بررسی مقایسه ای نظرسنجی های افکار عمومی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران

چکیده:

نظرسنجی، یکی از مهم ترین و شایع ترین ابزارهای سنجش افکار عمومی به منظور درک برداشت ها و ذهنیت های توده مردم نسبت به سیاست ها و اقدامات داخلی و خارجی کشورها به حساب می آید. کارآمدی نظرسنجی ها سبب شده است که استفاده از آن در قرن بیستم با اقبال بسیاری مواجه شود به گونه ای که نخبگان سیاسی، سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان نظام های سیاسی برای آگاهی از خواسته ها، انتظارات و بازخورد سیاست های داخلی و خارجی خود، در موارد بسیاری از نظرسنجی های علمی که توسط موسسات معتبر تخصصی نظرسنجی تهیه شده است، بهره گرفته اند. با این وجود، علی رغم، بکارگیری معیارهای علمی در نظرسنجی های صورت گرفته توسط این موسسات، همواره اختلاف نظرهایی در نتایج نظرسنجی ها مشاهده می شود. این مساله در مورد نظرسنجی های مختلفی که در آمریکا در مورد سیاست خارجی این کشور در قبال برنامه هسته ای ایران منتشر شده نیز کاملا آشکار است. درعین حال، با توجه به اهمیت درک ذهنیت افکار عمومی آمریکا نسبت به رفتار دولت این کشور در قبال برنامه هسته ای ایران و همچنین کاربست دیپلماسی عمومی موثر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در این زمینه، این مقاله به بررسی مقایسه ای ۱۵ نظرسنجی معتبر که توسط ۱۲ موسسه نظرسنجی قبل و بعد از توافق ژنو صورت گرفته پرداخته و دیدگاه های هر کدام را مورد بررسی قرار داده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اگرچه تنها تعداد محدودی از مردم در آمریکا، تحولات مرتبط با پرونده هسته ای ایران را از نزدیک پیگیری می کنند و تردیدها و نگرانی هایی در افکار عمومی این کشور در قبال ایران و فرجام مذاکرات هسته ای با آن وجود دارد اما اکثریت جامعه آمریکا از راهکارهای دیپلماتیک در قبال ایران – و از جمله توافق ژنو- حمایت می کنند. با این وجود، گرایشات حزبی افراد و نمونه سوالات ارائه شده در این نظرسنجی ها عملا نقش مهمی در نتایج بدست آمده داشته اند.

• واژگان کلیدی: نظرسنجی، افکار عمومی، آمریکا، برنامه هسته ای، ایران.

۱- مقدمه

برنامه هسته ای ایران، یکی از مهم ترین موضوعات سیاست خارجی آمریکا در سال های اخیر به حساب می آید. این مساله سبب شده است که آثار پژوهشی متعددی در اتاق های فکر، مراکز پژوهشی و دانشگاهی و فصلنامه های تخصصی در آمریکا در این زمینه صورت گرفته و منتشر شده است. در این میان، با توجه به دیدگاه های مختلف در مورد نحوه تعامل با ایران در آمریکا، از نظرسنجی به عنوان ابزاری برای آگاهی از افکار عمومی این کشور در قبال برنامه هسته ای ایران توسط جریانات سیاسی مختلف استفاده شده است. در این نظرسنجی ها، متغیر های مداخله گری مانند گرایشات سیاسی افراد، میزان اطلاع آنان از موضوع، ارائه سوالات متفاوت و… نقش مهمی در نتایج بدست آمده داشته اند. با این وجود، برخی نکات مشترک مهم نیز در میان این نظرسنجی ها وجود دارد که قابل ملاحظه می باشند. براین اساس، این مقاله مروری بر ۱۴ نظرسنجی عمومی توسط ۱۱ موسسه معتبر نظرسنجی در بازه زمانی سپتامبر ۲۰۱۳ تا جولای ۲۰۱۴ (قبل و پس از توافق ژنو) دارد. در این مقاله با ارائه سوالات، پاسخ ها و نتایج بدست آمده از این نظرسنجی ها، تلاش شده تا با ترکیب نتایج حاصله، تصویر دقیق تر و کامل تری از افکار عمومی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران ارائه گردد[۱].

