علی شاکر طی نوشتاری با تحلیل مشکلات پیش‌روی عراق پس از معرکه موصل، در شماره امروز (پنجشنبه ۱۶ دی) روزنامه اطلاعات نوشت:

عراق در نیم قرن اخیر را می‌توان به “عراق خونین” لقب داد. حکومت رژیم بعث، تجاوز علیه ایران، حمله به کویت، انتفاضه شعبانیه، هجوم نظامیان آمریکایی و متحدانش به عراق، درگیری‌های کتل سیاسی و بالاخره یورش داعش در نهم ژوئن ۲۰۱۴ به عراق باعث شد تا این کشور روی ثبات به خود نبیند و دستخوش ناامنی سینوسی شود.

و اما موصل… اکنون به صحنه اتحاد بی‌سابقه مردم عراق تبدیل شده و الحشد الشعبی (سازمان بسیج مردمی)، ارتش، پلیس فدرال، نیروهای ضد تروریسم، پیشمرگه، پلیس استان نینوا و برخی نیروهای محلی را برای فردایی بهتر در یک خط منسجم کرده است.

اینکه آزادسازی و در نتیجه پاکسازی آخرین خانه تروریسم در عراق چه پروسه زمانی را طی خواهد کرد؛ در اولویت ثانی قرار دارد چراکه فردای عراق به مراتب بیشتر در معرض خطر است و خاکستر تنش‌های پس از آزادسازی موصل مستعد آتش چالش‌های وخیم‌تر خواهد بود.

سایه تجدید قوای تروریست‌ها بر امنیت مرزی عراق

اولین اقدام عراق پس از عقب‌نشینی داعش به موقعیت جغرافیایی پست‌تر در خاک سوریه، تامین امنیت مرزی خواهد بود تا راه را برای تجدید قوای تروریست‌ها و اقدامات احتمالی انتقام جویانه سد کند.

موضوع “امینت مرزی” و “امنیت داخلی استان نینوا” در راس کار دولت مرکزی عراق قرار می‌گیرد که قطعاً اهالی آن نقشی حیاتی را در این مهم ایفا خواهند کرد. چنانچه جلسات علنی و غیر علنی بغداد بر سر موضوع امنیت موصل پس از داعش، از واگذاری بخش اعظم این موضوع خطیر به بومیان و صرفاً افزایش نظارت نیروهای امنیتی دولت (وزارت دفاع و بالطبع حشد شعبی که اخیراً به عضویت رسمی این وزارتخانه درآمده است) حکایت دارد که این تاکتیتکِ نه چندان قوی، سپر دفاعی مستحکمی در مقابل یورش تروریسم تازه نفس نبوده و یادآور لایحه “الحرس الوطنی” در پارلمانِ دو سال گذشته عراق است.

باز نایستادن آمریکا و متحدانش مقابل استقلال عراق و لزوم تجدید نظر بغداد در دیپلماسی خارجی

مسئله استقلال عراق پس از دفع هجوم تروریسم، بسته به استراتژی بغداد در دیپلماسی خارجی نسبت به همسایگان و سایر کشورها است که نکته حائز اهمیت، اتکای دولت مرکزی به پتانسیل درونی و رفع نقاط ضعف است.

نگاه واقع بینانه بغداد به تاریخ حمله داعش و چگونگی تعاملات کشورها در رفع این مشکل، معیار درخوری برای ادامه روابط دیپلماتیک عراق است.

رجال سیاسی این کشور به جد باید درمورد روابط خود با بلوک غرب تجدید نظر کنند و نمونه‌هایی چون “اصرار ائتلاف به اصطلاح مبارزه با داعش به سرکردگی امریکا پیرامون شرکت در عملیات آزادسازی الرمادی مرکز استان الانبار که منجر به تخریب ۹۰ درصد از زیربنای این شهر شد” و مقایسه آن با “حضور حشد شعبی در عملیات آزادسازی فلوجه و تخریب حداقلی اماکن (کمتر از ۳۰ درصد)” سرلوحه قرار گیرد.

امریکا و متحدانش همانطور که در نگهداری توریسم تروریسم در این کشور از هیچ تلاشی فروگذار نکردند، قطعاً در عراقِ پس از آزادسازی موصل نیز باز نایستاده و حربه جدیدی را برای ادامه ناامنی‌ها در پیش خواهند گرفت که دیدار «اشتون کارتر» وزیر دفاع آمریکا با «حیدر العبادی»‌ نخست‌وزیر عراق در صبح ششمین روز عملیات موصل مهر تاییدی بر این مدعاست و واشنگتن به عنوان نماینده کشورهای مستکبر در صدد تعمیق روابط خود با بغداد برای تاثیرگذاری بر عراقِ جدید است.

