در بحث فروش کالای قاچاق، ناخواسته اولویتی وجود داشت که واردکنندگان یا همان قاچاقچی‌ها در اولویت بودند؛یعنی عرف شده بود فرد، قاچاق می‌کرد، جریمه می‌شد، بعد سازمان اموال تملیکی می‌گفت اولویت با خودت است، بیا این کالا را بخر. مکرر این اتفاق افتاده است.
ابوتراب فرخی/خبرگزاری افق؛ این روزها آتش زدن یا امحای کالاهای قاچاق به تیتر یک رسانه ها و بحث روز مردم کوچه و بازار تبدیل شده است؛ بحثی که موافقان و مخالفان زیادی دارد.
عده ای معتقدند حالا که کالای قاچاق در مبادی ورودی یا سطح عرضه کشف می شود بهتر است بجای آتش زدن و معدوم کردن، به مصارف دیگری برسد مثلاً در اختیار سازمان های حمایتی قرار گیرد تا برای کمک به نیازمندان و آسیب دیدگان حوادث استفاده شود یا مثلا در اختیار پادگان ها و بیمارستان ها قرار گیرد مثل میوه های قاچاق. البته در صورت تایید از سوی وزارت جهاد و وزارت بهداشت.
برخی نیز معتقدند این کالاها که پایش پول رفته در صورت ممنوعه و فاسد نبودن در اختیار سازمان اموال تملیکی قرار گیرد تا از طریق مزایده دوباره به چرخه اقتصاد بازگردد. تقریباً همین کاری که الان هم انجام می شود.
گروه سوم نیز بر این عقیده هستند کالاهای قاچاق باید در هر صورت امحا شوند و آثاری از این پدیده شوم باقی نماند تا ضمن بازدارنده بودن، ریسک قاچاق را برای قاچاقچیان بالا برد و به نوعی حمایت از تولید داخل باشد. این تصمیمی است که این روزها سازمان تعزیرات حکومتی اتخاذ کرده و قرار است برای نشان دادن اراده خود، روز چهارشنبه هفته جاری در استان های مختلف، تعدادی کالای قاچاق مکشوفه از جمله ۱۳ بنز و پورشه در شیراز امحاء شود.
برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ عبدالمجید اجتهادی مدیر کل مبارز با قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات حکومتی رفتیم تا ببینیم تعزیرات حکومتی بر چه مبنایی چنین تصمیمی گرفته و اصلاً این تصمیم تعزیرات، مبنای قانونی دارد یا خیر؟.
در این گفت و گو که مشروح آن را در ذیل می خوانید علاوه بر پرداختن به امحا یا صادرات کالای قاچاق، درباره تاثیر مناطق آزاد در افزایش قاچاق، پرونده های قاچاق برنج، قاچاق سیگار با هولوگرام های بهداشتی و وضعیت قاچاق دارو در کشور صحبت کردیم.
برای شروع بحث، به موضوع تفاهم‌نامه اخیر سازمان اموال تملیکی و هلال‌احمر برای واگذاری بخشی از کالاهای قاچاق شروع کنیم. آیا واگذاری کالای قاچاق به یک سازمان برای کمک به آسیب‌دیدگان با فرض نیت خیر مسئولان، از نظر قانونی صحیح است؟
بحث کالاهای در اختیار سازمان اموال تملیکی قبلا هم در کمیسیون لوایح دولت مطرح شده بود، اما بنده هفته گذشته در تلویزیون هم گفتم اگر دولت می‌خواهد به محرومان کمک کند کالای استاندارد و سالم بگیرد و آنها را بین این افراد توزیع کند. از منش و رفتار کرامت‌مدار ایران و ایرانی خارج است که روغن ریخته را نذر امام‌زاده کنیم. آیین‌نامه اجرایی مربوطه هم هیچ وجهی برای اینکه این کالای قاچاق بخواهد مثلا به موسسات خیریه برسد یا اینگونه در اختیار حادثه‌دیدگان قرار بگیرد چیزی پیش‌بینی نکرده و این عدم پیش‌بینی هم عمدی بوده است. چون بحث اصلی این است که این کالا وقتی به صورت قاچاق می‌آید ما می‌گوییم تولید داخلی را با مشکل مواجه می‌کند. این کالای قاچاق یا تولید داخلی ندارد که در آن صورت تاجران و واردکنندگان قانونی را با مشکل مواجه می‌کند و اگر هم تولید مشابه داخلی داشته باشد، قطعا تولیدکننده داخلی با این شرایط توان رقابت با کالای قاچاق را ندارد.