۲- محدودیت اطلاعاتی افکار عمومی آمریکا در مورد برنامه هسته ای ایران

مردم آمریکا اطلاعات بسیار محدودی درباره معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای(NPT) و برنامه هسته ای ایران دارند. بر اساس نظرسنجی که در میان ۷۴۸ آمریکایی در خلال ۲۸ ژوئن تا ۷ جولای ۲۰۱۴ توسط مرکز مطالعات امنیتی و بین المللی در دانشگاه مریلند[۲] صورت گرفته است، اکثر مشارکت کنندگان در نظرسنجی اعلام کرده اند که اطلاعات بسیار کمی در مورد معاهده ان پی تی دارند:

• ۴۶ درصد از پاسخ دهندگان به نظرسنجی فوق، اذعان کرده اند، “هیچ اطلاعی” در مورد این معاهده ندارند، ۲۸ درصد از آنان، گزینه ” اطلاعات محدود”، ۲۲ درصد گزینه ” تا حدودی” و تنها ۴ درصد”اطلاعات زیاد” در مورد این معاهده را انتخاب کرده اند.
• تنها شهروندان امریکایی در مورد معاهده ان پی تی و اینکه ایران به عنوان یکی از اعضای آن، متعهد به عدم اشاعه سلاح های هسته ای است آگاهی دارند.
• نظر سنجی موسسه پیو[۳] در هفته اول دسامبر یعنی پس از توافق ژنو نشان می دهد که حتی ۲۸ درصد از مردم آمریکا، هیچ چیزی در مورد توافق ژنو نشنیده اند و حتی ۴۸ درصد نیز ” بسیار کم” در مورد آن شنیده اند.

سوال: تا چه حدی در مورد معاهده ان پی تی تا کنون شنیده اید؟

                           هیچ                                                       خیلی کم                   تا حدودی                 بسیار

۳- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در قبال ایران و برنامه هسته ای آن قبل از توافق ژنو

اکثریت عمده آمریکائیان، اعتماد و اطمینانی نسبت به ایران نداشته و با دیده تردید به رفتارهای آن می نگرند؛ با این وجود، نتایج نظرسنجی ها نشان می دهد که آنان از احیای دیپلماسی در قبال ایران حمایت می کنند. بسیاری نیز اینگونه تصور می کنند که رئیس جمهور آمریکا، اوباما، باید شخصا وارد مذاکره با ایران شود.

• نظرسنجی موسسه زاگبی[۴] در ۲۳ سپتامبر نشان داد که علی رغم عدم اطمینان و یا اعتماد کمی که نسبت به ایران در میان شهروندان آمریکا وجود دارد، حمایت قاطعی برای استفاده از دیپلماسی در قبال ایران وجود دارد. در این زمینه، ۳۶ درصد مشارکت کنندگان در نظرسنجی، اعلام کرده اند که انتخاب دکتر روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران به آنان امید اینکه روابط ایران و جهان بهبود یابد را داده است. ۳۸ درصد نیز با این مساله مخالف بوده اند و ۲۵ درصد نیز گزینه “نمی دانم” را انتخاب کرده اند. حدود ۴۰ درصد گفته اند که نه به دولت دکتر روحانی و نه به نظام سیاسی ایران اطمینان ندارند
• ۵۹ درصد مشارکت کنندگان در این نظرسنجی از اوباما به دلیل استفاده مستقیم از دیپلماسی حمایت کرده اند.
• ۳۸ درصد پاسخ دهندگان به این نظرسنجی معتقدند که مذاکرات مستقیم اوباما با ایران، آمریکا را قوی تر می کند درحالی که ۲۴ درصد معتقدند که این مساله نه آمریکا را قوی تر و نه ضعیف تر کرده و ۱۶ درصد معتقدند که به تضعیف قدرت آمریکا منجر شده است.
• نظرسنجی سی ان ان[۵] نشان می دهد که ۷۶ درصد موافق دیپلماسی مستقیم(در مقابل ۲۱ درصد مخالف) تا پایان دسامبر بوده اند.
• نظرسنجی اکونومیست[۶] در ۲ اکتبر نشان داد که ۶۴ درصد مردم آمریکا فکر می کنند که اوباما باید شخصا به مذاکره با ایران در مورد برنامه هسته ای آن بپردازد

