آیدین پورخامنه – با پشت سر گذاشتن فصل گرم سال، منتظر بارش و پر شدن آب پشت سدها بودیم ولی با زمستانی گاه بهاری و کم بارش مواجه شدیم. از طرفی شرکت مدیریت منابع آب ایران اعلام کرده است که ارتفاع کل ریزش‌های جوی از اول مهر لغایت ۱۳ دی سال آبی ۹۳-۹۴ بالغ بر ۶۹ میلیمتر می‌باشد. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ( ۷۷ میلیمتر) ۱۰ درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ( ۸۱ میلیمتر) ۱۵ درصد کاهش نشان می‌دهد. ضمناً حجم بارش اول مهر تا پایان ۱۳ دی معادل ۱۱۳٫۷۱۴ میلیارد مترمکعب می‌باشد.
از سویی دیگر علیرضا نوذری‌پور قائم مقام شرکت آب و فاضلاب استان تهران، وضعیت آب سدهای تهران را به خصوص سدهای لار و لتیان را بحرانی اعلام کرده و می گوید برای پشت سر گذاشتن این دوران سخت آبی مردم باید ضمن صرفه‌جویی برای بارش نزولات جوی دست به دعا بردارند. او ذخایر آب ۵ سد استان تهران را ۳۶۱ میلیون مترمکعب اعلام کرد و گفت: «به دلیل وضعیت ذخایر آبی استان تهران آب سدها در مقایسه با مدت مشابه دو سال گذشته دو برابر این میزان بود.»
در رابطه با وضعیت ذخایر آبی کشور حمید چیت‌چیان وزیر نیرو با تاکید بر اینکه مدیریت و حکمرانی پایدار آب نیازمند مشارکت بخش‌های مختلف است، گفت که در گذشته در بخش آب کارهای بزرگ و مفیدی به انجام رسیده است و نیاکان ما مبدا سامانه‌های بزرگ و مفیدی در بخش آب بوده اند و فعالیت‌های بزرگی نیز در دهه‌های اخیر در بخش آب انجام شده است، اما برخی فعالیت‌های ما به نحوی بوده که باوجود اهداف درست، به دلیل ناسازگاری با نیازها، اثر معکوس داشته است. سدهای بزرگ ساخته‌ایم و نتایج درخشانی نیز داشته است که کشاورزی درخشان، اشتغال و تولید کنونی نتیجه این کارها بوده، اما سدهایی نیز در کشور ساخته شده است که هیچ گاه به ظرفیت پیش‌بینی شده نرسیده اند و یا شبکه‌هایی ایجاد شده که با شرایط امروز بدون استفاده است.
محبوریم از صدها کیلومتر آنسوتر آب برای تهران انتقال دهیم
بحران کمبود آب شرب اما فقط وابسته به وضعیت بارش نیست، محمد درویش مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در این خصوص به نامه نیوز گفت:«در جایی که حداکثر ظرفیت برد آن دو تا سه میلیون نفر بوده، امروز جمعیت بسیار بالایی زندگی می‌کنند. برای تامین آب شرب این جمعیت و به خاطر اینکه به شدت با کمبود آب مواجه هستیم، مجبور شدیم از صدها کیلومتر آنسوتر آب برای تهران انتقال دهیم. درواقع مشکل تهران این است که بدون توجه به ملاحظات بوم شناختی که تهران در آن قرار گرفته است، اقدام به گسترش آن کرده ایم. مسئولان آب و فاضلاب این اعتقاد را دارند که با مشکل کمبود منابع آب تهران روبه رو هستیم و درخواست کمک از شهروندان تهرانی داریم که خود را برای دوران سخت در زمینه دسترسی به آب شرب روبه رو کنند. اما باید نمود بیرونی این گفته را در تصمیمات مدیریتی کلان شهر تهران ببینیم.»
