شدت یافتن جنگ در عراق و سوریه و نزدیک شدن به تاریخ تعیین شده برای پایان مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب، یک سیاستمدار نظامی در جمهوری اسلامی ایرانی را مورد توجه رسانه‌ها و تحلیل‌گران غربی قرار داده است.
“دیوید ایگنیشس” تحلیلگر امریکایی روزنامه امریکایی “واشنگتن پست” (WashingtonPost) در مقاله ای با عنوان «یک ایرانی که می‌تواند جناح‌ها را در تهران به تعادل برساند» می‌نویسد: «این مقام دولتی “علی شمخانی”، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران است، کسی که تابستان امسال در کناره‌گیری نوری المالکی، نخست وزیر پیشین عراق نقش کلیدی ایفا کرد، چنان‌چه در هفته‌های اخیر نیز مقامات ایرانی، عراقی، لبنانی و اروپایی و امریکایی در مصاحبه‌های خود علی شمخانی را یک شخصیت سیاسی در حال ظهور توصیف کردند.»
حسین موسویان یکی از مقامات پیشین دولت ایران که دهه گذشته در مذاکرات هسته‌ای آن کشور نقش مهمی داشت و اکنون استاد دانشگاه “پرینستون” امریکا است به واشنگتن‌پست می‌گوید: «او [علی شمخانی] فردی در میانه است که هم با حسن روحانی، رییس جمهور و هم با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران روابط نزدیکی دارد.»
نگارنده مقاله واشنگتن پست می‌نویسد: «حسین موسویان که رهبری حکومت ایران را به خوبی می‌شناسد، معتقد است، “علی شمخانی می‌تواند در مدیریت بحران با کشورهای عربی نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد” و یکی از دلایل آن این است که او اهل منطقه عرب زبان در جنوب ایران است.»
اما بخش دیگر تحلیل دیوید ایگناتیوس به نقش ویژه علی شمخانی در جناح‌بندی سیاسی در ایران اختصاص دارد، او می‌نویسد: «در زمانی که جناح‌های سیاسی مختلف در ایران در مورد توافق هسته‌ای با غرب موضع‌گیری متفاوتی دارند، به نظر می‌رسد که علی شمخانی می‌تواند پلی بین جناح اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان باشد. هر توافق رئیس جمهور و یا وزیر خارجه ایران با کشورهای غربی باید مورد تایید آیت الله خامنه‌ای قرار بگیرد.»
“کریم سجادی‌پور” کارشناس برجسته مسائل ایران در “بنیاد صلح کارنگی” (CarnegieEndowmentFor)در همین باره به به واشنگتن پست می‌گوید: «برخلاف مقامات وزارت امور خارجه ایران شمخانی از فرماندهان پیشین سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی است و برای به چالش کشیدن همتایان سابقش اقتدار لازم را دارد.»
یک مقام امنیتی اروپایی نیز می‌گوید: «شمخانی می‌تواند یک میانجی خوب بین آیت‌الله خامنه‌ای و حسن روحانی باشد.»
یک مقام امریکایی که رویدادهای ایران را با دقت دنبال می‌کند به این روزنامه امریکایی می‌گوید: «علی شمخانی از تابستان سال جاری نقش برجسته‌تری در مسائل منطقه‌ای به ویژه در عراق به عهده گرفته است، منطقه‌ای که پیشتر حوزه استحفاظی “قاسم سلیمانی” فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود.»
او پیش‌بینی می‌کند که «شمخانی این موقعیت خوب را همچنان حفظ خواهد کرد. با این حال معتقد است اهمیت یافتن موقعیت علی شمخانی به معنی کم شدن نفوذ و قدرت قاسم سلیمانی نیست.»
این مقام امریکایی می‌گوید: «سلیمانی بدون تزلزل در مقام فرماندهی نیروی قدس و رهبری عملیات آن باقی می‌ماند و به نظر نمی‌رسد موقعیت سیاسی‌اش در تهران تضیف شده باشد.»
در ادامه مقاله واشنگتن پست به نظر دو مقام عراقی درباره نقش علی شمخانی در کناره‌گیری “نوری المالکی” از نخست وزیری عراق اشاره شده که می‌گویند: «مقامات ایرانی ماه ژوئیه در نجف به دیدار آیت‌الله سیستانی، رهبر شیعیان رفتند. در بازگشت از نجف این پیام رهبر شیعیان را به تهران منتقل کردند که زمان تصمیمگیری برای رفتن مالکی فرا رسیده است. در آن زمان به نظر می رسید حکومت ایران کماکان از نوری مالکی و یا یک سیاستمدار ملایم و طرفدار ایران حمایت می‌کنند. اما سرانجام به حیدر العبادی گزینه مورد تایید امریکا تن داد.[!]»
این روزنامه می نویسد: «موقعیت و نفوذ علی شمخانی در منطقه در سفر ماه سپتامبر وی به بیروت آشکارتر شد. او در این سفر حمایت ایران از نیروهای مسلح لبنان را به طور ضمنی مطرح کرد. پس از آن نیز وزیر دفاع لبنان به ایران سفر کرد که رسانه‌های ایرانی هدف از این سفر را بررسی بسته هدیه نظامی ایران به لبنان عنوان کردند. با این حال نکته جالب توجه موازی بودن سیاست ایران با سیاست‌های آمریکا است که تامین کننده اصلی تسلیحات ارتش لبنان است.»
واشنگتن پست در ادامه می‌نویسد: «در حالی که مذاکرات ایران با کشورهای پنج به علاوه یک به تاریخ حساس خود نزدیک می‌شود، مذاکرات پشت پرده مقامات ایرانی و امریکایی برای رسیدن به فرمول عملی برای توافق نهایی در جریان بوده است. دو محور اصلی اختلاف تعداد سانتریفیوژها و حجم اورانیوم غنی شده ایران است. گفته می‌شود که اکنون اختلاف دو طرف در مورد حجم فعالیت‌های هسته‌ای ایران کمتر شده است.»
این روزنامه امریکایی می‌افزاید: «حسین موسویان از مقامات پیشین ایران معتقد است اگر دو طرف در تاریخ مقرر به توافق نرسند، می توانند از آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین بخواهند توانایی هسته‌ای ایران را بر اساس معیارهای این آژانس در سطح مقاصد صلح‌آمیز محدود کند.» حسین موسویان می‌گوید: «آنها برای تصمیمگیری به قاضی احتیاج دارند.»
شایان ذکر است که علی شمخانی یکی از فرماندهان دلیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس بود. وی در کابینه “سید محمد خاتمی” سمت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح را به عهده داشت. او سپس در دوران ریاست جمهوری “محمود احمدی‌نژاد” نماینده رهبرانقلاب در “شورای عالی امنیت ملی” بود. حساسیت اخیر رسانه های غربی درباره وی، به دلیل شرایط ویژه جهانی و منطقه‌ای و جایگاه سیاسی وی در معادلات سیاسی است که نشان از نقش حساس و مسئولیت سنگین دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دارد.