۴- استراتژی مطلوب سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران

ارائه دیدگاه در مورد گزینه بهینه استراتژی سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران، یکی از مهم ترین موارد اختلاف برانگیز میان آمریکائیان و البته نتایج نظرسنجی ها می باشد. در این میان، در نظرسنجی ها به گزینه هایی مانند”تهدید ایران به اقدام نظامی”، “تهدید ایران به تحریم های شدیدتر”، “پاداش ایران با کاهش تحریم ها”، “پاداش ایران با تضمین عدم استفاده از نیروی نظامی”، “پاداش ایران با از سر گیری روابط دیپلماتیک”مطرح شده است. درخواست موسسات نظرسنجی از مشارکت کنندگان برای ارائه راهکار مطلوب و بهینه، آنان را به موضع گیری وا نداشته و تمایل برای نه گزینه مجازات و نه گزینه پاداش یعنی گزینه “مطمئن نیستم” بیشتر شده است. چنانچه ۳۲ درصد مشارکت کنندگان در نوامبر ۲۰۱۳ اکونومیست، این گزینه را انتخاب کرده اند. سوالات دیگر این نظرسنجی، علت این پاسخ را عدم اعتماد آمریکائیان به اهداف هسته ای ایران و تصور آن به عنوان تهدید نشان می دهد. بااین وجود، بیش از نیمی(۵۴ درصد در مقابل ۴۶ درصد) معتقد بودند که اوباما باید شخصا با رهبران ایران مذاکره کند.

• نظرسنجی ای بی سی[۷] در اواسط نوامبر ۲۰۱۳ نشان داد که ۶۴ درصد مردم آمریکا (در مقابل ۳۰ درصد) از برداشتن تحریم ها در مقابل محدودیت برنامه هسته ای ایران حمایت می کنند اما مانند موسسه زاگبی، این نظرسنجی نشان می دهد که عدم اطمینان نسبت به موفقیت این توافق با ایران وجود دارد و تنها ۳۶ درصد نسبت به اینکه توافق با ایران، آنرا از پیگیری دستیابی به سلاح هسته ای باز می دارد حمایت کرده درحالی که ۶۱ درصد، “اعتماد کمتر” یا “عدم اعتماد” را انتخاب کرده اند.
• نظرسنجی سی ان ان در ۲ نوامبر ۲۰۱۳ نیز نشان داد که از نظر ۵۹ درصد شرکت کنندگان در این نظرسنجی(در مقابل ۳۹ درصد)، توافق می تواند برنامه هسته ای ایران را محدود کند اما نمی تواند آنرا بازدارد.

نکته مهم در بررسی گزینه بهینه استراتژی سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران، ارزیابی پیشنهاد ارائه شده بر اساس سطح تحصیلات افراد است. در این زمینه، نظرسنجی ها نشان می دهد که در میان دو گزینه: “مذاکره برای غنی سازی محدود ایران” و گزینه ” افزایش تحریم ها”، با افزایش سطح تحصیلات افراد، گزینه مذاکره با اقبال بیشتری مواجه می شود.

سوال: کدام گزینه را به دولت آمریکا در قبال پرونده هسته ای ایران پیشنهاد می کنید؟

۵- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در قبال استدلال های موافقان و مخالفان استراتژی مطلوب سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران

در نظرسنجی که در میان ۷۴۸ آمریکایی در خلال ۲۸ ژوئن تا ۷ جولای ۲۰۱۴ توسط مرکز مطالعات امنیتی و بین المللی در دانشگاه مریلند صورت گرفته است، تلاش شده است برای مشارکت کنندگان در نظرسنجی، استدلال دو طرف موافق و مخالف در مورد استراتژی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران ارائه شود و سپس دیدگاه آمریکائیان در موافقت یا مخالفت با هرکدام از این استدلالات مشخص گردد

۵-۱- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در مورد استدلال های موافق با مذاکره غنی سازی محدود:

• استدلال اول: توافق با ایران در مورد محدودسازی و نظارت بیشتر بر تاسیسات هسته ای آن، ریسک دستیابی ایران به سلاح هسته ای را کاهش می دهد

• بیش از ۶۰ درصد مجموع پرسش شوندگان(اعم از دموکرات و جمهوری خواه) این استدلال را متقاعدکننده ارزیابی کرده اند. ۱۳ درصد آنرا “بسیار قابل قبول” ، ۵۰ درصد “تا حدودی قابل قبول” و ۱۱ درصد”کاملا غیر قابل قبول”دانسته اند. دموکراتها بیش از جمهوری خواهان(۶۶ در مقابل ۶۴ درصد) این استدلال را متقاعدکننده ارزیابی کرده اند.

• استدلال دوم: ایران عضو ان پی تی است و تعهد به عدم غنی سازی هسته ای نداده است. ان پی تی این مساله را به عنوان حق همه ملت ها در دستیابی به سوخت هستهای به رسمیت شناخته است و آمریکا نمی تواند مانع ایران در دستیابی به سوخت هسته ای شود

• بیش از ۶۰ درصد مجموع پرسش شوندگان(اعم از دموکرات و جمهوری خواه) این استدلال را متقاعدکننده و قابل قبول ارزیابی کرده اند. دموکراتها به میزان یکسان با جمهوری خواهان(۶۶ درصد) این استدلال را متقاعدکننده دانسته اند اما در میان افرادی که خود را مستقل معرفی کرده اند، تنها ۴۷ درصد با این استدلال موافق بوده اند و ۴۷ درصد نیز این استدلال را غیر متقاعدکنننده دانسته اند.