فرقی نمی‌کند این کالا را قاچاقچی بیاورد یا دولت؛ مهم این است که در نهایت همان اثر مخرب را بر تولید و تجارت دارد. لذا با توجه به این مشکلات، اینکه کالای قاچاق کشف‌شده را بدهیم به خیریه‌ها و نهادهایی مثل هلال‌احمر توجیهی ندارد. اگر دولت می‌خواهد کمک کند، یا جنس تولید داخل را بدهد اگر هم تولید داخل ندارد، از کالایی که قانونی وارد شده استفاده کند.
درباره این تفاهم‌نامه چیزی که من بررسی کردم، هفته پیش هم اعلام کردم که کاملا برخلاف قانون است. معاون هلال احمر گفت ما تفاهم‌نامه‌ای که داریم این است که ما این کالاها را صرفا در انبارهایمان نگهداری کنیم. گفتیم اگر نهایتا در اختیار ما (هلال‌احمر) باشد در حوادث غیرمترقبه و استان محروم توزیع می‌کنیم ولی با این وضعی که شما می گویید خیر. فقط بحث انبارداری است.
قاچاقچیان کالا، در اولویت خرید کالاهای قاچاق از سازمان اموال تملیکی هستند
مقام معظم رهبری بحث کالای قاچاق و عمده را مطرح کردند. ایشان می‌گویند کالای قاچاق وقتی نامشروع است دیگر نباید به حوزه مصرف برسد و حتی نباید دولت عایداتی داشته باشد. الان همین بنز‌های قاچاق که قرار است امحا شوند، هنوز واردکنندگان در دستگاه‌های مختلف به دنبال این هستند که به نوعی دوباره و قبل از امحا آنها را بخرند.
در بحث فروش کالای قاچاق، ناخواسته اولویتی وجود داشت که واردکنندگان یا همان قاچاقچی‌ها در اولویت خرید بودند؛ یعنی عرف شده بود که فرد، قاچاق می‌کرد، جریمه می‌شد و بعد سازمان اموال تملیکی می‌گفت اولویت فروش با خودت است، بیا این کالا را بخر. مکرر این اتفاق افتاده است. نطر آقا این است که کاری با قاچاق و قاچاقچی کنیم که قاچاقچی بداند نقره‌داغ شده و چشم طمع دیگر به این کالای قاچاق نداشته باشد و مطمئن باشد که مبارزه جدی است.
مطالعات تطبیقی که انجام دادیم مشخص کرد که در خیلی کشورها کالای قاچاق معدوم می‌شود. مثلا در روسیه خودروهای قاچاق را هم معدوم می‌کنند. بحث ام این است که واقعا نمی‌خواهیم کالای قاچاق کشف‌شده را به چرخه مصرف برگردانیم. ما می‌گوییم طبق قانون کالاهای قاچاق مکشوفه در صورت امکان به شرط صادرات و با اخذ تضمین لازم به فروش می‌رسد در غیر اینصورت مطابق مقررات آیین‌نامه امحا خواهد شد. این آیین‌نامه قبل از فرمایش اخیر مقام معظم رهبری تنظیم شده است.
