«دختر و پسرش فرقی نمیکند، اینجا کلاً کار و شغلی نیست. حالا برای زنها که بدتر. در بعضی شهرهای استان بافت فرهنگی به شکلی است که اشتغال زن را نمیپسندد اما در مرکز استان که اینطور نیست. اکثریت دخترها دنبال تحصیلات دانشگاهی میروند اما بعد از فارغالتحصیلی کاری گیرشان نمیآید. مگر این که ارشد و دکتری بگیرند تا به سختی بتوانند یک جایی مشغول شوند.» نرگس ۲۲ ساله، دانشجوی سال آخر داروسازی است و در شهر کرد، مرکز چهارمحال و بختیاری زندگی میکند. او در گفت و گو با «صدای اقتصاد» نبود فرصتهای کاری را مهمترین دلیل بیکاری جوانان استان خودش میداند .نرگس میگوید شهرکرد به نیروهای پزشکی نیاز دارد و امیدوار است که خودش بتواند بعد از فارغ التحصیلی استخدام شود.
استانی که این دختر جوان در آن زندگی می کند، بالاترین نرخ بی کاری زنان را در میان استان های کشور داراست. براساس گزارش مرکز آمار در زمستان ۹۳، استان های کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری با نرخ بیکاری بالای ۷۰درصد مواجه هستند. هم چنین استان های ایلام، فارس و مازندران نرخ بی کاری بالای ۶۰ درصد را برای زنان جوان ۱۵تا ۲۴ ساله تجربه می کنند.
خانم جوانی که در رادیوی استانی فارس به تهیه کنندگی مشغول است، به «صدای اقتصاد» می گوید:«زن هایی که من در شیراز می بینم غالباً تمایل به کار کردن دارند. اما خیلی از آن ها به دلایلی مانند ترس از محیط کار، امنیت اجتماعی و یا شاید دست مزد کم، سر کار نمی روند. معمولاً هم در این جا شغل ها و سمت های کم درآمد، و یا کارهایی که برای آینده تضمینی ندارد به خانم ها پیشنهاد می شود.» به نظر او در شهرستان هایی به جز مرکز این استان، مسائل فرهنگی و مذهبی در اشتغال زنان حرف اول را می زند:«در شهرهای کوچک استان، تعصب زیادی روی زن ها وجود دارد، و ویژگی های مذهبی و سنتی، اشتغال زن را در بیرون از خانه نمی پسندد. از طرف دیگر خرج زندگی هم کم است و نیازی به کار کردن زن نیست. البته موقعیت های شغلی چندانی هم در این شهرها وجود ندارد.»
استان های جنوبی کشور نیز نرخ مشارکت اقتصادی پایینی دارند. پایین ترین نرخ مشارکت اقتصادی در پاییز ۹۳ با ۸ درصد مربوط به استان خوزستان بود که البته در آمار مربوط به زمستان ۹۳، به ۱۲٫۵ درصد رسید. طبق مشاهدات میدانی، آنچه نرخ پایین مشارکت اقتصادی در این استانها را رقم زده، بیشتر مربوط به سبک زندگی آن هاست. مریم، زن جوان دزفولی که علوم اجتماعی میخواند و به تازگی ازدواج کرده، به «صدای اقتصاد» میگوید:«در استان ما از نظر فرهنگی کار کردن زنان چندان بد تلقی نمی شود. اما خود زن ها خیلی تمایلی برای سر کار رفتن ندارند. تربیت بچه ها و زندگی شخصی برایشان در اولویت است.» در شهر او، زنان خانه دار ممکن است کارهای موقتی انجام دهند، اما معمولاً تمایلی به انجام کار دائم ندارند:«کسانی هم که دنبال کار می روند، از لحاظ فرهنگی معلم شدن برایشان پسندیده است. و در این حوزه معمولاً کار راحت پیدا میشود. خودم هم بدم نمی آید کار کنم، اما ترجیح میدهم کارم اداری نباشد و اولویت زندگی شخصیا م را به هم نزند.»
به طور کلی طبق گزارش های مرکز آمار، بیشترین میزان بی کاری در بین جوانان ۲۰ الی ۲۴ ساله کشور با ۲۸٫۷ درصد است. این رقم در بین مردان ۲۳٫۸ درصد است، اما زنان جوان با ۴۹٫۶ درصد بیشترین میزان بی کاری در کشور را به خود اختصاص داده اند. البته محمد طبیبیان، اقتصاددان برجسته کشور، اعتقاد دارد رقم بی کاری واقعی زنان فراتر از این حرف هاست. به گزارش صدای اقتصاد، او در نشستی که با عنوان «آماده سازی برای دوران انتقال» در اتاق بازرگانی تهران برگزار شد، گفت:«آمارها نشان می‌دهد ۵۰ درصد خانم‌های در جست و جوی شغل، در سنین جوانی بی‌کار هستند. این نرخ دو برابر مردان است. البته بررسی های میدانی بیان‌گر این است که نرخ بیکاری خانم‌ها بسیار بالاتر است. اما چون هیچ امیدی برای پیدا کردن کار ندارند، اصلاً تقاضایی از سوی بسیاری از زنان برای ورود به بازار کار شکل نمی‌گیرد.»
با این تفاسیر باز هم مشاهدات میدانی نشان می دهد بسیاری از مردم و خانواده ها اشتغال دختران را تهدیدی برای پسران می دانند. آقای ۴۴ ساله ای که در یکی از ادارات دولتی مقام بالایی دارد به «صدای اقتصاد» می گوید:«۵۰ درصد کم است. اگر وضعیت مملکت درست بود نرخ بی کاری زنان باید ۱۰۰ درصد می شد. اصلاً اسلام هم مخالف کار کردن زنان است. این بحث ها جدا از این است که دخترها جای پسرها و مردها را تنگ کرده اند.»
این نگاه های مردانه هنوز هم رواج زیادی در جامعه و اقدامات دولتی دارد. سهمیه بندی جنسیتی در کنکور مقاطع مختلف تحصیلی و اخراج ده ها هزار زن گواه آن است. طبق آمار وزارت کار، ۴۷ هزار زن از ۱۴۵ هزار زنی که از مرخصی زایمان استفاده کرده اند، پس از بازگشت به کار اخراج شده اند. با وجود محدودیت ها دختران جوان هنوز هم صندلی های زیادی را در دانشگاه ها از آن خود می کنند، اما شاید زمانی که با شادی کلاه فارغ التحصیلی را به هوا پرتاب می کنند، نمی دانند که از هر ۳ دختر فارغ التحصیل، یک نفر بی کار است.