• استدلال سوم: آمریکا راه دیگری در قبال ایران ندارد زیرا ایران علی رغم تحریم های اعمال شده، ظرفیت و توان غنی سازی خود را افزایش داده و اقدام نظامی علیه ایران، زمینه خروج از ان پی تی و ساخت سلاح هسته ای توسط آن را بالا می برد به علاوه که با توجه به اینکه ایران ویژگی های خاص ژئوپلیتیک ، جمعیتی و نظامی دارد، تصور حمله و اشغال آن غیرواقع بینانه است.

• اکثریت مجموع پرسش شوندگان(۵۷ درصد) این استدلال را متقاعدکننده و قابل قبول و ۱۳ درصد غیر متقاعدکننده و غیرقابل قبول ارزیابی کرده اند. دموکراتها بیش از جمهوری خواهان(۶۴ در مقابل ۵۴ درصد) این استدلال را متقاعدکننده دانسته اند. تقریبا نیمی از افراد مستقل(۴۹ درصد) این استدلال را غیر قابل قبول دانسته اند.

۵-۲- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در مورد استدلال های مخالف با مذاکره غنی سازی محدود:

• استدلال اول: شورای امنیت سازمان ملل ایران را ملزم به توقف غنی سازی کرده و ایران آنرا نپذیرفته است. لذا نباید پاداش این نادیده گرفتن قطعنامه شورای امنیت، اجازه غنی سازی به آن باشد تا ایم مساله به درس عبرت دیگران تبدیل شود.

• ۶۷ درصد مجموع پرسش شوندگان(اعم از دموکرات و جمهوری خواه) این استدلال را متقاعدکننده و قابل قبول ارزیابی کرده اند. ۱۰ درصد نیز آنرا “کاملا غیرقابل قبول” ارزیابی کرده اند. در این میان، جمهوری خواهان با ۷۳ درصد و دموکراتها با ۶۵ درصد و افراد مستقل با ۵۵ درصد، این استدلال را پذیرفته اند.

• استدلال دوم: ایجاد سیستم تحریم کار بسیار سخت و طاقت فرسایی است که نباید کنارگذاشته شود چون ریسک طولانی شدن ایجاد اجماع اینچنینی برای اعمال مجدد تحریم ها پس از نقض تعهد توسط ایران شرایط و زمان را برای مواجه شدن با ایران دارای سلاح هسته ای بوجود می آورد.

• بیش از ۷۰ درصد جمهوری خواهان این استدلال را متقاعدکننده و قابل قبول ارزیابی کرده اند. دموکراتها با ۶۵ درصد آنرا تایید کرده اند.

• استدلال سوم: حتی اگر اجازه غنی سازی ۵ درصد به ایران داده شود، این کشور فعالیت خود به سوی ساخت سلاح را متوقف نمی کند و با پنهان کاری به سرعت به سلاح هسته ای دست پیدا می کند

• ۵۶ درصد مجموع پرسش شوندگان(اعم از دموکرات و جمهوری خواه) این استدلال را متقاعدکننده و قابل قبول ارزیابی کرده اند. (دموکراتها با ۵۶درصد و جمهوری خواهان ۶۵ درصد و افراد مستقل با ۴۶ درصد)

۵-۳- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در مورد استدلال های موافق با افزایش تحریم ها:

• استدلال اول: اکنون زمان برداشتن تحریم ها نیست. می توان با تشدید تحریم ها، ایران را منزوی تر کرد تا مجبور به توقف غنی سازی شود

• ۶۰ درصد از شرکت کنندگان در نظرسنجی با این دیدگاه موافق بوده اند. تعداد موافقان در میان جمهوری خواهان نزدیک به ۷۰ درصد بوده است(در مقابل ۵۸ درصد از دموکرات ها).

• استدلال دوم: تحریم ها علیه ایران موثر واقع شده اند و اقتصاد ایران به شدت آسیب دیده است. انتخاب دکتر روحانی در انتخابات و پذیرش حضور بر سر میز مذاکره حکایت از خسته شدن مردم از تحریم ها و امکان توقف غنی سازی دارد

• نزدیک ۶۰ درصد از مجموع مشارکت کنندگان در نظرسنجی، موافق با این استدلال بوده اند.(دموکرات ۶۰ و جمهوری خواه ۶۵ درصد). تفاوت دیدگاه حزبی افراد، تاثیری کمی در مورد نظر افراد در این موضوع داشته است.