شرایط نگهداری کالاها در انبارهای اموال تملیکی به شدت نامساعد است
الان وضعیت نگهداری کالاهایی که در انبارهای سازمان اموال تملیکی است، به گونه‌ای است که شما اصلا راضی نیستی حتی برای خانه خودت این کالاها را بخری. در شرایط به شدت نامساعد نگهداری می‌شود که معمولا آسیب می‌بینند. بحث صادرات این کالاها هم که در آیین‌نامه مطرح شده اصلا اینگونه نیست که مثل قبل، بعضا کالاها را به کمتر از ۱۰ درصد ارزش واقعی آنها در مزایده به فروش برسانند. اینطور نیست که در صادرات هم اینگونه باشد و سازمان اموال تملیکی، بگوید خریداری برای صادرات پیدا نکردم حالا کسی آمده این خودرو یا فلان کالا را که ۱۰۰ میلیون ارزش دارد فقط ۱۰ میلیون می‌خرد. حق ندارد اینگونه بفروشد. آیین‌نامه مشخص کرده که به قیمتی که قیمت بازار داخلی است باید بفروشد. کالایی که تولید داخل است و قرار است صادر شود، قیمت تمام‌شده‌اش را لحاظ می‌کنید، همان روش را برای کالای قاچاق صادراتی هم باید لحاظ شود. دیگر اینگونه نیست که مثلا ۱۰ درصد قیمت واقعی بفروشیم، تا آقای صادرکننده کالای قاچاق در عراق یا دوبی نفعی از آن ببرد.
بعید می‌دانم امکان صادرات برای کالاهای قاچاق فراهم شود؛ می‌ماند راه دوم یعنی «امحا»
لذا عملا با این آیین‌نامه ۹۰ درصد کالاها اگر شرایط آیین‌نامه درباره آنها اجرا شود، امکان خرید برای صادرات وجود نخواهد داشت.استانداردهای لازم را از جمله ضوابط بهداشتی، فنی و قرنطینه‌ای باید رعایت شود تا بازارهای صادراتی ما هم با مشکل مواجه نشود. وگرنه اگر قرار باشد جنس بنجول را بخواهیم به عراق ببریم، همان بلایی که در افغانستان سرمان آمد، اینجا هم سرمان می‌آید. لذا با این شرایطی که هست ما اعتقاد داریم امکان صادرات برای این کالا وجود ندارد و می‌ماند راه دوم یعنی امحا.
امید دارید این کالاهای قاچاق واقعا امحا شود؟
بله. ماده ۱۰ می‌گوید سازمان اموال تملیکی مکلف است با حضور نمایندگان ستاد مبارزه با قاچاق کالا، دادسرای محل، تعزیرات حکومتی و سازمان محیط زیست به امحای کالای قاچاق اقدام کند. حضور نماینده سازمان محیط‌زیست به این دلیل است که مثلا وقتی موبایل را بخواهیم امحا کنیم به خاطر کیفیت قطعات الکترونیکی موجود در آن ممکن است مشکلات زیست محیطی داشته باشد که به همین دلیل نماینده این سازمان باید حضور داشته باشد. مثلا برای امحای موبایل باید برخی قطعات آن خارج شود. یا مثلا درباره داروی قاچاق الان در هرمزگان ۳ کانتینر داریم که امکان امحا در این استان وجود ندارد باید به ساوه منتقل و آنجا امحا شود.
افزایش ۶۰ درصدی امحای کالاهای قاچاق نسبت به سال قبل
امحای کالاهای قاچاق که قرار است روز چهارشنبه در هرمزگان، آذربایجان غربی و شیراز انجام می‌شود، برنامه و اقدام جدیدی است یا طبق روال قبلی صورت می‌گیرد؟
سازمان اموال تملیکی پیش از این هم امحا داشته و آن‌طور که اعلام کردند نسبت به سال گذشته ۶۰ درصد افزایش امحا داشته‌اند.
شما این آمار را تأیید می‌کنید؟
نمی‌دانم. خودشان گفته‌اند. چون کالاهای سلامت‌محور را به جهت اینکه دانشگاه علوم پزشکی غیرقابل مصرف می‌دانند قطعا باید امحا کنند.
مگر امحای تمام کالاهای قاچاق با حضور نماینده شما نیست؟
هست ولی چون خیلی حساس نبودیم اطلاعات آن را الان ندارم ولی نماینده تعزیرات حضور داشته است.
