مهر: افشای جاسوسی اطلاعاتی دولت آمریکا از مقامات کشورهای همپیمان این کشور پیامدهای پرهزینه ای برای واشنگتن داشت. این مسئله در حوزه سیاسی تنش های جدیدی را به روابط واشنگتن با برلین و پاریس وارد کرد. در حالی که واشنگتن در ابتدا منکر چنین جاسوسی می شد، اما انتقادهای مقامات فرانسه و آلمان و افشای اسناد غیرقابل تردید موجب شد رئیس جمهوری آمریکا این اتهام سنگین را بپذیرد. “باراک اوباما” در اقدامی دیرهنگام دستور تعلیق استراق سمع از سران کشورهای متحد آمریکا را به سازمان جاسوسی آمریکا داد. در همین راستا هفته گذشته مقامات دولتی، نظامی و اطلاعاتی آمریکا برای ادای توضیح در مورد رسوایی شنود تلفن همراه “آنگلا مرکل” به کنگره این کشور فراخوانده شدند. جالب این جا است که جاسوسی از مرکل از سال ۲۰۰۲ میلادی آغاز شده و رئیس جمهور آمریکا نیز در سال ۲۰۱۰ میلادی در جریان این عملیات قرار گرفته، اما اقدامی برای توقف آن انجام نداده است.
بر اساس اسناد منتشر شده، آژانس امنیت ملی آمریکا از ۷۰ میلیون شهروند فرانسوی جاسوسی کرده و فقط در یک ماه بیش از ۶۰ میلیون تماس تلفنی شهروندان اسپانیایی را شنود کرده است.”دیانا فینستن” رئیس کمیته اطلاعات سنای آمریکا در این رابطه مدعی است با توجه به اسناد به دست آمده در بازبینی اطلاعات جمع آوری شده، فاش شدن اسناد اقدامات آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) توسط “ادوارد اسنودن” یک نقشه از پیش طراحی شده است. وی در اظهار نظر دیگری بر این موضوع پافشاری می کند که ایالات متحده هرگز از روسای جمهور و نخست وزیران کشورهای دوست خود، جاسوسی نمی کند.
اما به دنبال افشاگری های اسنودن، شاهد فروریختن دیوار اعتماد به آمریکا در حوزه اقتصاد نیز بودیم. این امر به نگرانی شرکت های خارجی فعال در آمریکا از جاسوسی دستگاه اطلاعاتی این کشور بیش از پیش افزود. عامل اصلی این نگرانی وجود بانک های اطلاعاتی ذخیره شده این شرکت ها در آمریکا است. برخی گمانه زنی ها حاکی است، در صورتی که دولت اوباما نتواند پاسخ مناسبی به این نگرانی ها بیابد، باید خطر از دست دادن میلیون ها دلار سود ناشی از فعالیت این شرکتها در خاک آمریکا را به جان بخرد.
هر چند فاش شدن شنود مکالمات تلفنی صدراعظم آلمان عکس العمل شدیدی از سوی وی به دنبال نداشت اما “هانس پیتر فریدریش” وزیر کشور آلمان طی دیدار و گفتگوهایی که با مقامات نظامی و اطلاعاتی این کشور داشت، زمینه انتقاد تند برلین به واشنگتن در خصوص این اقدام را فراهم کرد. وی در گفتگو با رسانه های آلمانی نیز از نگرانی مقامات آمریکا از آسیب خوردن به روابط دوستانه این کشور با آلمان بر اثر این اقدام پرده برداشت.
در همین رابطه یک مقام سازمان اطلاعات و امنیت آلمان (BND) اظهارات مقامات آمریکا را نشانه ای بر توقف مداخلات آمریکا در حیطه های مربوط به مقامات اروپایی دانست. به گفته وی آمریکا برای این که بتواند اعتماد گذشته را در بین اروپایی ها به دست آورد، باید تلاشی جدی را آغاز کند. بر این اساس هر چند آمریکایی ها ادعا می کنند که به قوانین کشورهایی مانند آلمان احترام می گذارند، اما اقدامات جاسوسانه آنها خلاف این ادعا را به اثبات می رساند.
نکته دیگر این که رسوایی اطلاعاتی آمریکا در مورد آلمان مانع بزرگی بر سر راه همکاری های اطلاعاتی دو کشور ایجاد می کند. واشنگتن و برلین در سال ۲۰۰۲ در قالب همکاری های اتحادیه اروپا با ایالات متحده موافقتنامه ای به امضا رساندند که هدف از آن تبادل اطلاعات بین دو سوی آتلانتیک بود. با این حال طی ۱۱ سال که از اجرایی شدن این توافق می گذرد، واشنگتن تغییراتی در این توافقنامه ایجاد کرده و بندهای جدیدی به آن افزوده است. با توجه به وقایع اخیر آلمان ها اکنون به این نتیجه رسیده اند که نباید به آسانی اجازه به جریان افتادن اطلاعات را به سوی آمریکا بدهند و دست کم امکانی را برای جلوگیری از جاسوسی آمریکایی ها برای خودشان نگاه دارند.
در حالی که روسای دولتها در اروپا و آمریکا با واکنش های دیپلماتیک سعی در کنترل بحران جاسوسی اطلاعاتی دارند، نهادهای دیگر این کشور به دنبال یافتن پاسخی برای سوالات خود هستند. از جمله پارلمان آلمان (بوندستاگ) قصد دارد در نیمه دوم ماه نوامبر جلسه ای را با حضور “ادوارد اسنودن” ترتیب دهد. همچنین “آنگلا مرکل” از احتمال سخنرانی خود در مورد روابط آلمان-آمریکا در همین تاریخ خبر داده است.
طی هفته های اخیر و در حالی که آینده روابط آمریکا با همپیمانان سنتی اروپایی اش دستخوش تغییراتی شده است، شرایط برای فعالیت آژانس امنیت ملی آمریکا نیز که مجوز جمع آوری اطلاعات مربوط به دهها میلیون شهروند کشورهای مختلف جهان را دارد، در حال دگرگون شدن است. دستور توقف شنود از مقامات کشورهایی مانند برزیل و آلمان نویدبخش محدودیت فعالیت این سازمان جاسوسی و پایان دوران آزادی بی حد و مرز در جاسوسی از شهروندان جهان است.
همانگونه که “کایتلین هایدن” سخنگوی شورای عالی امنیت ملی آمریکا اذعان دارد، جمع آوری اطلاعات به شیوه ای که تا کنون در آمریکا معمول بوده، اقدام درستی به شمار نمی رود. از همین رو است که واشنگتن قصد دارد به گفته وی با شیوه ای درست به این فعالیت ادامه دهد. بر این اساس از این پس فعالیت های جنایتکارانه، خطر تروریسم و گسترش سلاح های کشتار جمعی در صدر فهرست فعالیت های جاسوسی آمریکا قرار می گیرد. با وجود توضیحاتی که از سوی مقامات آمریکایی ارائه شده و خبرهایی که از تغییر در رویکردهای جاسوسی این کشور منتشر شده اما گویا این اقدامات نتوانسته کشورهای قربانی جاسوسی را قانع کند. آلمان و برزیل به دنبال تصویب قطعنامه ای علیه آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل هستند، اقدامی که با حمایت شمار زیادی از کشورها همراه شده است.
