اخیرا یک هیات ایرانی به سرپرستی رئیس سازمان حج و زیارت برای انجام مذاکره درباره حج ۹۵ راهی عربستان شدند، نشست های متعددی در این خصوص برگزار شد که در مواردی به توافق دست پیدا کردند و در مواردی دیگر، هنوز نتیجه شفافی حاصل نشده است. براساس صحبت های رئیس سازمان حج و زیارت، در خلال مذاکره با مقامات وزارت حج عربستان سعودی، در مورد تمامی موضوعات مربوط به ملت ایران متنی تهیه و به طرف سعودی ارائه شده است. در ابتدا موضوع تعیین نوع پرواز زائران ایرانی یکی از محورهای مورد اختلاف بوده که با ارائه متنی تخصصی از سوی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و بررسی مقامات سعودی دررابطه با این موضوع، این حق به ایران داده شد که زائران خود را با بهره گیری از خدمات شرکت های هواپیمایی داخلی، راهی حج تمتع کنند.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، در حالی که نتایج مذاکرات ایران و عربستان درباره حج به یک پیش نویس ۶۰ صفحه ای تبدیل شده، درباره مراکز پزشکی، استقرار درمانگاه ها و مسائل مربوط به این حوزه نیز بحث هایی صورت گرفته که نتایج مربوط به آن هنوز علنی نشده است.
با حادثه تلخ منا و جان باختن شمار زیادی از هموطنانمان، با وجود تلاش های سازمان حج و زیارت در بازگرداندن پیکر ایرانیان جان باخته، با این حال عده ای از این افراد به طور خودسرانه و در اقدامی تعمدی از سوی مسئولان عربستان، در خاک این کشور به خاک سپرده شدند که درباره این رویداد، احتمال جهت دار بودن و همچنین وجود تعمد در رخ دادن حادثه منا، بیش از پیش قوت گرفت.
با در نظر داشتن این موضوع، یکی از موارد مورد بحث در روند مذاکره ایران و عربستان درباره حج، جان باختگان ایرانی فاجعه منا هستند و مسئولان سازمان حج و زیارت در تلاش هستند تا خانواده های افرادی که عزیزانشان در عربستان به خاک سپرده شده اند، امکان زیارت مزار بستگانشان را پیدا کنند. از این رو سعید اوحدی و گروه همراه وی طی نامه ای به مقامات سعودی از آن ها برای مهیا کردن تمهیدات لازم جهت این سفر، درخواست کرده اند.
** تجدیدنظر در حج، در صورت تامین نشدن امنیت زائران ایرانی/ تلاش عربستان در جهت تضعیف ایران
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر تلاش عربستان بر قطع کردن پای زائران ایرانی از حج تمتع به عنوان سعی در تضعیف ایران به عنوان کشوری قدرتمند سخن گفت و گفت: در صورت تامین نشدن امنیت زائران ایرانی باید تجدیدنظری جدی در بحث حج صورت بگیرد.
محمد باقری در گفت و گو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران اظهار کرد: کارهایی که عربستان در دوره فعلی و پادشاهی ملک سلمان، انجام می دهد نشانگر این است که به دنبال تنش و تشنج در روابط بین ایران و خود هستند. گروهی که هم اکنون در کشور عربستان مسلط شده اند، یک گروه تندرو و افراطی هستند که به دنبال ایجاد تشنج در روابط خود با ایران هستند.
وی ادامه داد: پادشاهی عربستان تلاش می کند تا حرف خود را در جهان اسلام به کرسی بنشاند به این معنا که ایران را به عنوان کشوری شیعه و قدرتمند، تضعیف کند.
باقری تصریح کرد: در این راستا فعالیت های این کشور در راستای شیعه کشی و مواردی از این قبیل صورت می گیرد که نمونه بسیاری از آن را در سه سال اخیر انجام داده اند.
وی یادآور شد: همچنین محروم کردن کشور جمهوری اسلامی ایران به هر طریق از حج تمتع و عمره مفرده، از دیگر برنامه های عربستان برای دستیابی به هدف خود است چاکه اینگونه می توانند تریبون جهان اسلام را به دست بگیرند، ایران را از دایره آن حذف کنند و اقدامات دلخواهشان را در مراسم حج انجام دهند.