مناطق آزاد محل دپوی کالای قاچاق شده‌اند/خدا کند مجلس افزایش مناطق آزاد را تصویب نکند
برخی انتقادها مبنی بر تأثیر و دخالت مناطق آزاد در قاچاق کالا وجود دارد، نظر شما چیست؟
هیچ‌کس زورش به مناطق آزاد نمی‌رسد. ما اعتقاد داریم که قاچاق در مناطق آزاد مصداق ندارد زیرا این مناطق از لحاظ قوانین گمرکی،خارج از قلمرو گمرکی هستند، پس ورود کالا به این مناطق آزاد است اما خروج کالا تابع تشریفات گمرکی است. مشکل موجود این است که می‌گوییم برخی مناطق آزاد محل دپوی کالای قاچاق است. افراد تحت عنوان مسافر به مناطق آزاد می‌روند، اما به صورت سریالی از مناطق آزاد کالای قاچاق می‌آورند.
یعنی در پوشش مسافر، به صورت سازمان‌یافته کالای قاچاق وارد می‌کنند؟
بله. به نام مسافری و تجمیعی و تجاری، اما در اصل قاچاق سازمان‌یافته وارد می‌شود که از مناطق جلفا، ارس، اروند و قشم کالای قاچاق در حجم بسیار زیاد به داخل کشور منتقل می‌شود.
آقایان می‌گویند چنین چیزی نیست ولی واقعیت این است که مناطق آزاد در واقع چون داخل کشور هستند محل دپوی کالای قاچاق هستند. ما خدا خدا می‌کنیم طرح مجلس درباره افزایش مناطق آزاد اجرایی نشود، وگرنه مناطق آزاد فعلی به همین اندازه قابل تحمل است.
«امحا» بهترین شکل مواجهه منفی با کالای قاچاق است
این طرح بهترین شکل مواجهه منفی با کالای قاچاق است. مگر نمی‌گوییم کالای قاچاق مشروع نیست؟ حالا این کالا را قاچاقچی بیاورد یا دولت، فرقی نمی‌کند. خیلی از کالاهای قاچاق کالاهای تقلبی هستند و استانداردهای لازم را ندارند.
وضعیت قاچاق ارز چه طور است؟ در حال حاضر مشکلی نداریم؟
بانک مرکزی اعتقاد دارد مشکل خاصی نداریم و نیازی نیست در حال حاضر با قاچاق ارز مبارزه بکنیم.
عمده پرونده‌های قاچاق برنج، با حکم تبرئه مختومه می‌شود
یکی از کالاهایی که شاید درصد قابل توجهی از ورود قاچاق به کشور را به خود اختصاص داده،برنج است؛ وضعیت پرونده‌های قاچاق برنج به چه شکلی است؟
پرونده عمده برنج‌هایی که کشف می‌شود حکم تبرئه دریافت می‌کنند. برنج کالایی نیست که سریال داشته باشد، یک سند را می‌توانند برای ۱۰ محموله برنج ارائه دهند. فرد قاچاقچی برنج می‌آید و می‌گوید، این سندی است که برنج را که با فلان پروانه در انبار فلان محل بوده الان داریم به جای دیگری منتقل می‌کنیم. ماهم اسناد را به گمرک می‌دهیم، بررسی می‌کنند می‌گویند بله درست است. برنج که دیگر شماره سریال ندارد که بررسی کنیم مطابق هست یا خیر. اینکه اکثر پرونده‌های برنج تبرئه می‌شود همه به خاطر اسناد است. اسنادی که می‌دهند گمرک بررسی می‌کند و می‌گوید قانونی است. ما هم کاری نمی‌توانیم بکنیم. وقتی گمرک می‌گوید قانونی است تعزیرات هم باید حکم برائت بدهد. شعبه بدوی برائت ندهد، قطعا شعبه تجدیدنظر این کار را خواهد کرد. بعضا پرونده داریم که محکوم می‌شوند اما عمده پرونده‌ها تبرئه می‌شوند.
