فراتاب – گروه بین الملل: زمانی که دونالد ترامپ با وعده ی – آمریکا را دوباره خواهیم ساخت- به میدان آمد، کارزار او طنین کارزار رونالد ریگان در سال ۱۹۸۰ بود. در آن زمان نیز رأی دهندگان پس از چها رسال ریاست جمهوری ناموفق کارتر، برای تجدید رأی های شان به صحنه آمدند. ماه گذشته نیز آنها ترامپ را برگزیدند چرا که او نیز وعده ی تغییر – یکبار برای همیشه در زندگی- را داد.

اما ترامپ با ریگان تفاوت دارد. ریگان در شب رای گیری، آمریکا را به – شهری که روی تپه می درخشد- تشبیه کرد (برگرفته از موعظه ی سرکوه درانجیل). از رویای کشوری که  با خروج از درون گرایی  و با برون گرا شدن به سوی دیگران می تواند نقش مهمی در امنیت جهانی ایفا کند. ترامپ اما ایالات متحده را اولویت اول قرار داده است. او می گوید آمریکا و مردمش دیگر تسلیم شعارهای غلط –جهانی شدن- نخواهند شد و اجازه نخواهد کشورهایی دنیا رهبران آمریکا را غلام خود کنند. بلکه از آنها می خواهد به آمریکا احترام بگذارند. آمریکای ریگان مثبت بود، آمریکای ترامپ خشمگین و این ملی گرایی نوین است.

برای نخستین بار پس از جنگ جهانی دوم، قدرتهای بزرگ، تحت سلطه ی شکل های گوناگونی از میهن پرستی هستند.  رهبران کشورهایی نظیر روسیه، چین و ترکیه نیز همچون آقای ترامپ، با نگاهی منفی به امور خارجی می نگرند و آنرا همچون بازی –مجموع صفر- می بینند که منافع جهانی با منافع ملی درتقارن با یکدیگرند. چنین تغییرات بزرگی در دیدگاه می تواند برای  جهان بس خطرناک باشد.

کشورم، راستی یا چپی!

از آنجایی که ملی گرایی مفهومی متغیراست می تواند به آسانی بازیچه ی دست سیاستمداران شود. ملی گرایی در بهترین شکل خودش می تواند کشور را برای به دست آوردن ارزشهای مشترک و برای به دست آوردن آنچه افراد نمی توانند به تنهایی به دست آورند، متحد کند.  این ملی گرایی مدنی نگاهی آشتی جویانه و رو به پیشرفت دارد مانند میهن پرستی سپاه صلح آمریکا یا ملی گرایی همه جانبه ی کانادا. میهن پرستی مدنی،  فرجام خواهی ارزشهای جهانی مانند آزادی و برابری است. اما در برابر آن میهن پرستی نژادی است که در حسرت گذشته ی میهنی و با تاخت و تاز بر تاریخ و نژاد، می تواند ملت را از هم جدا کند. همانند تاریک ترین ساعات نیمه ی اول قرن بیستم که ملی گرایی قومی منجر به جنگ  جهانی شد.

عامه گرایی ترامپ ضربه ای بر میهن پرستی مدنی است. هیچ کس نمی تواند به میهن پرستی رهبران آمریکا پس از جنگ جهانی شک کند، چراکه یک یک آنها از ارزشهای جهانی آمریکا پشتیبانی کرده و به ترویج آن در خارج پرداختند. اگرچه برخی از آنها با با توسل به مستثنی و برتر بودن آمریکا از به عضویت در آمدن دادگاه لاهه یا کنوانسیون حقوق دریاها سرباززدند، اما امریکا از نظام مبتنی بر قانون  پشتیبانی کرده است. با حمایت از تأسیس موسسات جهانی، از دنیایی که سگها در آن به جان هم می افتد جلوگیری کرده و سعی در تأمین امنیت و شکوفایی خود و دنیا داشته است.

و اکنون با تقویت میهن پرستی نژادی در بسیاری نقاط ، ترامپ هم تهدید به تضعیف تعهدات سابق آمریکا کرده است. در روسیه، ولادمیر پوتین از ارزشهای آزادی خواهانه ی جهانی برای یک جامعه ای با ترکیب ناهمگون ارتدوکس مسیحی و سنتهای اسلاویک دوری می جوید. در ترکیه، رجب طیب اردوغان با آوای بلند میهن گرایی اسلامی ازاتحادیه اروپا  و مذاکرات صلح با اقلیت کرد روی گردان شده، و آماده ی شناسایی و مقابله با هرگونه تهدید خارجی است. درهند، مودی نراندا همچنان به نظر برون گرا و متمایل به مدرنیزه کردن می رسد، اما از سویی او با گروههای افراطی ملی گرایان قومی هندو که  موعظه ی تعصب و میهن پرستی سر می دهند، نیز پیوند دارد.