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از صحبت های خود به نمودهای رفتاری دیگر عربستان جهت به حاشیه راندن ایران از دو حج تمتع و عمره مفرده اشاره و اظهار کرد: تفکرات افراطی، تندرویی و تلاش عربستان در جهت تضعیف مسلمانانی که در ایام حج تمتع یا ایام عمره در آنجا تردد دارند، موضوع حساسی است که جمهوری اسلامی باید با تدابیر مشخص و محکم در جوامع بین المللی دنبال کند چرا که مکه و مدینه مربوط به عربستان سعودی نیست و به جهان اسلام تعلق دارد.
باقری تصریح کرد: حج تمتع به همه مسلمانان جهان تعلق دارد و تنها مربوط به آل سعود و پادشاه این کشور نیست. همه مسلمان ها به صورت مساوی از چنین فضای معنوی استفاده کنند.
وی اظهار کرد: با توجه به تعلق حج به تمامی مسلمانان جهان، وزارت امور خارجه و دستگاه دیپلماسی کشور باید اقدامات خشونت آمیز این کشور را جهانی کند و از مجامع بین المللی کمک بگیرد چرا که این ها در بحث هایی چون فوتبال، منا، حملات یمن، تجاوز به دو نوجوان ایرانی و موارد دیگر اقدامات تهدیدآمیز فراوانی انجام داده اند و به دنبال اثبات افراط گری خودشان هستند.
باقری گفت: عربستان تمامی این اقدامات را انجام می دهد تا ایران از اهداف خود عقب نشینی کند لذا در این خصوص باید با مبانی محکمی جلو برویم و اجازه ندهیم حج تمتع را که یک تریبون مهم و همایش جهانی برای تاثیرگذاری شیعه است را از دست ما بگیرند.
نماینده مردم بناب در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: مطرح کردن موضوعاتی مانند اعطای ویزا به زائران ایرانی در کشور سوم در روند مذاکرات مسئولان سازمان حج و زیارت با مقامات وزارت حج عربستان، در راستای قطع کردن پای ایران از آنجا است در حالی که نباید اجازه دهیم به اهداف خودشان برسند و در اینجا، دستگاه دیپلماسی کشور باید محکم و با قدرت بیشتر، پیگیر حقوق مسلم ایران باشد.
وی خاطرنشان کرد: بحث حج تمتع مربوط به آل سعود نیست بلکه مربوط به جهان اسلام است اما از سوی دیگر اگر دیدیم که عزت نفس ایرانیان و شیعیان زیر سؤال می رود، عربستان توهین و هتاکی می کند و نمی تواند امنیت زائران ما را تامین کند، باید در این خصوص تجدیدنظری صورت بگیرد چراکه اگر مسائل امنیتی را لحاظ نکنند و اتفاقات گذشته دوباره تکرار شود و در این راستا مقامات سعودی برای حفظ هرچه تمام تر عزت و شرف ایرانیان و شیعیان، تضمینی ندهند، باید حقوق خود را از راه های بین المللی دنبال کنیم چراکه این اقدامات، خلاف قوانین بین المللی است.
با وجود تلاش های سازمان حج و زیارت در مطرح کردن و پیگیری هرچه جدی تر موضوع امنیت زائران ایرانی در حج تمتع ۹۵ و جلوگیری از تکرار نشدن فاجعه منا و حوادث مشابه، سعودی ها در نظر گرفتن دستبند الکترونیکی برای تمامی زائران با مشخصات هر زائر و امکان جستجوی مکان استقرار زائران را به عنوان راهکار اجرایی خود ارائه دادند در حالی که میزان عملی شدن این راهکار و رضایت از چگونگی تحقق آن، در این روند اهمیت بسیاری دارد.
