حال ازدواج در کجای ایران خوب نیست؟

سینا قنبرپور: حال ازدواج در کدام نطقه ایران زمین خوب است؟ آن هم در شرایطی که گفته می‌شود ازدواج اولویت هفتم جوانان ایرانی است. اگر به اطلس وضعیت زنان کشور که در ۲ سال گذشته توسط معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری تهیه شده‌است نگاه کنید می‌بینید که حال ازدواج در «تهران» و «ایلام» اصلاً خوب نیست.
فرصتی که در اطلس وضعیت زنان کشور فراهم آمده این است که ببینیم برای کدام استان‌ها باید برنامه‌ریزی بیشتری کنیم. به ویژه آنکه در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه کشور هستیم و بحث بر سر سیاست‌های کلی جمعیت مدتی است ورد زبان برخی شده‌است باید دید نبض ازدواج کجا به کندی می‌زند و ابتدا به حال آن منطقه و جوانانش فکری کرد بعد سراغ بقیه مناطق کشور رفت.

استان تهران نیازمند برنامه‌ریزی در زمینه ازدواج

محمد اسماعیل مطلق، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، که اعلام کرده ازدواج اولویت هفتم جوانان ایرانی است همچنین گفته‌است «اکنون بیش از ۱۱ میلیون دختر و پسر در آستانه ازدواج در کشور داریم که بخش قابل توجهی از آنان درحال پشت سر گذاشتن سن مناسب ازدواج و باروری هستند.» حال باید ببینیم براساس نقشه‌ها و اطلاعاتی که «اطلس وضعیت زنان کشور» برای ما ترسیم می‌کند استان‌های نیازمند برنامه‌ریزی در زمینه ازدواج کدام‌ها هستند.

براساس شاخص‌های آماری ثبت ازدواج در هر ۱۰۰هزارنفر مشخص شده‌است که استان تهران در کشور رتبه سی و یکم را در ثبت ازدواج داراست. به عبارت دقیق‌تر در استان تهران در هر ۱۰۰ هزار نفر ۹هزار و ۶۳۳ ازدواج به ثبت رسیده‌است. آمارهای سال ۱۳۹۰ علاوه بر تهران استان‌های دیگری را هم در ردیف ۱۰ استان نیازمند برنامه‌ریزی برای ازدواج نشان می‌دهد. پس از تهران این استان البرز است که با ثبت ۹هزار و ۸۲۶ ازدواج در هر صدهزارنفر دومین استان نیازمند توجه برنامه‌ریزان است. استان‌های «سمنان»، «اصفهان»، «خراسان جنوبی»، «مازندران»، «بوشهر»، «گیلان»، «مرکزی» و «فارس» دیگر استان‌های نیازمند توجه در زمینه ازدواج معرفی شده‌اند.

به نظر می‌رسد موضوع ازدواج در ایران به پدیده‌ای نامتفارن و ناموزن تبدیل شده‌است که در بررسی آن از یک سو با افزایش سن ازدواج مواجهیم و از سوی دیگر هنوز با پدیده ازدواج در سن طفولیت سر و کار داریم. این در حالی است که میانگین سن مردان در نخستین ازدواج بین ۲۴ تا ۲۹ سال ثبت شده‌است و این عدد برای زنان در نخستین ازدواج ۲۱ تا ۲۶ است.

آنچه در بررسی ازدواج علاوه بر بالا رفتن سن، باید مد نظر داشت مدت ازدواج و نسبت طلاق به ازدواج است. به عبارت دیگر اگر ما صرفاً به کمیت در عدد ازدواج بیندیشیم و از کیفیت ازدواج و چگونگی زندگی زناشویی غافل شویم عملاً مدت زمان زندگی بین زن و مرد به حداقل ممکن می‌رسد.

کما اینکه وقتی آمار ثبت طلاق در استان‌های کشور را نگاه می‌کنیم باز هم نام استان‌هایی را می‌بینیم که نیازمند برنامه‌ریزی برای ازدواج بودند. از سوی دیگر در بررسی شاخص «نسبت طلاق به ازدواج» نیز رتبه استان‌ها ارتباط معناداری برای برنامه‌ریزی در ازدواج نشان می‌دهد.

ایلام و موضوعی به نام کیفیت ازدواج

وقتی «ازدواج» را در «اطلس وضعیت زنان کشور» بررسی کنید نام ایلام در چند نقطه برجسته است. «بالاترین میانگین سن مردان در نخستین ازدواج» و «بالاترین میانگین سن زنان در نخستین ازدواج» هر دو مربوط به استان ایلام است. آنچه نگرانی درباره استان ایلام را دوچندان می‌کند موضوع مدت زندگی زناشویی است.

این وضع تا به آنجا پیش رفته که استان ایلام در موضوع طلاق در کمتر از یکسال بعد از زندگی زناشویی رتبه نخست کشور را دارد. اما موضوع به همین شاخص محدود نمی‌شود. ایلام در ثبت طلاق در فاصله یک تا چهار سال اول زندگی نیز رتبه نخست کشوری را دارد. به عبارت دیگر این آمارها نشان می‌دهد کیفیت آنچه ازدواج نامیده‌می‌شود در این استان دچار معضل است.

از یک سوی هم پسران و هم دختران دیر ازدواج می‌کنند و از سوی دیگر زندگی زناشویی آن‌ها دوام ندارد. همین نکته ضرورت برنامه‌ریزی ویژه برای این استان را بیشتر می‌کند. از سوی دیگر استان ایلام در یک شاخص دیگر نیز رتبه نخست کشوری را دارد. در بررسی شاخص «زنانی که هرگز ازدواج نکرده‌اند» که به زبان غیر آماری به دختران دم بخت گفته می‌شود «ایلام» بیشترین دختران دم بخت را داراست.

این شاخص پس از استان ایلام استان‌های «کهگیلویه و بویراحمد»، «سیستان و بلوچستان»، «خوزستان»، «لرستان»، «کرمان»، «کرمانشاه»، «هرمزگان»، «بوشهر» و «چهارمحال و بختیاری» را نیازمند برنامه‌ریزی برای ازدواج برشمرده‌است.

جدول بررسی کیفیت زندگی زناشویی

دو نیمه ایران و ازدواج

اگر ایران را بر اساس یک خط فرضی شمالی – جنوبی به دو نیمه تقسیم کنید آنچه بر نقشه وضعیت زنان کشور نمود دارد این است که نیمه شرقی بیشتر با پدیده «چندهمسری» مواجه است. استان‌های «سیستان و بلوچستان»، «هرمزگان»، «کهگیلویه و بویراحمد»، «بوشهر»، «خراسان شمالی»، «خراسان رضوی»، «فارس»، «یزد» و در نهایت «آذربایجان غربی» به ترتیب بیشترین میزان «چندهمسری» را در خود ثبت کرده‌اند.

اما اگر این بار با یک خط فرضی شرقی – غربی نقشه را به دو نیم تقسیم کنیم می‌بینیم که نیمه جنوبی کشور استان‌هایی را در خود جای داده که بیشترین زنان دارای همسر را هستند.

ازدواج در سن کم

اگر به زبان جامعه‌شناسان و روانشاسان بخواهیم سن ۱۰ سالگی را طفولیت محاسبه کنیم باید بگوییم بیشترین ازدواج در دوره طفولیت متوجه استان «خراسان رضوی» است. براساس شاخص آماری «ازدواج دختران در سن ۱۰ تا ۱۴ سال» در ۱۰ استان بیشترین میزان ثبت ازدواج دختران درسن ۱۰ تا ۱۴ سالگی رقم خورده‌است.