• استدلال سوم: علی رغم اعمال تحریم ها، رهبری ایران بر ضرورت حفظ غنی سازی تاکید دارد لذا انگیزه اصلی ایران دستیابی به سلاح هسته ای است و مذاکره و غنی سازی محدود تغییری در انگیزه رهبران ایران ندارد.

• این استدلال نسبت به دو استدلال دیگر، موافقان کمتری دارد(۵۳ درصد در مجموع و ۶۲ در میان جمهوری خواهان، ۵۲ از دموکرات ها). افراد مستقل بیش تر مخالف این استدلال بوده اند(۵۴ در مقابل ۴۰ درصد)

۵-۴- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در مورد استدلال های مخالف با افزایش تحریم ها:

• استدلال اول: با توجه به اینکه آمریکا روابط تجاری خود با ایران را قطع کرده است، افزایش تحریم ها مستلزم تهدید سایر کشورها و از جمله متحدان آمریکا در قبال تعامل با ایران است این مساله با واکنش آنان و ضربه اقتصاد آمریکا و تنش در روابط خارجی با دوستان و متحدان آن می شود.

• دموکراتها و جمهوری خواهان با ۷۰ درصد موافق این استدلال هستند. در مجموع نیز ۶۵ درصد از پاسخ دهندگان به نظرسنجی، آنرا پذیرفته اند.
  • استدلال دوم: سیستم تحریم کار نمی کند و ایران از غنی سازی خود نمی گذرد و علی رغم تشدید تحریم ها، تعداد و درصد غنی سازی را افزایش می دهد
• موافقان این استدلال نظر مشابهی مانند استدلال اول دارند.(۶۹ درصد از جمهوری خواهان و دموکرات ها موافق این استدلال هستند)

• استدلال سوم: سیستم تحریم نیازمند همیاری و همکاری سایر کشورها با آن است در حالی که ایران خود را حامی مذاکره نشان می دهد و دیگران هم خواهان تعامل با ایران هستند، اسن مساله سبب نارضایتی سایر کشورها و احتمالا از سر گیری روابط تجاری آنان با ایران می شود

• ۶۱ درصد مجموع شرکت کنندگان، موافق این استدلال هستند. (۶۵ درصد جمهوری خواه و ۶۳ درصد دموکرات) تفاوت دیدگاه حزبی افراد، تاثیری کمی در مورد نظر افراد در این موضوع داشته است.

۶- نقش گرایشات حزبی درشکل گیری افکار عمومی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران:

مردم آمریکا به دلیل اطلاعات محدودی که در مورد ایران و برنامه هسته ای آن دارند، تحت تاثیر گرایشات حزبی خود نسبت به این موضوع نیز می نگرند. بنابراین دموکراتها بیش تر طرفدار رویکرد سازش آمیزتری در این زمینه هستند در حالی که جمهوری خواهان رویکرد تهدیدجویانه تری در قبال ایران دارند و افراد مستقل نیز گرایش بیشتری به رویکرد جمهوری خواهان دارند. بااین وجود، این اختلافات در مورد حمایت از دیپلماسی برای حل مساله هسته ای ایران کم رنگ می شود. چنانچه نظرسنجی ها قبل از توافق ژنو، اختلاف نظرها در مورد میزان تهدید ایران و بهترین گزینه در سیاست خارجی آمریکا، نقش مهم گرایشات حزبی را نشان می دهد:

• نظرسنجی اکونومیست در سپتامبر ۲۰۱۳ نیز نشان داد که جمهوری خواهان به شدت حامی تهدید ایران چه به صورت اقدام نظامی(۲۵ درصد) یا افزایش تحریم ها(۳۴ درصد) برای بازداشتن ایران از ساخت سلاح هسته ای هستند در حالی که دموکرات ها موافق اعطای پاداش به ایران و کاهش تحریم ها(۳۶ درصد) و یا اطمینان به ایران مبنی بر عدم اقدام نظامی علیه آن(۲۱ درصد) می باشند. بااین وجود، تقریبا تعداد بسیاری با گرایش هر دوحزب با گزینه اعطای پاداش به ایران با احیای روابط دیپلماتیک موافق بودند(۲۰ درصد جمهوری خواه و ۲۵ درصد دموکرات). همزمان تعداد بسیار کمی در سپتامبر تصور می کردند که ایران، تهدید متوسط یا جدی آمریکاست (البته جمهوری خواهان به نسبت دموکراتها و افراد مستقل، بیشتر ایران را تهدید جدی یا تا حدودی جدی می دانستند)
• نظرسنجی سی ان ان در ۲ نوامبر ۲۰۱۳ نیز نشان داد که در مورد حمایت از دیپلماسی یا حمایت از توافق ایران و قدرتهای جهانی، اختلاف نظر حزبی افراد، نقش محدودی دارد. در این مورد، میان دموکرات ها و جمهوری خواهان تنها ۱۹ درصد اختلاف در مورد روابط دیپلماتیک مستقیم میان ایران و آمریکا وجود داشته است.(۸۷ درصد دموکرات ها و ۶۸ درصد جمهوری خواهان از این مساله حمایت کرده اند)
• براساس نظرسنجی اکونومیست نیز ۵۶ درصد جمهوری خواهان موافق مذاکره مستقیم اوباما با ایران هستند.
• ۷۲ درصد دموکراتها در مقابل ۶۳ درصد افراد مستقل و ۵۷ درصد جمهوری خواهان در نظرسنجی ای. بی. سی موافق توافق با ایران هستند.

