به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری افق، بنیاد دفاع از دموکراسی که یکی از اندیشکده‌های محافظه‌کار ایالات متحده است، در یادداشتی به قلم امانوئل اتولنگی به بررسی قراردادهای ایران‌ایر با شرکت‌های هواپیمایی اروپایی و آمریکایی پرداخت.
وی در یادداشت خود نوشت: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که سال گذشته میان ایران و شش قدرت بزرگ منعقد گردید تحریم‌های وضع‌شده بر ضد صنعت هواپیمایی ایران را رفع نمود و شرکت‌های سازنده هواپیما نظیر بوئینگ و ایرباس را قادر ساخت تا به این کشور هواپیما بفروشند. اما واقعیت آن است که رفع تحریم‌ها به معنای تغییر منطق ورای تحریم‌ها نیست.
ایران همچنان بزرگترین حامی دولتی تروریسم در دنیاست و در گزارش سال ۲۰۱۶ شاخص مبارزه با پولشویی بازل که به‌تازگی منتشر گردیده است در رتبه نخست پولشویی قرار داد. گزارش مذکور به بررسی خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم در ۱۴۹ کشور دنیا پرداخته است. هواپیماهای تجاری ایران با انتقال سلاح و پرسنل نظامی به سوریه به طور مرتب قوانین بین‌المللی هوانوردی را نقض می‌کنند و فروش هواپیما به ایران موجب می‌شود تا شرکت‌های سازنده هواپیما در معرض خطر همدستی در اینگونه فعالیت‌ها قرار گیرند.
ایران قصد دارد در راستای نوسازی ناوگان هواپیمایی خویش تا ۵۰۰ فروند هواپیمای جدید در طول یک دهه آینده خریداری کند. ایرباس نیز به دنبال آن است تا ۱۱۸ فروند هواپیما به ایران بفروشد. تهران همچنین در راستای خرید ۴۰ فروند هواپیمای منطقه‌ای قراردادی با شرکت فرانسوی ـ ایتالیایی ای‌تی‌آر منعقد نموده است و با شرکت کانادایی بمباردیر و شرکت برزیلی امبرائر مشغول مذاکره جهت عقد قرارداد است.
علیرغم مخالفت کنگره آمریکا با تصمیم شرکت بوئینگ مبنی بر فروش هواپیما به ایران، سازمان هواپیمایی ایران اما انتظار دارد این معامله اجرایی گردد. با توجه به حمایت دولت اوباما از معامله مذکور، این خوش‌بینی قابل درک اما زودهنگام است. شرکت‌های ساخت هواپیما به محض آنکه نگاه دقیق‌تری به مفاد قرارداد بیندازند متوجه خواهند شد که مخاطرات آن فراتر از منافع آن است.
مشکل مربوط به فروش هواپیما به جمهوری اسلامی آن است که شرکت هواپیمایی دولتی ایران موسوم به ایران‌ایر تنها خریدار این هواپیماها است. این شرکت در حال حاضر ۳۶ فروند هواپیما در ناوگان خود دارد؛ شرکت ایران‌ایرتور وابسته به ایران‌ایر نیز دارای ۱۴ فروند هواپیماست. ایران‌ایر از آنجا که به این تعداد هواپیما نیاز ندارند همه آنها را حفظ نخواهد کرد. این شرکت احتمالاً به نمایندگی از همه شرکت‌های هواپیمایی در ایران از جمله شرکت ماهان ایر نقش یک خریدار صوری را ایفا خواهد کرد. شرکت ماهان ایر در حال حاضر به خاطر پشتیبانی ادامه‌دار از مداخله نظامی ایران در سوریه در معرض تحریم‌های آمریکا قرار دارد.
