به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، محمدجواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی اساس سند سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری را تشکیل می‌دهد. یکی از ملزومات تحقق این اساس پیوند میان علم، فناوری و نوآوری است که نیازمند تولید علمی است که اثرگذاری فنآورانه و نوآورانه داشته باشد.

وی افزود: از سال ۱۳۷۳ شمسی، دنیا با شتاب بیشتری بدنبال تولید چنین علمی است، بنابراین تاکید یک جانبه و صرف بر کمیت تولید علم بدون در نظر گرفتن سایر ابعاد توسعه علمی باعث خواهد شد تا از مسیر تبدیل علم به ثروت و قدرت دور شویم.

دهقانی ادامه داد: تاکید یک جانبه بر کمیت، راهبردی اشتباه در تولید علم است و به تنهای به توسعه علمی منجر نخواهد شد. همچنین این امر مغایر سند سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است. از سال گذشته پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تمام اهتمام خود را در جهت تبیین ابعاد مختلف این سند بکار برد. مرجعیت و دیپلماسی علمی دو بعد دیگری هستند که همزمان با افزایش کمی تولید علم باید مورد توجه قرار گیرند. به علاوه دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی در کنار توجه به افزایش کمیت تولید علم باید برای اثرگذاری فنآورانه و نوآورانه آن نیز برنامه ریزی کنند.

دهقانی اظهار داشت: یکی از روش‌های مرسوم برای سنجش میزان اثرگذاری فنآورانه (Technological Impact)  و نوآورانه علم  (Innovational Impact)، الف) محاسبه میزان بکارگیری آن در تولیدات علمی بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع، ب) بکارگیری آن در تولید اختراعات یا نوآوری‌ها، ج) مشارکت دانشگاه و صنعت در پروژه‌های تحقیقاتی د) مشارکت با صنایع خارج از مرزهای ملی است.  بر اساس این چهار شاخص دانشگاه‌های کشور مورد رتبه بندی قرار گرفتند. در این رتبه بندی وزن این چهار شاخص به ترتیب ۳۰، ۳۰، ۱۰ و ۳۰ است.

به گفته وی، بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع مختلف در سطح بین‌المللی همانند دانشگاه‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از نتایج پژوهش‌های خود را در معتبرترین مجلات علمی بین المللی نمایه سازی می کنند. برای محاسبه مقدار این شاخص نمایه تامسون رویترز (آی.اس.آی) در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ مورد بررسی قرار گرفت که یک فاصله ۱۰ ساله را شامل می گردد. تعداد استنادهای صورت گرفته توسط هر یک از این پژوهش ها به کمیت تولید علم دانشگاه‌های کشور مورد اندازه گیری قرار گرفت که در دنیا آن را تحت عنوان اثرگذاری فنآورانه علم می‌شناسند.

سرپرست پایگاه استنادی جهان اسلام عنوان کرد: برای سنجش اثرگذاری نوآورانه علم میزان بکارگیری علم تولید شده در اختراعات ثبت شده بین المللی یو.اس. پتنت (US patent) شمارش شد. نظام ثبت اختراعات یو.اس. پتنت به همراه نظام اروپا  (European patent) و ژاپن (Japanese patent) از مهمترین نظام‌های بین المللی در این زمینه محسوب می‌شوند که از مقبولیت جهانی برخوردارند.

وی گفت: بخشی از نتایج پژوهشی که به صورت مقالات پژوهشی در سطح بین المللی منتشر می‌شوند ماحصل فعالیت‌های مشترک بین دانشگاه و صنعت هستند. مجلات بین المللی که نتایج این پژوهش‌ها را منتشر می‌کنند نشان می‌دهند که آیا این پژوهش‌ها نتیجه یک مشارکت درون مرزی هستند یا اینکه یک دانشگاه با جذب یک صنعت برون مرزی به انجام پژوهش پرداخته است. بنابراین در رتبه بندی صورت گرفته هر دو نوع همکاری مورد محاسبه قرار گرفت. باید در نظر داشت که انجام این دسته از پژوهش‌ها نیازمند وجود بخش‌های تحقیق و توسعه در بخش صنعت و همچنین قدرت دانشگاه در جذب صنایع است.

