کوبا، فرصتی تاریخی برای اوباما در پرونده های ایران و فلسطین

سرانجام باراک اوباما رییس جمهور آمریکا توانست از طریق کوبا شکست های دیپلماتیک خود را تاحدودی جبران کند. این اتفاق درحالی است که گفتگوهای با ایران و روند گفتگوهای فلسطینی – اسراییلی به دیوار مانعی به نام جمهوری خواهان در داخل و خارج از کنگره برخورد کرده است. رییس جمهور آمریکا چند روز پیش اعلام کرد روش قبلی با کوبای کمونیست جواب نداده و بنابراین مایل است روابط دیپلماتیک دو کشور را بعد از نیم قرن انقطاع دوباره از سر بگیرد. به گفته اوباما « نیم قرن گذشته نشان داد انزوای کوبا نتیجه ای نداشته است و اکنون زمان روی آوردن به یک نزدیکی جدید است ». این رویکرد جدید زمانی به بار نشست که باراک اوباما اجازه داد مذاکراتی سری با کوبا در کانادا صورت گیرد. گفتگوهایی که واتیکان نیز از طریق پاپ فرانسیس درآن نقش داشت. روش مذاکرات محرمانه برای آمریکا امر تازه ای نیست. همین شیوه در برخورد با پرونده هسته ای ایران نیز دنبال می شود، هرچند هنوز به نتایج تعیین کننده ای نرسیده است.
به گزارش شفقنا، به نقل از الحیات، تفاوت بین پرونده کوبا و ایران دراین است که اوباما تصمیم به شکستن  انزوای کوبا را پیش از انتقال آن به مجلس نمایندگان و سنا گرفته بود. اما گفتگوهای با ایران پیش از ورود جمهوری خواهان به کنگره قابل انجام نیست و کنگره نیز تصمیم دارد جلوی یک دستاورد ناقص را بگیرد. در مورد اسراییل نیز باراک اوباما نشان داده است که تسلیم امر واقع است. به این معنا که پذیرفته است نمی تواند دستاوردی دراین باره داشته باشد زیرا اسراییل با آمریکا پیوندی ارگانیک دارد. با این حال مساله ایران همچنان در فضای ممکنات سیر می کند. دراین میان حل مساله کوبا فرصتی تاریخی را در اختیار باراک  اوباما گذاشت. هرچند با استقبال برخی و انتقاد برخی دیگر روبروشد.
جان بینر، رییس مجلس نمایندگان آمریکا بعد از اعلام عادی سازی روابط با کوبا گفت : « یک امتیاز دهی دیگر در ادامه همه امتیازدادن ها » که به نفع « یک دیکتاتوری وحشی » تمام خواهد شد. رابرت مینیندز، رییس کمیته روابط خارجی مجلس سنا نیز که یک نماینده دموکرات است دراین باره گفت : « این کار رفتار وحشیانه دولت کوبا را توجیه می کند ».
زمان اعلام شکستن انزوای کوبا به گونه ای بود که انتقاد مخالفان اوباما را بیشتر برانگیخت. زیرا این اتفاق هم زمان با کاهش قیمت نفت صورت می گیرد. مساله ای  که به حامیان کوبا یعنی روسیه و ونزوئلا آسیب می رساند. درواقع شکستن محاصره اقتصادی کوبا در چنین لحظاتی به معنای دادن یک امتیاز بزرگ به کاسترو بدون دریافت هیچ  امتیاز مقابلی بود. مخالفان می گویند اوباما می توانست این مساله را حداقل به برداشتن محدودیت های این کشور در زمینه آزادی بیان واحترام به حقوق بشر مشروط کند.
تصمیم اوباما با استقبال روسیه و ونزوئلا روبرو شد زیرا هردو احساس می کنند این اتفاق می تواند ریسمان نجاتی برای آن دو هم باشد. زیرا هردو کشور دچار تنگناهای اقتصادی و سقوط قیمت نفت هستند. وزارت خارجه روسیه دراین باره گفت : « یک اقدام درست در مسیر درست » و اینکه « ما بر این باوریم که تحریم هر دولتی از سوی آمریکا اساس قانونی و مشروعیت ندارد ».
تحریم های آمریکا نتوانست نظام فیدل کاسترو را ساقط کند کما اینکه سیاست انزوای کوبا نیز نتیجه ملموسی را برای آمریکا نداشت. برخی می گویند تحریم های اقتصادی کوبا را به سمت رویکردهای جدید کشاند اما برخی دیگر پاسخ می دهند که اگر تحریم ها ی اقتصادی می توانست نتیجه بدهد تاکنون چین به یک دولت دموکراتیک تبدیل شده بود.
پرونده کوبا با پرونده ایران تفاوت های زیادی دارد. دررابطه با ایران برخی می گویند ضرورت داردکه مذاکرات به نتیجه برسد زیرا این مساله موجب تقویت نیروهای معتدل و میانه رو در داخل این کشور خواهد شد. اما برخی دیگر استدلال کرده و می گویند برداشتن تحریم ها موجب تقویت نیروهای تندرو در ایران شده و درنهایت توسعه طلبی ایران را در عراق و سوریه و لبنان و یمن دامن خواهد زد. نیروهای تندرو هرچند از تهران هدایت و مدیریت می شوند و هزینه فعالیت های شان را از آنجا می گیرند، اما درموقع لزوم فرش را از زیر پای گروه های میانه رو خواهند کشید.