** کارشکنی تازه عربستان دربحث حج/ احتمال صدور ویزا توسط سفارت سوئیس
علی جنتی درخصوص سفر مقامات ایرانی به عربستان جهت مذاکره با مقامات سعودی و کارشکنی های عربستان در موضوعات مطرح شده، می گوید: در چند ماه گذشته، این اولین بار بود که مقامات سعودی به چند نفر از مسئولان سازمان حج و زیارت ویزا دادند و تا جایی که می‌دانم در قبال مسائل مختلفی که هیئت ما مطرح کرده است، آنها (مقامات سعودی) برخوردهای منفی صورت دادند. به عنوان مثال آنها در بحث حمل و نقل هوایی و اینکه هواپیماهای ما بتوانند زائران را به آنجا منتقل کند، کارشکنی‌های مختلفی انجام می‌دهند. در مورد صدور ویزا هم کارشکنی می‌کنند؛ ما در این رابطه به آنها گفته ایم که اگر دولت سوئیس، حافظ منافع شما در ایران است، باید به حجاج ایرانی ویزا بدهد اما آنها اصرار دارند که ویزا، در یک کشور ثالث داده شود که این مورد برای ما به هیج وجه من الوجوه، قابل قبول نیست.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: برخوردهایی هم که آنها در گذشته با زائران و حجاج ایرانی داشته اند، برخوردهایی بسیار توهین آمیز و تحقیرآمیز بوده است که ما به هیچ وجه این برخوردها را نمی پذیریم و در مذاکراتی هم که صورت گرفته است، سازمان حج و زیارت را موظف کرده‌ایم که کلیه شرایطی را که ما داریم، به مقامات عربستان سعودی منتقل کنند و آنها هم باید همکاری کنند که حج تمتع انجام شود و بیش از این کارشکنی نکنند. ما علیرغم اینکه سه، چهار ماه زمان را از دست داده‌ایم، در عین حال تلاش می کنیم که چنانچه مقامات عربستان نیز همراهی بکنند، امسال بتوانیم حج تمتع را برگزار کنیم.
** ادامه مذاکرات حج درصورت حفظ حرمت و کرامت ایرانیان
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به روند مذاکرات بین مسئولان سازمان حج و زیارت با مسئولان حج عربستان از ادامه پیدا کردن مذاکرات حج در صورت حفظ حرمت و کرامت ایرانیان سخن گفت.
لاله افتخاری در گفت و گو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران اظهار کرد: حج موضوعی مهم است و تنها به یک کشور و ملت اختصاص ندارد.
وی تصریح کرد: حج همیشه بوده، هست و باید ادامه پیدا کند بنابراین مذاکرات درباره این موضوع را باید تا اندازه ای که شرع مقدس، حرمت، کرامت و حفظ جان افراد اجازه می دهد، دنبال کنیم و در همین چارچوب صحبت ها را ادامه دهیم.
افتخاری خاطرنشان کرد: درخصوص صدور ویزا توسط سفارت خانه سوئیس به عنوان حافظ منافع عربستان و همچنین موارد مربوط به این موضوع را باید مسئولان دستگاه دیپلماسی کشور با جدیت هرچه بیشتر پیگیری کنند.
همچنین معاون کنسولی مجلس و امور ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه کشورمان در شرایطی که مسئولان سازمان حج و زیارت مشغول مذاکره با وزارت حج عربستان هستند، به شرایط مختلفی کخ برای پیگیری حقوقی و سیاسی بین المللی حادثه منا وجود دارد اشاره کرده است.
** ابعاد مختلف پیگیری حقوقی فاجعه منا
قشقاوی با بیان اینکه براساس جمع‌بندی جلسات حقوقی برگزار شده به سه شکل می‌توان حادثه منا را مورد پیگیری حقوقی و سیاسی بین‌المللی قرار داد، تصریح کرد: نخست به شکل سیاسی و دیپلماتیک که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و شورای امنیت یا در دیوان دادگستری بین‌المللی لاهه و دیوان بین‌المللی کیفری مسئله حادثه منا مورد پیگیری قرار گیرد.
محدودیت‌های اقامه دعوی در محاکم سعودی یا ایرانی
قشقاوی همچنین گفت: اقامه دعوی در محاکم عربستان یا اقامه دعوی در محاکم ایران ۲ راهکار دیگر است. اقامه دعوی در محاکم سعودی دارای محدودیت‌هایی است که تاکنون عملیاتی نشده است.
وی تاکید کرد: در مورد محاکم ایرانی نیز در صورت تنفیذ حکم قضایی، اجرای آن با توجه به محدودیت‌ها مشکل خواهد بود.