در حال حاضر وضعیت قاچاق سیگار به چه شکلی است؟
سیگار یکی از کالاهایی است که تشخیص قاچاق آن خیلی راحت است. زیرا پیام بهداشتی درج شده روی بسته‌های سیگار مشخص می‌کند که این کالا یا ایرانی است یا کالایی است که در ایران تولید می‌شود( چون برخی سیگارهای خارجی در ایران تولید می‌شود) و یا اینکه پیام ندارد که مشخص است قاچاق است.
تولید سیگارهای ایرانی در کردستان عراق با جعل هولوگرام و پیام بهداشتی
برخی تولیدکنندگان که در ایران سیگار تولید می‌کنند می‌گویند برخی از کالاهای آنها در کردستان عراق تولید می‌شود و حتی پیام بهداشتی و هولوگرام را هم جعل می‌کنند و روی بسته‌ها می‌چسبانند و اصلا قابل تشخیص نیست. بعد از آن، به محض اینکه این سیگارهای قاچاق وارد کردستان ایران می‌شود هر ایست بازرسی که جلوی آن را بگیرد می‌گوید سیگاری است که پیام بهداشتی و هولوگرام هم دارد. تشخیص آن هم واقعا مشکل است.
در حال حاضر که در سطح بازار سیگارهای قاچاق حتی بدون پیام بهداشتی و هولوگرام به وفور مشاهده می‌شود.
بازرسان اگر در سطح بازار بروند خیلی راحت می‌توانند تشخیص بدهند. سیگار مارلبورو یا دیگر سیگارهای قاچاقِ فاقد هولوگرام و پیام بهداشتی هرچه هم اسناد مثبته بخواهند ارائه کنند امکان‌پذیر نیست و این اسناد مثبته اساسا قابل پذیرش نیست زیرا اگر قرار بود قانونی وارد شود باید پیام بهداشتی و هولوگرام داشته باشد. قطعا قبل از ورود به داخل کشور این دو فاکتور (پیام بهداشتی و هولوگرام) را باید درج کرده باشند.
آیا تعزیرات در برخورد با کالاهای قاچاق، به سراغ سیگار هم خواهد رفت؟
دستگاه‌های مسئول در جریان برخورد با کالاهای قاچاق سلامت محور در سطح عرضه نیز حتما سراغ برخورد با سیگار قاچاق هم خواهند رفت.
در حال حاضر بخش عمده‌ای از بازار دخانیات ما را مارلبورو به همراه یکی‌دو شرکت دیگر در اختیار دارند و جای تأسف دارد که آنها به راحتی و بدون اینکه عوارضی به دولت ایران بدهند، کالایشان را داخل کشور ما عرضه می‌کنند.
سازمان اموال تملیکی که سیگارهای قاچاق را نمی‌فروشد؟
نه خوشبختانه همیشه سیگار را امحا می‌کند.
اراده قوی وزارت بهداشت برای کنترل با دارو و سایر کالاهای قاچاق
وضعیت قاچاق دارو در سطح کشور چگونه است؟
در حال حاضر قاچاق دارو به داخل کشور خیلی کم است اما به خارج از کشور جسته گریخته وجود دارد. خوشبختانه با اراده‌ای که در وزارت بهداشت برای مبارزه با کالای قاچاق وجود دارد، خیلی جلوتر از حوزه صنعت و معدن هستیم.
وزارت بهداشت واقعا در بحث کنترل این کالاها جدی است. بحث برچسب سلامت را خودش راه‌اندازی کرده و الان دارو کاملا تحت کنترل‌شان است. الان دارویی که به صورت قاچاق وارد کشور شده باشد به راحتی قابل شناسایی است. سایر کالاهای سلامت‌محور مثل لوازم آرایشی بهداشتی، مواد خوراکی و آشامیدنی به این صورت در حال نصب برچسب است و از مبادی ورودی نصب می‌شود. بازرسان خودشان هم کاملا حضور دارند و اگر احیانا این برچسب‌ها هم تقلبی باشد خیلی راحت شناسایی می‌شود.
مشکلاتی که شبنم داشت این برچسب سلامت ندارد. شبنم خیلی راحت جعل می‌شد. الان طرح کد شناسه و رهگیری کالا در دست بررسی است که کار فنی خیلی زیادی روی آن انجام شده است.
منبع تسنیم