کسانی که از سیاست شتابزده اوباما برای عادی سازی روابط با ایران به هرقیمتی انتقاد می کنند می گویند رییس جمهور آمریکا می خواهد تحریم ها را بردارد اما شرایط برای اجرای چنین تصمیمی مناسب نیست. با توجه به کاهش قیمت نفت این افراد می گویند حالا وقت چانه زنی است نه وقت تسلیم شدن
درهمین حال باراک اوباما می خواهد طوری رفتار کند که این مساله از سد کنگره به سلامت عبور کند. ممکن است دراین باره او به فرمول جدیدی متوسل شود که به موجب آن معامله اتمی با ایران تحت نظر شورای امنیت قرار گیرد. زیرا کسانی که با ایران مذاکره می کنند پنج کشور عضو دایم شورای امنیت هستند . اما چنین برنامه ای نیز به آسانی قابل اجرا نخواهد بود.  زیرا جمهوری خواهان ابزارهای خودشان را دارند ازجمله اینکه ایران قطعنامه های شورای امنیت را نقض کرده است هرچند اوباما دراین باره سکوت کرده باشد. یکی از جدیدترین موارد نقض، حضور قاسم سلیمانی در خارج از مرزهای ایران است. کمیته مجازات های شورای امنیت دو هفته پیش این موارد را ثبت کرد و آن را نقض فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد دانست. اگر اوباما  بخواهد در پرونده هسته ای ایران  کنگره را دورزده و پرونده هسته ای ایران را از طریق شورای امنیت حل کند،  همین موارد می تواند درد سر ساز شود.  ایرانی ها می خواهند پرونده هسته ای شان خارج از چارچوب شورای  امنیت حل شود یعنی درچارچوب ۵+۱که پنج کشور عضو دایم به همراه آلمان باشند.
چیزی که در درجه اول برای تهران مهم است برداشتن تحریم وحفظ حق غنی سازی اورانیوم به شکلی مسالمت آمیز است. گفتگوهای اتمی همیشه پیچیده و طولانی بوده است  از این رو به نظر می رسد به آن سادگی که باراک اوباما تصورش را می کند نباشد.
مساله دیگر دستاوردهای اوباما در رابطه با گفتگوهای اسراییلی – فلسطینی است که وی از همان ابتدای دوره ریاست جمهوری اش به آن پرداخت وحتی به این دلیل جایزه صلح نوبل را گرفت اما هم اکنون دومین دور ریاست جمهوری او درحالی دارد تمام می شود که او دراین پرونده موفقیتی نداشته است.
جان کری، وزیر خارجه آمریکا می خواهد گام های « حساب شده و با دقت »  بخصوص در رابطه با اتمام دوران اشغالگری اسراییل و تعیین یک چارچوب زمانی برای آن بردارد. این درحالی است که همتای فرانسوی اش می گوید آماده است تا جای خالی آمریکا را پرکرده و گفتگوهای صلح را مدیریت کند. دولت خودگردان فلسطینی هم اکنون در دامی افتاده که خود تنیده بود. این  تشکیلات بین راه حل های متناقض گرفتارشده و نمی داند کدام یک را به صورتی جدی دنبال کند.
دیپلماسی فلسطین در سازمان ملل متحد می خواهد قصد دارد چارچوب زمانی برای گفتگوها را به چارچوب زمانی برای پایان اشغال  وصل کند.  فعلا فرانسه و انگلستان برای حمایت از یک حرکت جدید اعلام آمادگی کرده اند. بنابراین دولت فلسطین هم اکنون گفتگوهای دوجانبه با اسراییل را متوقف کرده است تا از طریق یک کنفرانس بین المللی شبیه به کنفرانس مادرید گفتگوهای دیگری را ترتیب دهد.
استراتژی فلسطین به یک سری وعده ها واشارات این و آن دل بسته است بدون اینکه خودش را دربرابر واقعیت ها ببیند. تشکیلات خودگردان راه حل های متعددی را فراروی خود می بیند اما در عمل قادر به انجام واجرای هیچ کدام نیست. یکی از این راه حل ها رفتن به دادگاه لاهه و پیوستن به منشور رم است تا از این طریق بتواند اسراییل را به خاطر جرایم جنگی اش مورد محاکمه قرار دهد.
دولت اوباما رهبران فلسطینی را از دست زدن به چنین کاری برحذر داشت و توضیح داد که این کار می تواند عواقب مشابهی را به دنبال داشته باشد و تحریم های مالی و سیاسی را علیه این تشکیلات موجب شود. هنوز رییس جمهور آمریکا به دلیل تردید هایش تحرک تعیین کننده ای در رابطه با پرونده اسراییل – فلسطین نداشته است. در دو پرونده کوبا و ایران، اوباما دست به مذاکرات مخفی زد. یکی از این پرونده ها به هرحال به نتیجه رسید واکنون به دنبال موفقیت در دیگری است. او هم اکنو پرونده کوبا در جیبش و ایران در مغزش است. درعین حال آرزویش اینکه بتواند روند مذاکرات صلح را هم از این تنگنا در آورد.
منبع : الحیات
ترجمه: حسین خلیلی- شفقنا