محسن باقرزاده، مدیر انتشارات توس، در این‌باره گفت: به تازگی شش جلد باقی‌مانده از کتاب «تاریخ هخامنشیان» با ترجمه مرحوم مرتضی ثاقب‌فر منتشر شده است. این مجموعه ۱۵ جلد است که پیش از این ۹ جلد آن منتشر شده بود.
به گفته این ناشر، جلد دهم این مجموعه در دو مجلد و در ۱۸۷۶ صفحه به چاپ رسیده است. بخش اول این کتاب «سازندگان امپراطوری از کوروش تا داریوش» و بخش دوم آن «داریوش شاه بزرگ» نام دارد. سرزمین، مردمان و اقتصاد و همچنین ایدئولوژی هخامنشیان، دربار، زندگی درباریان، ارتباطات و مبادلات، خراج‌ها و برداشت‌های سلطنت، پارس شاهنشاهی، خراج کشورها، از خشایارشاه تا داریوش سوم، شاهنشاهی در ناآرامی، جلوس اردشیر یکم تا مرگ داریوش دوم، شاهنشاهی داریوش سوم، کشورها، قوم‌ها و شَهرَبی‌ها، فهرستی از جهان هخامنشی، شاه بزرگ، ارتش‌ها و گنجینه‌های داریوش سوم و سقوط یک امپراطوری در برابر تهاجم مقدونی موضوعاتی است که در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است.
باقرزاده همچنین در معرفی دیگر جلد این مجموعه گفت: جلد یازدهم این کتاب نیز ۴۳۲ صفحه است که درباره گِل‌نوشته‌های تخت جمشید است. کوچ فصلی شاهان هخامنشی، مهرهای آشبازانا، یهودا و یهودیان، شرح اسامی در زبان عیلامی هخامنشی، مناسک لان در متون بارویی تخت جمشید و آرتمیس پارسی از جمله موضوعات مورد بحث در این جلد است.
مرتضی ثاقب‌فر سال ۹۱ درباره مجموعه «تاریخ هخامنشیان» گفته بود: ترجمه این مجموعه که از سال ۸۷ آغاز شده بود، سال گذشته به پایان رسید و تا به حال ۹ جلد آن از سوی انتشارات توس منتشر شده است.
طبق گفته این مترجم، این مجموعه به همت و ویراستاری «هلن سانسیسی وردنبورخ»، استاد جوان هخامنشی‌شناس هلندی، تدوین شده است. او در سال ۱۹۸۱ سمیناری به نام «کارگاه پژوهشی هخامنشی‌شناسی دانشگاه خرونینگن هلند» را پایه‌ریزی کرد که از سال بعد نیز برگزاری این کارگاه‌ها ادامه پیدا کرد و از سال ۱۹۸۳ قرار شد مقالات برگزیده بزرگان و دانشمندان شرکت‌کننده با ویراستاری هلن سانسیسی به صورت کتاب چاپ شود. این کارگاه‌ها به جز هلند، یک بار در لندن و یک بار هم در آنآربر میشیگان برگزار شد و تقریبا همه هخامنشی‌شناسان یا در آن شرکت کردند یا به نوعی به همکاری با شرکت‌کنندگان آن پرداختند و تا سال ۲۰۰۰ به همت و ویراستاری «هلن سانسیسی وردنبورخ» ۱۰ جلد از این مجموعه منتشر شد، اما مرگ نابهنگام وردنبوخ در سال ۲۰۰۰ در میانسالی باعث شد تا مسؤولان کارگاه‌های یادشده، اقدام به چاپ دیگر مقالات منتشرنشده کارگاه‌ها کنند تا این مجموعه به ۱۴ جلد برسد. این چهار جلد که شامل مقالات حاشیه‌یی و کتاب «پیر بریان» است، ترجمه شده است.
او همچنین گفته بود: درواقع این مجموعه دایره‌المعارفی درباره تاریخ هخامنشیان است که در آن افرادی چون پیر بریان، یوزف ویسه‌هوفر، آملی کورت، کلاریس‌هرن اشمیت، مری بویس، آلن لوید، پیتر کالمایر، دیتر متسلر، ریستوفر توپلین و مارگارت کول روت بحث‌های مفصل کارشناسانه‌ای راجع به مسائل و مشکلات تاریخ هخامنشیان انجام داده‌اند. همه مجموعه تحت عنوان «تاریخ هخامنشیان» نام‌گذاری شده، ولی هر جلد آن به یک موضوع اختصاص داده شده است.
ثاقب‌فر درباره جلدهای مختلف این مجموعه نیز چنین اظهار کرده بود: جلد اول این مجموعه راجع به منابع و جلد دوم راجع به منابع یونانی است که در آن تمام آشور‌شناسان، سکه‌شناسان، ایران‌شناسان و زبان‌شناسان سراسر جهان که متاسفانه هیچ‌کدام آن‌ها ایرانی نیستند، در رابطه با منابع یونانی تاریخ هخامنشیان بحث می‌کنند. جلد سوم روش و نظریه‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد، جلد چهارم به مسأله ایران مرکزی و ایران پیرامونی که شامل کشورهای تحت حکومت ایران می‌شده، می‌پردازد. جلد پنجم به بررسی ریشه‌های سنت اروپایی در فرهنگ هخامنشی می‌پردازد که در این جلد نشان داده می شود اروپاییان تا قرن ۱۸ میلادی احترام بسیار زیادی برای ایران قائل بوده‌اند، اما در قرن ۱۸ با رشد بورژوازی و همچنین وقوع انقلاب فرانسه دموکراسی یونانی به عنوان الگو مطرح می‌شود و از آن به بعد است که دشمنی اروپاییان با هخامنشیان آغاز می‌شود.