۷- ارزیابی افکار عمومی آمریکا در مورد توافق موقت هسته ای ژنو:

نظرسنجی های افکار عمومی در امریکا نشان می دهد که بسیاری از مردم امریکا، اطلاع محدودی از توافق موقت هسته ای میان ایران و ۱+۵ در ژنو دارند با این وجود، اکثریت آنان از این توافق حمایت می کنند. نکته مهم در این زمینه این است که ماهیت چندجانبه توافق، نقش بسیار مهمی در پذیرش آن در افکار عمومی آمریکا دارد.

• در اولین نظرسنجی که دور روز پس از توافق ژنو توسط رویترز[۸] صورت گرفت، اگرچه بسیاری از آمریکائیان آماده ارائه نظر در مورد این توافق نبودند(۳۴ درصد) اما از میان آنهایی که آماده ارائه نظر بودند، تعداد موافقان این توافق در مقابل مخالفان آن دو برابر بود.(۴۴ در مقابل ۲۲ درصد)
• نظر سنجی پیو در هفته اول دسامبر بر خلاف نظر سنجی رویترز نشان داد که اکثریت افراد مشارکت کننده در این نظرسنجی، مخالف توافق ژنو هستند (۴۳ درصد در مقابل ۳۲ درصد) . نکته جالب اینکه در میان این افراد، ۲۸ درصد هیچ چیزی در مورد توافق ژنو نشنیده بودند و ۴۸ درصد نیز تنها “بسیار کم” شنیده بودند. (این موضوع در فاکس نیوز[۹] در ۴ هفته بعد نیز انجام داد نشان داده شد که ۵۴ درصد به اندازه کافی اطلاعی از توافق ژنو نداشتند تا موافق یا مخالف آن باشند)
• در دو نظرسنجی که در اواسط دسامبر و اواسط ژانویه توسط آسوشیتدپرس[۱۰] انجام شد مشخص شد که نتایج به نفع موافقان توافق ژنو تغییر کرده است(۳۲ به ۱۹ درصد)
• نظرسنجی اکونومیست (مانند نظرسنجی پیو) نشان داد که تعداد بسیار کمی از مردم آمریکا اخبار و تحولات مذاکرات هسته ای اخیر را پیگیری کرده اند چنانچه ۵۱ درصد گزینه” نه خیلی” یا “هیچ” را در مورد پیگیری مذاکرات انتخاب کردند.

جدول زیر نشان می دهد که در چهار نظرسنجی صورت گرفته، مجموع درصد موافقان توافق ژنو بیش از مخالفان است و در یک مورد، درصد موافقان و مخالفان به یکدیگر بسیار نزدیک بوده و تنها در یک نظرسنجی، تعداد درصد مخالفان توافق ژنو از موافقان آن بیشتر است.

نکته مهمی که سبب می شود، نتایج حاصله از این نظرسنجی ها در برخی موارد متفاوت باشد به دو موضوع باز می گردد:

