شهرستان بیجار از شهرهای قدیمی و تاریخی استان کردستان است و قدمت آن به هزاره سوم پیش از میلاد مسیح بر می‌گردد که آثار باستانی و تاریخی با ارزش و فاخری در دل خود نهفته دارد که هر کدام بیانگر بخشی از هویت مردمان آن است.
فارس/ از جمله این آثار، بازار بیجار است که در مرکز شهر و در حد فاضل خیابان‌های توحید، فاضل و اردلان واقع شده و از بقایای بافت قدیمی شهر محسوب می‌شود.
تاریخ بنای احداث بازار به دوران صفویه بر می‌گردد که در دوران زندیه در حمله کریم‌خان زند به بیجار و کردستان و جنگ جهانی اول و حمله روس‌ها در دوران قاجاریه مقداری زیادی از آن آسیب می‌بیند که دوباره مورد بازسازی قرار می‌گیرد.
بازار سنتی و دیدنی بیجار به سه قسمت تقسیم می‌شود و بخش قدیمی‌تر آن، قسمت بالای بازار بیجار است که از دوران صفویه به جا مانده و شامل ۱۶ مغازه است.
طاق این بخش به صورت جناغی و با سنگ و ملات ساروج ساخته شده و دارای چهار سوقی بوده که در قدیم محل استقرار داروغه شهر بوده است.
بخش‌های میانی و پایین بازار که ساخت آن به دوران قاجاریه بر می‌گردد از دیگر قسمت‌های بازار است که در جنگ جهانی اول به آتش کشیده می‌شود و در سال‌های ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴ شمسی سقف ویران شده آن برداشته و سقف کنونی بر روی آن نصب می‌شود.
اکنون بازار افتخار نظام، که یکی از قسمت‌های مهم بازار بیجار بوده است بدون سقف و به صورت کوچه‌های باریک با مغازه‌هایی در دو طرف خودنمایی می‌کند. قیصریه افتخار نظام در شرق بازار قرار دارد و با میدانچه پای‌قپان و حمام قدیمی بیجار ارتباط دارد و درب ورودی مسجد جامع نیز در این بازار واقع شده است.
تیمچه حاج شهباز سند قدمت بیجار گروس
در ضلع شرقی راسته بازار بیجار تیمچه‌ای به نام تیمچه حاج شهباز، تاجر بزرگ بیجاری قرار گرفته که اصل این تیمچه متعلق به دوران صفویه است و در دوران قاجار بازسازی شده است.
این تیمچه در دوران قاجار متعلق به حاج شهباز، تاجر بزرگ گروس و امیر نظام گروسی و کافی‌الدوله امیرانی از شخصیت‌های برجسته و فاخر بیجار بوده است.
تیمچه حاج شهباز از جنوب به مسجد جامع چسبیده و از طرف غرب با در ورودی دیگری به میدانچه پای‌قپان ارتباط دارد.
طولش ۳۴ متر و عرض آن ۲۰ متر و ارتفاعش از بالای گنبدها ۹۰/۷ متر است. این تیمچه از دوازده حجره به صورت قرینه در دو ضلع جنوبی و شمالی تشکیل شده است.
سقف تیمچه متشکل از چهار گنبد است که درون گنبدها با کاربری و آجرکاری زیبایی تزیین شده است و در بدنه گنبدها روزنه‌هایی برای تأمین روشنایی تیمچه تعبیه شده‌اند. این روزنه‌ها از شاهکارهای نورپردازی هستند چون تمام روز به نحو مطلوبی نور خورشید را به تاریک‌ترین زوایای تیمچه و حجره‌های آن منتقل می‌کنند.
تزئین سقف تیمچه از کاشی‌های کوچک رنگی استفاده شده که در ترکیب با آجرکاری‌ها زیبایی خاصی به آن داده است.
از ویژگی‌های دیگر معماری این تیمچه تاریخی و دیدنی، در نوع قوس‌ها و کاربندی‌هایی است که در سقف آن اجرا شده، که در ترکیب با کاربندی‌ها، تصویر بسیار زیبایی پدید آورده است.
این اثر هم اکنون توسط میراث فرهنگی و گردشگری مرمت شده و قرار است به همت مسئولان در آینده نزدیک به موزه تبدیل شود.
کاروانسرای امیر تومان میراث ماندگار دیار بیجار
در ضلع غربی بازار سنتی و تاریخی بیجار سرای قدیمی وجود دارد که در زبان محلی به تیمچه امیر تومان معروف است و به علت مجاورت با پارکی کوچک، از موقعیت مناسبی در شهر برخوردار است.
این سرا به صورت هشت و نیم هشت و در یک طبقه با مصالح، خشک، آجر و سنگ ساخته شده و در گذشته مکان مهم تجاری بوده است و در کنار این بنا، اثر دیگر ی به نام کاروانسرای امیر وجود دارد که در گذشته محل سکونت اعیان شهر بوده و دارای حیاطی بیضی شکل بوده است.
کاروانسرای امیر نیز با توجه به نوع معماری و نقشه کاروانسرا نشان‌دهنده معماری دوران صفویه است که به احتمال زیاد در دوران علیرضاخان امیر تومان بازسازی کلی شده و به همین دلیل به نام تیمچه و کاروان سرای امیرتومان نام‌گذاری و معروف شده است.
این مکان در هنگام حضور متفقین مکان استقرار نیروهای نظامی اشغالگران بوده است و پس از آن نیز؛ سال‌ها پادگان نظامی و ژاندارمری بوده است. این تیمچه دارای ۶۵۰ مترمربع عرصه و ۵۰۰ مترمربع اعیانی و ساختمانی هشت ضلعی منظم با آجرهای قرینه که تزئینات آجری آن در پوشش سقف است.
هم اکنون از این مکان به عنوان اداره میراث فرهنگی و گردشگری بیجار استفاده می‌شود.
بازار تاریخی بیجار این اثر به جا مانده از دوران صفویه به همراه دو تیمچه حاج شهباز و امیر تومان به شماره ۲۵۹۱ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.
—————————-
گزارش از: شهربانو مرادی
