است که همه جا مشکل دارد حتی در دوران امام زمان(عج) هم چنین مشکلاتی هست! و من مانده بودم که این فرد با چه جرأتی چنین تعبیراتی به کار می‌برد، هیچ با خود فکر نکرده است که اگر قرار است در دولت امام زمان(عج) هم چنین مشکلاتی وجود داشته باشد اصلا مفهوم انتظار جایگاهی ندارد.
وی افزود: البته تعهد نتیجه‌اش موضع‌گیری منفی سیاسی و عدم تعهد به نظام اسلامی و انقلاب هم نیست، به دلیل شناختی که از علامه حکیمی دارم در پاسخ به برخی تعبیراتی که در مورد ایشان می شنوم مثل اینکه آقای حکیمی ضد انقلاب است، باید بگویم که یکی از دلایلی که برخی این تلقی را دارند، به عدم شناخت ایشان برمی گردد و دلیل دیگر متأسفانه رواج فضای ریا، چاپلوسی و شعارزدگی است که نتیجه اش این می شود حتی شخصی که کوچکترین انتقادی می کند، ضد انقلاب حساب شود. واقعیت این است که اگر این دیدگاه متداول شود به جایی می رسیم که ضد انقلاب تر از همه، رهبر انقلاب می شود چون در سخنان ایشان انتقادات مختلفی در مورد مسائل گوناگون به ویژه فقر و غنا وجود دارد و بعضا جملات تندی که ما با احتیاط آن را مطرح می کنیم، ایشان نسبت به آن متذکر می شوند.
زائری با اشاره به توقف تفسیر آفتاب علامه حکیمی به دلیل برداشتهای نادرستی که صورت گرفت، به قرائت سخنان ابتدایی استاد در این کتاب و نیز کتاب «منهای فقر» درباره امام خمینی(س) پرداخت و گفت: علامه حکیمی درباره حضرت امام تعابیر ویژه‌ای دارند که قابل توجه است و راجع به رهبر انقلاب هم دو سه بار از ایشان تعابیری شنیدم که حتی یکبار گفتند به من خیلی فشار می آید و جاهایی که سخنرانی می‌روم اما با خود عهد کردم کلمه‌ای که باعث تضعیف این سید اولاد پیغمبر شود، نگویم در عین انتقاداتی که دارم. برای شهادت می گویم و بدانید که موضع گیری و انتقاد ایشان از سر انفعال و احساسات و بدو بیراه سیاسی نیست بلکه انتقاد ناصحانه و مصلحانه است که در کتاب «منهای فقر» این مسئله به روشنی مشخص است.
وی در ادامه با مرور اجمالی برخی سخنان حکیمی در کتاب«منهای فقر»، موضع گیری وی را درباره لزوم توجه اندیشمندان اسلامی به مبحث سبک زندگی اسلامی با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری یادآور شد و گفت: بسیاری از مطالبی که استاد در مورد ویژگیهای حکومت اسلامی بیان می کند در سخنان مقام معظم رهبری هم وجود دارد و اوج سخن استاد حکیمی اینجاست که می‌گوید در کشور اسلامی که در آن عدالت نباشد، اسلام نیست و جالب آنکه همین تعبیر را در بیانات رهبر انقلاب می بینیم که «… آنچه در دنیا کمیاب است – که این همه دشمنى را به خودش جذب کرده – حکومت ارزشهاى دینى است؛ پیدا شدن دین است؛ یعنى اصرار بر تحقق عدالت اجتماعى. این که ما مى گوییم، شعار نیست؛ حقیقت و هویت ماست. ما اگر دنبال عدالت اجتماعى نباشیم، وجود ما پوچ و بیهوده است و جمهورى اسلامى معنى ندارد..»
این پژوهشگر فرهنگی تصریح کرد: علامه حکیمی در کتاب «منهای فقر» تأکید بسیار بر اهداف جریانهای معاند و مخالفی دارد که اسلام و دین را به خاطر مشکلات اقتصادی و سیاسی و اجتماعی مورد حمله قرار می‌دهند و با اشاره به برخی شبکه‌های ماهواره‌ای با یک غیرت دینی به آنها حمله می‌کند و بعد در ادامه نسبت به فاصله های معیشتی در جامعه اسلامی هشدار می‌دهد و می‌گوید که مشکل اصلی در امر حجاب نیست و بحث فقر و عدالت را گوشزد می‌کند.
وی افزود: برای من جالب است که متأسفانه برخی متولیان دینی و تریبون‌دارها گاهی برای یک مسئله مهم و ارزشمندی مثل حجاب رگ گردنشان بیرون می‌زند و داد سخن بر می آورند اما خدا وکیلی حجم روایات ما درباره حجاب چقدر است و حجم روایات ما درباره عدالت و فقر و غنا و تبعیض چقدر؟ حساسیت ما آیا با این حجم از روایات تناسب دارد، اگر حجم روایات ما درباره حجاب ۵درصد بود ما باید به همان اندازه فریاد بزنیم و اگر حجم روایات ما درباره فقر و غنا و عدالت و… ۹۵ درصد است باید به اندازه ۹۵ درصد فریاد بزنیم نه ۵ درصد.
زائری یادآور شد: من قبول دارم که ممکن است بدحجابی یک فرد پسر جوان دم بختی را منحرف کند اما آیا زخمی که نداری و فقر بر قلب افراد نیازمند می زند بیشتر نیست؟ چرا امیرالمؤمنین(ع) فرمود:«ان الله تعالی فرض علی ائمه المسلمین ان یقدروا انفسهم بضعفه الناس کیلا یتبیغ بالفقیر فقره» آیا دیدن خانه‌های ۱۵، ۲۰، ۳۰ و چند میلیاردی در تهران بیشتر افراد را به طغیان می‌آورد یا روسری عقب افتاده دختری در خیابان؟ چطور ما برای آن همه چیز را به هم می‌ریزیم اما برای این حساسیت نداریم که عدالت اساس دین است.
وی با اشاره به آگهی‌های پر زرق و برق تلویزیون تصریح کرد: در این آگهی‌ها به جوان این القا می‌شود که در آغاز زندگی می‌توان چنین خانه و ماشین و زندگی داشت، آیا این طغیان ایجاد نمی‌کند؟ چرا کسی به این فکر نمی‌کند؟ اینهمه در مورد عدم هم نشینی با زیاده خواران در آموزه های دینی ماست اما فقط روابط مسئولین و به ویژه برخی فرزندان آنها را با این افراد که آفتهای زیادی هم همراه داشته ببینید و بعد ببینید وقتی نسبت به این نوع زندگی اشرافی و تجملی به آنها گوشزد می‌شود تهش این را می‌گویند که ما باید برای خارجیان آبروداری کنیم و یا ای آقا این حرف‌ها و این دین و احادیث برای الان نیست. چطور اگر یک فردی در دور افتاده ترین نقطه ایران نماز نخواند گزینش ردش می‌کند اما کسی که هیچ پایبندی به مبانی دینی ندارد بالاترین مسئولیت‌ها را می‌گیرد؟
زائری در پایان به اهمیت کتاب«منهای فقر» حکیمی بازگشت و گفت: علامه در این کتاب که انقلابی‌ترین اثر ایشان است یادآور می‌شود که ۵۰ سال است که انقلابی است و می‌گوید ما از ۵۰ سال قبل که انبیاء قرآنی را فریاد زدیم انقلابی ترین بودیم و همین تعبیر را رهبر انقلاب در سخنرانی سال گذشته خود داشتند که من انقلابی ام.