ماهان ایر نقش اصلی را در راستای انجام پروازهای غیرقانونی به دمشق ایفا می‌کند و از فرودگاه آبادان به عنوان یک مرکز لجستیکی بهره می‌گیرد. پروازهای نظامی تهران به سوریه در سال ۲۰۱۱ بلافاصله پس از آنکه اعتراضات مردمی در سوریه به یک جنگ داخلی تمام و عیار منجر شد آغاز گردیدند و ضرباهنگ این پروازها از آگوست ۲۰۱۵ به بعد از حالت هفتگی به حالت روزانه تغییر شکل پیدا کرده است. در قالب این پروازها تدارکات و پرسنل جدید در اختیار حداقل سه گروه معاند با آمریکا قرار می‌گیرند که عبارتند از: ارتش سوریه، حزب‌الله، و سپاه پاسداران. این سه گروه در جنگی که از سال ۲۰۱۱ تاکنون به کشته شدن نیم میلیون انسان منجر گردیده از حکومت بشار اسد حمایت نموده‌اند. هواپیماهای جدیدی که ایران خریداری می‌کند دیر یا زود در راستای انجام پروازهای نظامی به سوریه مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
ایران‌ایر حتی اگر از تحویل هواپیما به شرکت ماهان خودداری کند هیچ تضمینی وجود ندارد که خود شخصاً در انجام پروازها به سوریه مشارکت نکند. هر چه که باشد وزارت خزانه‌داری آمریکا در سال ۲۰۱۱ ایران‌ایر را از جمله به خاطر آنکه در انتقال سلاح به سوریه نقش ایفا کرده بود در معرض تحریم قرار داد. ایران‌ایر در ماه ژانویه در قالب برجام از فهرست تحریم خارج شد و در نتیجه فروش هواپیما به این شرکت هواپیمایی مجاز گردید. اما ایران‌ایر شاید هنوز هم در فعالیت‌های غیرقانونی دست داشته باشد و در آینده بتوان آن را مجدداً در معرض تحریم قرار داد.
هواپیماهای این شرکت هواپیمایی اخیراً در مسیرهای شناخته‌شده انتقال سلاح به سوریه به پرواز درآمده‌اند. روز ۹ ژوئن یک هواپیمای متعلق به ایران‌ایر با بهره‌گیری از شماره پرواز تهران ـ دمشق از آبادان به مقصد دمشق به پرواز درآمد و در روزهای ۸ و ۱۵ جولای نیز با استفاده از شماره پرواز نجف ـ تهران از مبدأ تهران به مقصد سوریه پرواز کرد. از آن زمان تاکنون پروازهای این شرکت هواپیمایی به دمشق از لحاظ تعداد و تکرار چند برابر گردیده‌اند و در جدیدترین مورد یکی از هواپیماهای این شرکت روز ۲۹ جولای با اعلام شماره پرواز تهران ـ دمشق از مبدأ یزد به مقصد سوریه به پرواز درآمد.
حامیان قراردادهای فروش هواپیما استدلال می‌کنند که هواپیماهای بوئینگ جهت انتقال نیرو به سوریه مورد استفاده قرار نخواهد گرفت و اینکه ایران هواپیماهای جدید را جهت نوسازی ناوگان فرسوده خود نیاز دارد. با این وجود، تهران در گذشته همواره اهداف انقلابی را به اقتصاد خویش ترجیح داده و از شرکت‌های دولتی و بخش خصوصی جهت حمایت از فعالیت‌های غیرقانونی و پیشبرد رسالت حکومت بهره گرفته است. با توجه به آنکه تهران همچنان حامی اصلی حکومت سوریه است، دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم می‌توان میان پروازهای ادامه‌دار جهت انتقال سلاح به سوریه و پروازهای تجاری ایران‌ایر یک خط حائل ترسیم نمود.
بر اساس برجام، ایران مسلماً حق دارد اقدام به خرید هواپیما کند. با توجه به نقش حیاتی و مهمی که هواپیماهای تجاری ایران در وخامت فاجعه انسانی در سوریه و تداوم جنگ داخلی خونین در آن کشور ایفا کرده‌اند، بوئینگ باید در تصمیم خود مبنی بر معامله با بزرگترین حامی دولتی تروریسم در دنیا تجدیدنظر کند.