درویش درباره نمود بحران کم آبی در تصمیات مدیریتی بیان کرد:«یعنی در یک تصمیم ضربتی باید از هر نوع ساخت و ساز جدید در تهران جلوگیری شود و شهرک سازی جدی در تهران اتفاق نیفتد. به هیچ عنوان اجازه ورود افراد جدید به تهران صادر نشود. تا شهروندان متوجه شوند که بحران آب جدی است. اما تهران الآن تبدیل به یک کارگاه بزرگ ساختمانی شده است. در همه مناطق به شدت در حال ساخت و ساز هستند و به راحتی شهرداری اجازه ساختمان سازی می‌دهد. آپارتمان‌ها در کوچه‌های باریک ساخته شده و خانه‌های ویلایی تبدیل به برج‌های چند ده طبقه‌ای میشود.همه اینها نشان دهنده پارادوکس و تضادی است که حتی خود مدیران تهران هم اعتقاد به بحران آب ندارد وگرنه چگونه اجازه به این حجم از ساخت و ساز را می‌دهد؟»
این فعال محیط زیست در مهار بیابان‌زایی در پاسخ به سوالی مبنی اینکه نمی‌شود مانع ورود مردم به شهرها شد، اظهار داشت:«لازم نیست که برای مدیریت آب در تهران از ورود مردم به این شهر جلوگیری کنند. با توجه به ساختار شهرهای کشورهای دیگر می‌توان به وضعیت بقیه کشورها پی برد. با نگاهی به وضعیت شهر برلین پایتخت آلمان و مقایسه آن با شهر هامبورگ، می‌بینیم اگر هامبورگ امکاناتی کمتر از برلین نداشته باشد بیشتر از آن دارد. برای همین جذابیت ماهوی در این شهرها وجود ندارد تا مردم احساس کنند که باید به این شهر مهاجرت کرده و در مرکز استقرار پیدا کنند. اگر بتوانیم در تمامی نقاط کشورمان امکاناتی درخور ایجاد کنیم، هیچکس راضی نیست که خانه و کاشانه خود را رها کرده و به شهری دیگر مهاجرت کند.»
باید برای حل بحران کمبود آب بسیج عمومی کنیم
وی افزود:«وقتی در شهر تهران امکانات مافوق میانگین کشوری، همچون اتوبان‌های دو طبقه، آزادراه‌های آنچنانی و برج‌های سر به فلک کشده، میزان بیش از حد پزشک و امکانات رفاهی وجود داشته باشد، باعث میشود مردم به تهران هجوم ببرند. بیاییم نظیر تهران را در سطح ایران تکثیر کنیم و به این ترتیب با تجمع بیش از حد مردم در تهران مواجه نشویم، که با معضل کمبود آب و بحران‌هایی مانند آلودگی هوا و تبعات دیگر آن مانند تلف شدن ۲۰۰ میلیاد دقیقه از عمر شهروندان تهران در خیابان‌های این شهر در سال مواجه شویم.»
درویش در ادامه با بی‌ثمر خواندن روش‌هایی مثل بارور کردن ابرها بیان کرد:« بارور کردن ابرها کار درستی نیست، موضوع این است که باید بسیج عمومی کنیم و همه باید وارد کار شوند و بدانند که با بحران جدی روبه رو هستیم. در حال ورود به دوران جدی خشکسالی هستیم و بحث تغییر اقلیم یک بحث جدی است. برای اینکه فعالیتی در این جهت اتفاق بیفتد و با حداکثر مشارکت شهروندان روبه رو شویم، لازمه اش این است که دولت و ارکان مدیریت شهری در عمل وارد شوند و فقط از مردم نخواهند که کار کنند. این اتفاق زمانی به حقیقت منجر میشود که همه رویکردها متوجه این باشد که ما با بحران روبه رو هستیم و باید به طرف حل بحران برویم.»
این فعال محیط زیست با اشاره به فرسودگی شبکه‌های لوله‌کشی شهری گفت:«به خاطر فرسودگی شبکه‌های لوله‌کشی شهری و برخی از ارگان‌ها و نهادهایی که کنتر ندارند، تقریباً آب بهای یک سوم آبی که در تهران توزیع میشود را دریافت نمی‌کنیم. این خود بیش از آبی است که پشت سد امیرکبیر کرج ذخیره میشود. مشکل دیگر این است که در اغلب برج‌هایی که در تهران وجود دارد، فقط یک کنتر آب وجود دارد و شهروندان ساکن در این برج‌ها اصلاً خود را ملزم به صرفه جویی در آب نمی‌دانند چون مصرف آب برج به صورت کلی حساب میشود. باید دولت به سمت الزام هر واحد مسکونی برای داشتن یک کنتر برود. تا به این ترتیب همه این انگیزه را پیدا کنند که در مصرف آب خود صرفه جویی کنند.»
نامه/وی درخصوص تبخیر حجم قابل ملاحظه‌ای از آب به دلیل ذخیره آن پشت سدها بیان کرد:«یکی از بحران‌های کشور همین بود که شبکه بسیار ارزشمند و غرور آفرین کاریزهای خود را بر اثر احداث چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و استفاده بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی و سدسازی نابود کردیم. این سبب شد به جای اینکه از ۲۰ تا ۲۵ درصد آب زیرزمینی خود را استفاده کنیم، به استفاده از ۸۰ تا ۸۵ درصد منابع آب برسیم ولی بحث قنات‌ها بیشتر در حوزه کشاورزی است.»