در همین حال درچین ،ملی گرایی بیشتر به سوی خشم و انتقامی پیش میرود که حزب دولتی نیز به سختی می تواند با آن مقابله  کند. در اینکه کشور به بازار آزاد وابستگی دارد و پذیرای موسسات جهانی است و تمایل به نزدیکی به امریکا دارد شکی نیست، اما از دهه ی ۹۰ میلادی به این سو به کودکان در مدارس، دروس میهن پرستی تجویز می شد تا یک قرن اشغالگری شرم آور از اذهان پاک شود. و مردم تنها زمانی یک چینی اصیل محسوب می شوند که در عمل متعلق به دودمان –هان- چین باشند در غیر این صورت شهروند درجه ی دوم به شمار می آیند.

با شکوفایی ملی گرایی نژادی، بزرگترین آزمایش جهان در ملی گراییٍ پس ازجنگ درحال پژمرده شدن است. طراحان اتحادیه اروپا باور داشتند که آن میهن پرستی ای که مسبب کشاندن اروپا به دو جنگ خانمان سوز شد، با تأسیس این اتحادیه از بین می رود و کشورهای اتحادیه به مجموعه ای ازهویت های در آشیانه قرارداده شده تبدیل می شوند که در آن هرکس می تواند فرانسوی، کاتولیک یا در کل اروپایی باشد. هرچند این موضوع در بسیاری از بخشهای بزرگ اروپا به وقوع نپیوست! بریتانیا رأی به خروج از اتحادیه داد و در لهستان و مجارستان، قدرت به دست ملی گرایان افراطی و بیگانه هراس افتاد. در فرانسه نیز خطر کوچک و اما مشابه برای ترک و نهایتا تخریب اتحادیه اروپا وجود دارد.

آخرین باری که آمریکا به سمت درون گرایی پیش رفت و عواقب اسفناکی داشت، پس از جنگ جهانی اول بود. و امروز برای اینکه از ملی گرایی جدید ترامپ وحشت داشته باشید، نیازی به پیش بینی ندارید. در داخل کشور، گسترش عدم باور اقلیتها در وفاداریشان به آمریکا و تاب نیاوردن آنها رشد خواهد کرد و برای نخستین بار درچندین دهه، اتهامات یهودی ستیزی وارد دستگاه گردش خون سیاست در آمریکا شده است.

در خارج، سایر کشورها هرکدام سرنخ خودشان را از درون گرایی آمریکا خواهند گرفت و مسائل منطقه ای و جهانی سخت تر از گذشته قابل حل خواند بود.  مجمع سالانه ی دادگاه لاهه، درچند هفته ی گذشته در سایه ی ترک عضویت سه کشور آفریقایی بود. ادعای حاکمیت چین بر دریای جنوب چین با کنوانسیون حقوق دریاها همخوانی ندارد. و اگر ترامپ بخواهد ذره ای از سخنوری های تجارت داخلی خود را جامه ی عمل بپوشاند چه بسا باید فاتحه ی سازمان تجارت جهانی را نیز خواند. اگر او تصور میکند که متحدان آمریکا توانایی پرداخت امنیت شان را ندارند، آنها را تهدید به ترکشان کرده است، به خصوص کشورهای کوچکتری که زیر سایه ی مقررات جامعه ی جهانی تحت محافظت هستند و در نتیجه با جهانی رو به رو خواهیم بود که متزلزل تر و خشن تر خواهد بود.

انزواگرایان متحد می شوند

ترامپ نیاز به فهم این مسئله دارد که سیاست های او رشک ملی گرایی کشورهای دیگررا برملا خواهد کرد و آمریکا با جدا شدن از کشورهای دیگر تنها آسیب پذیرتر و مستعد بحرانی خواهد بود که از دل ملی گرایی نوین بیرون می آید. همزمان با مسموم شدن سیاست جهانی، آمریکا رو به ضعف خواهد گذاشت و خشم خودش را بیشتر خواهد کرد و ترامپ درحلقه ی انتقام و کینه گرفتار خواهد آمد.

اما آقای ترامپ هنوز فرصت دارد تا دیدگاه تاریک خود را رها کند و برای نجات کشور خودش و جهان  به احیای میهن پرستی های روشنگرانه ی رؤسای جمهور پیش از خود بپردازد.

منبع: اکونومیست  (The Economist Newspaper Limited, London (Issue Date ©

برگردان به فارسی: شیما بزرگی دانش آموخته حقوق بین الملل

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است