به گفته این مترجم، جلد ششم مجموعه راجع به نقش هخامنشیان و تاثیر آن‌ها بر فرهنگ‌های باستانی است که همه کارشناسان در این بخش به طور قاطع و بی‌طرفانه از فرهنگ هخامنشی دفاع کرده‌اند که در نوع خود بی‌سابقه است. جلد هفتم به مقالات و نوشته‌های مسافران و سیاحانی می‌پردازد که از دوره باستان از گزنفون تا بعد از اسلام به ایران سفر کرده‌اند. این جلد از مجموعه تاریخ هخامنشیان به بررسی نگاه این مسافران به ایران می‌پردازد. جلد هشتم نیز درباره تداوم و علل تغییرات نظام هخامنشی است که در این بخش هم بسیاری از نظریات مغرضانه غربی‌ها درباره‌ی هخامنشیان رد می‌شود و جلد نهم نیز به بررسی لوح‌های گلی به‌جامانده از دوران هخامنشیان می‌پردازد.
این مترجم کتاب‌های تاریخی درباره جلد دهم این مجموعه گفته بود: جلد دهم این مجموعه پیش از این توسط مرحوم مهدی سمسار ترجمه شده بود و من قصد ترجمه دوباره آن را نداشتم، ولی پس از این‌که با ناشر صحبت کردم و خود من نیز نسخه اصلی را که نوشته «پیر بریان» فرانسوی است، خواندم، متوجه شدم که در نسخه ترجمه‌شده از سوی این مترجم بسیاری از یادداشت‌ها و حدود ۱۰۰ صفحه از کتاب ترجمه نشده است و ترجمه صورت‌گرفته نیز ایراد‌ها و اشتباهات زیادی دارد، بنابراین تصمیم گرفتم این کتاب را ترجمه کنم.
ثاقب‌فر در ادامه افزوده بود: جلد دهم و یازدهم درواقع کل تاریخ هخامنشیان است که در مجموع حدود ۱۶۰۰ صفحه می‌شود. در این دوجلد «بریان» دوران هخامنشیان را از کورش تا اسکندر به صورت مفصل مورد بررسی قرار داده است. جلد دوازدهم و سیزدهم این مجموعه نیز در واقع رساله‌ی دکترای خانم «دنیز کاپتان» است که رساله‌ای بسیار عالی راجع به مجموعه سکه‌ها و مهرهایی است که سال‌ها قبل در ترکیه کشف شده بودند و سکه‌شناسان و مهرشناسان آن‌ها را به یونانیان نسبت می‌دانند، ولی وی در این رساله به راحتی ثابت کرده است که تقریبا همه این سکه‌ها و مهرها ایرانی هستند. جلد چهاردهم نیز مربوط به تحقیقات و بررسی‌های دکتر «ووتر هنکلمن» هلندی است که او بحث مفصلی بر روی گل‌نوشته‌های کشف‌شده در تخت جمشید کرده است که اکنون این لوح‌ها در دانشگاه شیکاگو قرار دارند و آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها برای انتقال آن‌ها به ایران بحث دارند. در این لوح‌ها نوشته‌هایی مبنی بر کمک دولت هخامنشی برای برگزاری مراسم دینی آورده شده است.
مرتضی ثاقب‌فر، نویسنده و مترجم حوزه ایران‌شناسی و تاریخ، ۱۰ دی‌ماه سال ۱۳۹۲ بر اثر سکته مغزی درگذشت و با وجود پی‌گیری خانواده‌اش برای خاک‌سپاری در قطعه نام‌آوران بهشت زهرا (س)، پیکر او سرانجام در قطعه ۱۰ بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.
ثاقب‌فر متولد نهم مردادماه سال ۱۳۲۱ در تهران، کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی از دانشگاه سوربن فرانسه داشت.
او کتاب‌های زیادی منتشر کرده بود که از جمله آن‌ها این عنوان‌ها هستند: بن‌بست‌های جامعه‌شناسی، شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران، سرشت فرمانروایی در ایران و مقالاتی فراوان در حوزه تاریخ و فرهنگ باستان و جامعه‌شناسی و ترجمه‌هایی چون: تاریخ هخامنشیان (۱۴ جلد)، امپراتوری ایرا (دان ناردو)، ایران باستان (یوزف ویسه هوفر)، هخامنشیان (آملی کورت)، تاریخ ایران کمبریج (۵ جلد)، ایران دوره پهلوی (لنچوفسکی)، رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین (استفانی کرونین)، کوروش بزرگ (ژراژ ایسرائل)، شاهنشاهی ساسانی (تورج دریایی)، شاهنشاهی اشکانی (یوزف ولسکی)، شاهنشاهی هخامنشی (جیمز مانوئل کوک)، مقالات ایران‌شناسی تقی‌زاده، یونانیان و بربرها (امیرمهدی بدیع، ۳ جلد)، تاریخ هرودوت، تاریخ جهان باستان کمبریج (۶ جلد) و دین مهر در جهان باستان.
ایسنا