اول اینکه تنها تعداد بسیار کمی از مردم آمریکا، مذاکرات هسته ای را از نزدیک پیگیری می کنند و لذا مسلما گرایشات حزبی آنان و یا ذهنیت های پیشین آنان در مورد ایران، انقلاب اسلامی، پرونده هسته ای، اسرائیل، خاورمیانه و… تاثیر بسیاری بر دیدگاه آنان در مورد توافق ژنو نیز دارد. اما مساله دوم به شیوه طرح سوالات توسط موسسات نظرسنجی باز می گردد. این مساله بویژه با توجه به اینکه تعداد بسیاری از پرسش شوندگان، دچار کمبود اطلاعات مستقل در مورد موضوع هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. چنانچه در ماههای اولیه توافق ژنو، سوالاتی که به مسائل جزئی و حساس در مورد توافق می پرداخت، معمولا توسط پرسش شوندگان، نادیده انگاشته می شد. از سوی دیگر، در صورتی که براساس سوال نظرسنجی، توافق ژنو عملا توافقی چندجانبه میان ایران و قدرتهای جهانی ( و نه دوجانبه میان ایران و آمریکا) ترسیم می شد، درصد موافقان به طرز چشمگیری افزایش می یافت. همچنین در مواردی که گزینه” نمی دانم” در نظرسنجی وجود نداشت، افراد مجبور بودند علی رغم اطلاعات محدود به موافق و مخالف تقسیم شوند و این مساله از دقت نظرسنجی می کاست و نقش متغیرهای مداخله گر دیگر مانند گرایشات حزبی یا اطلاعات پیشینی افراد را افزایش می داد. علاوه بر این، عبارات ارائه شده ر نظرسنجی نیز نقش مهمی در نتایج حاصله دارد. چنانچه اگر مساله نظارت بین المللی بر توافق ژنو و تاسیسات هسته ای ایران به سوالات اضافه می شد، مسلما این متغیر برای شهروندان آمریکایی که اطلاعات محدودی از برنامه هسته ای ایران داشته و بی اعتماد نسبت به ایران هستند، تاثیر بسیاری دارد.در این زمینه، یک نظرسنجی که در مقیاسی محدود توسط موسسه تحقیقاتی هارت صورت گرفت نشان داد که با افزودن عبارت بین المللی بر توافق ژنو و تاسیسات هسته ای ایران، ۶۳ درصد موافق توافق ژنو(۲۹ درصد شدیدا موافق) و تنها ۲۴ درصد مخالف آن(۱۵ درصد شدیدا مخالف) بودند.

۷- پیش بینی افکار عمومی آمریکا در مورد توافق جامع هسته ای با ایران:

به طور کلی، نظرسنجی های افکار عمومی آمریکا نشان می دهد که نوعی شک و تردید نسبت به ایران در میان مردم امریکا وجود دارد. براین اساس، افکار عمومی آمریکا علی رغم اینکه از تلاش های دیپلماتیک در قبال برنامه هسته ای ایران حمایت می کند اما همچنان این تصور را دارد که ایران علی رغم اقدامات آمریکا و جامعه جهانی، به فعالیت های خود به منظور ساخت تسلیحات هسته ای ادامه می دهد لذا انتخاب میان مهار و جنگ با ایران، انتخاب مشکلی است.

• نظرسنجی دانشگاه کوئینیپیاک[۱۱] در اوایل دسامبر در مورد پیامدهای امنیتی توافق ژنو با ایران، نشان داده که ۴۵ درصد (در مقابل ۳۵ درصد) از پرسش شوندگان معتقد بودند که این توافق سبب امنیت کمتری برای آمریکا و اسرائیل شده است(در مورد کاهش امنیت اسرائیل، این آمار به ۵۲ درصد در مقابل ۲۹ درصد افزایش یافت)
• ۸۴ درصد آمریکائیان بر اساس نظرسنجی فاکس نیوز در اواسط دسامبر، معتقدند که آمریکا نمی تواند به آنچه ایران در مورد مسائل هسته ای خود می گوید، اعتماد کند.
• نظرسنجی پیو نشان می دهد که ۶۲ درصد آمریکائیان فکر می کنندکه ایران علی رغم توافق ژنو، به صورت جدی به دنبال برطرف کردن نگرانی های جامعه بین الملل در مورد مسائل هسته ای نیست.
• نظرسنجی اکونومیست در اواخر ژانویه نشان می دهد که اکثریت آمریکائیان(۷۰ درصد) اعتمادی به پایبندی ایران به هر توافقی در محدود کردن برنامه های تسلیحاتی در ساخت سلاح هسته ای ندارند. بااین وجود، ۵۵ درصد آنان (در مقابل ۴۵ درصد) فکر می کنند که اوباما باید شخصا با مقامات ایرانی مذاکره کند و در این میان، ۵۴ درصد نیز مخالف هرگونه کاربرد نیروی نظامی علی رغم شکست مذاکرات هستند هستند.
• نظرسنجی ها نشان می دهد که افکار عمومی آمریکا، ایران را بیشتر تهدیدی در قبال اسرائیل (نسبت به تهدید علیه آمریکا) می دانند.
• نظرسنجی مرکز مطالعات امنیتی و بین المللی در دانشگاه مریلند نشان می دهد که ۷۰ درصد در آمریکا موافق منطقه عاری از سلاح هسته ای در خاورمیانه (که اسرائیل را نیز در کنار کشورهای اسلامی شامل شود) می باشند و ۷۵ درصد نیز خواستار نابودی همه سلاح های هسته ای به عنوان هدف نهایی هستند.

