بخشش، کلمه‌ای است که این روزها زیاد تکرار می‌شود. طی دوهفته گذشته اولیای‌دم چندین مقتول قبل و حین اجرای حکم قصاص قاتل فرزند خود اعلام کردند متهم را عفو می‌کنند. این موج پس از آن آغاز شد که فوتبالیست سابق مازندرانی و همسرش قاتل فرزند خود را در شهرستان نور در ملأ‌عام بخشیدند و مادر مقتول طناب دار را از گردن محکوم به قصاص باز کرد. بعد از این اتفاق تاکنون حداقل ۴ مورد دیگر عفو محکوم به قصاص در کشور روی داده است. موج بخشش محکومان به قصاص در کشور ناشی از چیست؟
دکتر مصطفی اقلیما استاد دانشگاه و رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران در گفتگو با فراروگفت: «جرقه بخشش محکومان به قصاص برای اولین بار چندی پیش رخ داد که اولیای دم یکی از مقتولین حاضر شدند قاتل فرزند خود را ببخشند که این موضوع رسانه ای شد و مثل بمب در کشور و حتی دنیا ترکید.»
وی ادامه داد: «این موضوع باعث شد که رسانه ها از خانواده ای که محکوم به اعدام را مورد عفو قرار داده بودند به نیکی یاد کنند و آنها را مورد تشویق قرار دهند.»
وی افزود: «پیش از این بسیاری از مددکاران اجتماعی ما برای عفو و بخشش فرد محکوم نزد خانواده ها می رفتند و با آنها صحبت می کردند که گذشت کنند، اما آنها قبول نمی کردند. لذا به نظر من موجی که اکنون در رابطه با بخشش محکومان به قصاص در کشور ایجاد شده ناشی از جو رسانه ای و احساساتی است که چون آن مورد اول بازتاب وسیعی در رسانه ها داشت، اکنون دیگران هم قصد دارند چنین اقدامی کنند و لذا این موج بیشتر از چند ماه دوام نخواهد داشت.»
اقلیما در پاسخ به این سوال که اما اتفاقا افراد دیگری که اقدام به عفو و بخشش کردند رسانه ای نشدند، گفت: «به هر حال آنها در میان اقوام و آشنایان خود خواهند گفت که چنین اقدامی انجام دادند. لذا این موج پایدار نخواهد بود، چرا که این اقدام اصلا کار راحتی نیست که از خون فردی که موجب قتل فرزندشان شده است بگذرند.»
وی خاطرنشان کرد: «البته ما در گذشته هم چنین مواردی داشتیم اما چون این مورد اخیر رسانه ای شد ناگهان چنین موجی برای عفو و بخشش به راه افتاد.»
اقلیما در پاسخ به این سوال که آیا می توان با ادامه این جو رسانه ای موجبات بخشش افراد بیشتری را فراهم کرد؟، گفت: «خیر، چون جو رسانه ای تا یک حدی جواب می دهد و سپس از بین می رود.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا راهی برای تبدیل این اقدام (عفو محکومان اعدامی) به فرهنگ عمومی وجود ندارد؟، گفت: «خیر؛ اگر قرار است چنین کاری انجام شود بهتر است کاری کرد که اصلا انسانی کشته نشود. بخشش کار سخت تری از آدم کشی است و درست نیست که اجازه دهیم قتل در جامعه صورت بگیرد و بعد بگوییم عفو کنید.»
اقلیما در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است این بخشش ها ناشی از کاهش سطح خشونت عمومی در جامعه باشد؟، گفت: «خیر؛ به هیچ وجه اینطور نیست. اتفاقا سطح خشونت عمومی در جامعه روز به روز در حال افزایش است. همه آمارها حاکی از افزایش خشونت در جامعه نسبت به ۵ سال گذشته است.»
وی ادامه داد: «فشارهای اجتماعی در جامعه آنقدر زیاد شده که افراد حتی نمی توانند با یکدیگر صحبت کنند. لذا صرفا همان جو رسانه ای که عرض کردم موجب ایجاد چنین موجی شده است و بعد از مدت کوتاهی هم دوباره به روال سابق باز خواهد گشت.»
رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران گفت: «بهتر است برای این موضوع مسئولین اقدام به اصلاح قوانین کنند. یعنی قصاص را صرفا برای قتل عمد (قتلی که برای انجام آن از قبل برنامه ریزی شده است) قرار دهند.»
وی ادامه داد: «فردی که در دعوا ناگهان عصبانی می شود و اختیار خود را از دست می دهد و طرف مقابلش را می کُشد مرتکب قتل عمد نشده است. این فرد دچار جنون آنی شده و در هیچ کجای دنیا چنین قتلی قصاص ندارد.»
وی با بیان اینکه این موضوع مانند فردی است که با خودروی خود فرد دیگری را می کُشد، تصریح کرد: «لذا برای اینگونه موارد نباید حکم قصاص قرار داد؛ بلکه صرفا قتلی که از قبل برنامه ریزی شده است باید حکم قصاص بگیرد.»