برای دریافت غرامت منا راهی جز جلب همکاری دولت عربستان وجود ندارد
معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه با بیان اینکه مسئله حادثه منا باید از طریق سیاسی، حقوقی بین‌المللی به شکل دوجانبه در دستور کار باشد، گفت: دلیل حقوقی این موضوع اینجاست که ایران عضو کامل دیوان دادگستری بین‌المللی است اما عربستان عضو این مجمع حقوقی نیست؛ دولت عربستان با دولت ایران با همکاری یکدیگر باید اقامه دعوی کنند، بدون تراضی ریاض با تهران امکان پیگیری قضایی بین المللی وجود ندارد.
قشقاوی با بیان اینکه بلافاصله پس از وقوع فاجعه منا، بنده از لزوم تعامل با عربستان صحبت کردم، اما برخی از دوستان و حتی نمایندگان مجلس خرده گرفتند که چرا صحبت از تعامل بیان شده است، ادامه داد: لزوم تعامل از کانال‌های دیپلماتیک در واقع نظر اجماعی کارشناسان حقوق بین‌الملل بوده است. به لحاظ حقوق بین‌الملل، مسأله واقعه منا به طریق دیگری قابل پیگیری نیست.
وی در ادامه با اشاره به مواضع مقام معظم رهبری درباره فاجعه منا عنوان کرد: نظرکارشناسی و عملکرد وزارت خارجه به هیچ عنوان نافی نظر رهبری نیست و رهنمودهای ایشان به صورت جدی مورد پیگیری قرار می‌گیرد.
پرداخت دیه توسط دولت عربستان واجب است
وی در ادامه افزود: هرگاه قتلی به دلیل ازدحام صورت گیرد و قاتل مشخصی وجود نداشته باشد، با عنوان قتیل الزحام، قتل شبه عمد شناخته می‌شود.
قشقاوی همچنین تاکید کرد: براساس فقه شیعه و فقه حنبلی خارج از شناخت مسئول مشخص واقعه باید پرداخت دیه از بیت‌المال پذیرفته شده است علاوه براین بر دولت عربستان پرداخت دیه یا غرامت واجب است و این موضوع هیچ ارتباطی با پیگیری مجرمیت ندارد.
بد نیست در راستای پیگیری مذاکرات حج با مقامات سعودی، صرف نظر از کارشکنی های عربستان سعودی در سال های گذشته و قطع شدن روند اعزام زائران ایرانی به حج، چهار موضوع اخیری که باید از آن ها با عنوان فاجعه یاد کرد را از یاد نبریم.
تجاوز به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده، فرو افتادن جرثقیل در مسجد الحرام و جان باختن ۶۵ زائر، فاجعه منا و بی تدبیری مشهود پلیس و مقامات عربستان، تعمدی بودن این حادثه و کشته شدن شمار بالایی از ایرانیان، سیاسی کردن بازی فوتبال توسط عربستان صرف نظر از تمامی توهین هایی که در حق ایرانیان در کشور عربستان صورت می گیرد، مشخص ترین فجایعی است که این کشور طی ماه های گذشته رقم زده است.
اقدام دفن خودسرانه و تعمدی تعدادی از زائران ایرانی در عربستان از دیگر رویدادهای ناگواری است که داغ دل بازماندگان این افراد را هر روز تازه می کند. در چنین شرایطی و در حالی که مقامات عربستان کماکان در مورد صدور ویزا و مواردی دیگر کارشکنی می کنند، آیا اعزام زائران ایرانی و صدور حجم وسیعی ارز از کشورمانآن هم در چنین شرایطی که عربستانی ها حمایت های جدی از گروهک های تروریستی انجام می دهند تا اوضاع منطقه را در ناآرامی نگه دارند و توطئه های بسیاری را در راستای جلوگیری از حوزه نفوذ جمهوری اسلامی ایران صورت داده اند، اقدامی عاقلانه به نظر می رسد؟!
امید است دست اندرکاران حج و دستگاه دیپلماسی کشورمان با عزمی جدی و با درنظر داشتن لزوم حفظ عزت ایرانیان بیش از پیش و با سنجش ابعاد مختلف امنیتی فریضه حج، در مورد این موضوع با عربستان سعودی مذاکره کنند.
…………………………………………………………….
گزارش از خبرنگار جماران: بهاره کنجکاوفرد
