مراسم رونمایی از مجموعه تاریخ شفاهی عصر پهلوی دوم صبح امروز ۲۵ آذرماه با حضور سیدرضا صالحی امیری رئیس اسناد و کتابخانه ملی حسام‌الدین آشنا مشاور فرهنگی رئیس جمهور و جمعی از اهالی فرهنگ در کتابخانه ملی برگزار شد.
آشنا در این مراسم با بیان اینکه تاریخ، علم بسیار سودمندی است گفت: تارخ‌نگاران بزرگترین خادمان تاریخ بشری هستند چون به ما اجازه می‌دهند با گذشته‌گانمان زندگی کنیم. مشکل بر تاریخ‌خوانان است. مشکل در این است که ما علاقه چندانی به تاریخ نداریم لذا مجبوریم همیشه از صفر آغاز کنیم.
او ادامه داد: در انواع تاریخ‌پژوهی نوعی است که به آن پژوهش تاریخی می‌گوییم. در این زمینه ما گاه موضوع‌محور و گاه فردمحور عمل می‌کنیم. در این زمینه گاه خود فرد زندگینامه‌اش را می‌نویسد و گاه دیگران این کار را برای او انجام می‌دهند. در حال حاضر هر دو روش تاکنون امتحان شده است هر دو روش ضعف‌های جدی وجود دارد به همین خاطر برای عبور از این ضعف‌ها تاریخ شفاهی اختراع شد تا شخص دیگری با حضوری فعال و منتقدانه در این روش حاضر باشد. البته بین تاریخ شفاهی و مصاحبه‌های بازجویی نسبت زیادی برقرار است.
او با اشاره به پروژه تاریخ شفاهی که در کتابخانه ملی انجام شده است گفت: هیچ نوع پنهانکاری در این طرح وجود ندارد کسانی که مصاحبه شده‌اند می‌دانستند که مصاحبه‌کنندگان از ایرانند و همچنین به این اقناع رسیده بودند که درباره آنها حفظ امانت انجام خواهد شد سوال اینجاست که چرا ما نیاز به تاریخ شفاهی داریم ما در حال حاضر به مدیریت انتقادی دانش نیاز داریم. سازمان‌های ما مدیریت دانش را شناخته‌اند اما هنوز به مدیریت انتقادی دانش پی نبرده‌اند. تاریخ شفاهی این امکان را فراهم می‌کند که مدیریت انتقادی دانش داشته باشیم. چرا که طراحی سوالات خوب می‌تواند بسیاری از موضوعات را روشن کند.
او در ادامه با اشاره به تلاش‌های دهباشی، مدیر پروژه تاریخ شفاهی در کتابخانه ملی یادآور شد: این پروژه با همکاری شبکه ۴ سیما و کتابخانه ملی قرار بود انجام شود اما عامل سومی باعث شد که این دو نهاد و سازمان متقاضی انجام این کار باشند و آن فرد دهباشی بود. در این راه پدر دهباشی هم کمک فراوانی کرد او تمام هزینه‌ای که می‌توانست برای فرزندش در زمان حیاتش خرج کند صرف این پروژه کرد. این جدای از هزینه‌ای است که دهباشی در زندان فدرال آمریکا به اتهامی ناروا تحمل کرده است. کار خوب آسان به دست نمی‌آید. از پشت میز نشستن بدون هزینه سنگین اثر ماندگاری خلق نمی‌شود.
اشنا ادامه داد: سومین هزینه‌ای که دهباشی پرداخت کرد اتهام‌های در داخل کشور بود. عده‌ای از ما وقتی به تاریخ پهلوی نگاه می‌کنیم چیزی جز فساد و عیاشی ذهنمان نمی‌رسد دهباشی وقتی وارد این حوزه شد که کشفیاتی دست یافت که پذیرشش در داخل سخت است. دهباشی در این حوزه کاشف شوکران است کاشف اینکه مسائل کشورداری واحد و مستمر است. تفاوت حکومت‌ها پاسخ‌هایی است که به چالش‌های دائمی در حوزه سیاست می‌دهند.
در این میان تنها جاهلان هستند که پاسخ اشتباه می‌دهند و فرقی نمی‌کند که ریش داشته باشند یا کروات. کسانی که نمایندگی از ملت را درک نمی‌کنند و در همین وضعیت تصمیم می‌گیرند رویه آنها فرقی نمی‌کند که ادعای عدالت داشته باشند و یا تمدن بزرگ. کشف دیگر دهباشی رسیدن به ساختار بوروکراسی بود. اگر در یک کشور انقلاب کرده باشید و در اداره ساختارش تغییری نکرده باشد مسائل کشور تغییری نمی‌کند.
او گفت: آخرین کشف دهباشی این بود که دسترسی به حقیقت در تاریخ بسیار دشواتر از این است که پنداشته می‌شود. این پروژه یک پروژه ملی است.
آشنا در پایان سخنان خود با اشاره به اهمیت پروژه تاریخ شفاهی گفت: شبه مستندهای من و تو و بی‌بی‌سی در برابر عظمت این پروژه کوچکند. کارکرد این پروژه پاسخ دادن به آن مستندها نیست سطح دیدمان را بالا ببریم و به این کار در سطح ملی بنگریم ما امروز بیش از هر زمان دیگر به تاریخ شفاهی نیاز داریم. امیدوارم مسئولان جمهوری اسلامی که دوره گذشته را درک کردند بیایند و خاطرات خود را بگویند. تاریخ شفاهی را به فردا وانگذاریم و مصاحبه‌هایمان را شروع کنیم.