دهقانی عنوان کرد: بر همین اساس در بین دانشگاه‌های علوم پزشکی به ترتیب دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دانشگاه علوم پزشکی کرمان و دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) رتبه‌های اول تا دهم را کسب کردند.

به گفته وی، در بین دانشگاه‌های جامع کشور به ترتیب دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه شیراز، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه رازی، دانشگاه تبریز،دانشگاه بو علی سینا، دانشگاه اصفهان و دانشگاه مازندران رتبه های اول تا دهم را به خود اختصاص دادند.

دهقانی گفت: در بین دانشگاه‌های صنعتی به ترتیب دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، دانشگاه صنعت نفت، دانشگاه صنعتی سهند و دانشگاه صنعتی شاهرود بیشترین اثرگذاری فنآورانه و نوآورانه را کسب کردند.

وی ادامه داد: سهم هر یک از دانشگاه‌های کشور از کل کمیت تولید علم و استنادهای دریافت شده کشور متفاوت است. به عنوان مثال دانشگاه علوم پزشکی تهران در فاصله سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ نه ممیز دو دهم درصد از کمیت علم کشور تولید کرده است و در همین فاصله زمانی ۹٫۷ درصد از استنادهای کشور را دریافت کرده است.

سرپرست پایگاه‌ استنادی جهان اسلام گفت: همچنین میزان استنادهای دریافت شده از بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع و همچنین اختراعات ثبت شده در دانشگاه‌های مختلف با یکدیگر بنا بر نوع کمیت علمی که تولید می‌کنند متفاوت است بدین ترتیب در برخی دانشگاه ها علم تولید شده اثرگذاری فنآورانه و نوآورانه بیشتری داشته است. به عنوان مثال ۳٫۶ درصد از کل استنادهای دریافت شده توسط دانشگاه تهران از سوی بخش های تحقیق و توسعه صنایع صورت گرفته است و ۰٫۲ درصد از استنادهای صورت گرفته از اختراعات ثبت شده توسط کشورهای مختلف دنیا در نظام ثبت اختراعات یو.اس. پتنت بوده است.

وی افزود: مقالات پژوهشی تمامی تولیدات علمی دانشگاه‌ها را تشکیل نمی‌دهند، اما آنچه امروزه در سطح کشور با عنوان کمیت تولید علم مرسوم شده عمدتا انتشار نتایج پژوهش‌ها در معتبرترین مجلات بین‌المللی را در بر می‌گیرد. با توجه به اهمیت این دسته از انتشارات نه فقط در سطح کشور بلکه در سطح بین المللی نیز این بخش از تولیدات علمی دانشگاه‌ها مورد تاکید بسیار زیادی قرار می‌گیرند.

دهقانی گفت: دانشگاه‌های مختلف با نسبت‌های مختلفی با بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع همکاری می‌کنند از همین رو سهم مقالات حاصل از مشارکت با یک بخش صنعتی از کل مقالات از یک دانشگاه به دانشگاه دیگر فرق می‌کند. به عنوان مثال سهم مقالاتی که دانشگاه صنعتی شریف با مشارکت صنایع در مجلات بین المللی منتشر کرده است ۲٫۸ درصد از کل تولید علم این دانشگاه است و همچنین ۰٫۵ درصد از کل کمیت تولید علم این دانشگاه با همکاری صنایعی از خارج از کشور صورت گرفته است.

وی افزود: هر چند کمیت تولید علم در طی سال‌های گذشته بیش از هر چیز به عنوان سنجه‌ای برای توسعه علمی مورد استفاده قرار گرفته است، اما دنیای علم بدنبال کمیتی علمی است که اثرگذاری فنآورانه و نوآورانه نیز داشته باشد. این مسئله به روشنی در سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است.

دهقانی تاکید کرد: بر همین اساس تمایز بین علم کاربردی و علم بنیادی از طریق شمارش میزان بکارگیری آن در بخش های تحقیق و توسعه صنایع یا اختراعات ثبت شده از یک طرف و میزان استفاده از آن در محیط های غیر صنعتی مانند دانشگاه ها مشخص می گردد. در حالی که جمهوری اسلامی ایران همواره خواهان حرکت در مسیر توسعه پایدار است توانایی تشخیص بین علم کاربردی و علم بنیادی به منظور ایجاد تعادل در تولید علم از اهمیت بسزایی برخوردار است.