۸- نتیجه گیری:

امروزه افکار عمومی یکی از مهم ترین ابعاد موثر در فرایند تصمیم سازی سیاست داخلی و خارجی کشورها به حساب می آید. این مساله سبب شده است از یکسو، رهبران نظام های سیاسی تلاش کنند تا با استفاده از ابزارهای مختلف و از جمله نظرسنجی ها، همواره شناخت و آگاهی کاملی نسبت به رویکرد و واکنش افکار عمومی در کشورشان در قبال مسائل مختلف داخلی و خارجی داشته باشند تا بتوانند با مدیریت افکار عمومی، تداوم مقبولیت و کارامدی خود را تضمین نمایند و از سوی دیگر، رهبران سایر کشورها نیز تلاش می کنند در قالب دیپلماسی عمومی در ساخت افکار عمومی خارجی نسبت به موضوعات مرتبط با کشورشان اقدام کنند. برای اساس، با توجه به اولویت مساله هسته ای در سیاست خارجی ایران، شناخت افکار عمومی جهانی و از جمله افکار عمومی آمریکا در قبال پرونده هسته ای ایران، از اهمیت بسیاری برخوردار است. این مساله بویژه با توجه به اینکه بر اساس نظرسنجی های مختلف در آمریکا، اکثریت مردم این کشور، شناختی از ایران و مساله هسته ای آن ندارند، بررسی مداوم نظرسنجی های افکار عمومی آمریکا در مورد ایران و بویزه مساله هسته ای ایران، یک ضرورت اساسی به حساب می آید.

به هر تقدیر، نتایج نظرسنجی های مختلفی که در این مقاله به آنان اشاره شد نشان می دهد که مردم آمریکا اطلاعات بسیار محدودی درباره معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای(NPT) و برنامه هسته ای ایران دارند. اکثریت عمده آنان، اعتماد و اطمینانی نسبت به ایران نداشته و با دیده تردید به رفتارهای آن می نگرند؛ با این وجود، نتایج نظرسنجی ها نشان می دهد که آنان از احیای دیپلماسی در قبال ایران حمایت می کنند. بسیاری نیز اینگونه تصور می کنند که رئیس جمهور آمریکا، اوباما، باید شخصا وارد مذاکره با ایران شود.

در این میان، مردم آمریکا به دلیل اطلاعات محدودی که در مورد ایران و برنامه هسته ای آن دارند، تحت تاثیر گرایشات حزبی خود نسبت به این موضوع نیز می نگرند. بنابراین دموکراتها بیش تر طرفدار رویکرد سازش آمیزتری در این زمینه هستند در حالی که جمهوری خواهان رویکرد تهدیدجویانه تری در قبال ایران دارند و افراد مستقل نیز گرایش بیشتری به رویکرد جمهوری خواهان دارند. از سوی دیگر، آنان به دلیل پیش زمینه های ذهنی منفی در قبال ایران، نسبت به توافق جامع هسته ای با ایران، زیاد خوشبین نیستند و همچنان این تصور را دارند که ایران علی رغم اقدامات آمریکا و جامعه جهانی، به فعالیت های خود به منظور ساخت تسلیحات هسته ای ادامه می دهد لذا انتخاب میان مهار و جنگ با ایران، انتخاب مشکلی است.

منابع و مآخذ:

Avaaz/Zogby, released 9/23/13

CNN/ORC International, released 9/30/13

Economist/YouGov, released 10/2/13

ABC/Washington Post, released 11/19/13

Economist/YouGov, released 11/20/13

CNN/ORC International, released 11/21/13

Reuters/Ipsos, released 11/28/13

Pew Research Center, released 12/9/13

Quinnipiac University, released 12/10/13

Fox News, released 12/18/13

AP–GfK, released 12/18/13 and 1/28/14

Economist/YouGov, released 1/22/14

Hart Research Associates/Americans United for Change, conducted 11/26–۱۲/۱/۱۳

American on Negotiations with Iran: A Policy Simulation, School of Public Policy, Center for International and Security Studies at Maryland, June-July 2014

Synthesized Analysis: Public Opinion Polling on Iran, Rethink Media for Security, Rights and Democracy, rethinkmedia.org, September-February 2014

منبع:فصل نامه مطالعات افکار عمومی ، شماره هشت