‌در امان نبودن از انفجارهای آتی

پیش‌بینی می‌شود که خطر داعش برای امنیت داخلی عراق، دست‌کم در نخستین سال آزادسازی این کشور از اشغال تروریسم ادامه خواهد داشت و تنها کیفیت آن مورد بحث است.

دور از ذهن نیست که تروریست‌ها برای نشان دادن حضور حتی کمرنگ خود دست به دامن انفجارهای انتحاری پراکنده شوند تا ضعف دولت مرکزی برای تامین کامل امنیت را به رخ کشانده و رعب را در قلوب مردم زنده نگه دارند.

مسئولیت امنیت شهری عراق می‌بایست به ارگان نظامی واحد محول شود و سایر دستگاه‌های نظامی و امنیتی اعم از وزارت کشور، وزارت دفاع، اتاق‌های فرماندهی شهرها و استان‌ها، پلیس، الحشد الشعبی، یگان ویژه، نیروهای واکنش سریع و… در حالت آماده باش قرار داشته باشند تا در شرایط بحرانی به کمک نیروی نظامی شهری برآیند.

خطر داعشی‌های سیاسی

سیاستمداران مزدورو عاملان پیاده سازی افکار دشمنان قسم خورده عراق در راستای کمک به جبهه تروریسم همواره خطری جدی برای این کشور بوده‌اند که «طارق الهاشمی» معاون رئیس جمهوری سابق، «اثیل النجیفی» استاندار سابق نینوا و «صالح المطلق» معاون نخست وزیر سابق از آن دسته‌اند که اینگونه اشخاص پس از جشن آزادی عراق، ماموریتی محسوس‌تر پیدا می‌کنند.

ضعف دستگاه اطلاعاتی در این وهله بیش از پیش بروز می‌کند و پیچیدگی ماجرا آنجاست که در کابینه دولت نفوذ کرده و مقاصد خود را در سطح کلان‌تر پیگیری می‌نمایند. «حیدر شکور»خبرنگار شبکه العراقیه اخیرا در گزارشی از دستگیری چند تروریست در جریان عملیات آزادسازی موصل خبر داد که اسراء به تشکیل یک مجموعه نظامی تحت امر اثیل النجیفی برای مساعدت داعش اعتراف کرده‌اند. البته در این میان، نباید حضور برخی بیگانگان در عراق به بهانه‌های دیپلماتیک را نیز از قلم انداخت و «ثامر السبهان»ها تسهیل کننده ارتباطی دواعش سیاسی به شمار می‌روند.

جهاد فرهنگی و سازندگی

قومیت‌ها، ادیان و مذاهب در عراق پیروانی دارند که به سبب اختلافات، کشور را به جای دموکراسی به تقسیم‌بندی کشانده است و تعلق دادن رئیس جمهور، نخست وزیر و رئیس مجلس (به ترتیب) به کردها، شیعیان و اهل سنت تجلی‌گاه این مطلب است.

ضعف دستگاه قضا و عدم نظارت دقیق بر مسئولان وابسته به قومیت خاص یا پیرو ادیان و مذاهب شاخص، راه را بر طغیان مخالفان گشود و آن تاریخ تلخ چراغ سبز برخی شمال‌نشینان عراقی به داعش رقم خورد.

اتحاد و یکپارچگی عراق پس از آزادسازی موصل بیش از هر زمانی کشور را از هجوم تروریسم، دخالت‌های نظامی و دیپلماتیک بیگانگان و نیز جنگ‌های داخلی در امان نگه می‌دارد و درخت مردم سالاری را بارور خواهد کرد که این نیازمند یک جهاد فرهنگی است.

از سوی دیگر، آبادانی و سازندگی از اولویت‌های هر کشور پس از جنگ است که عراق علاوه بر داعش، ویرانگی‌های جنوبی کشور در زمان رژیم بعث را نیز تجربه کرده است.

عراق در حال حاضر در نقطه‌ای قرار دارد که به گفته سخنگوی وزارت برنامه ریزی‌اش، مناطق تحت تسلط داعش در بخش‌های برق، بهداشت، مدارس و نفت متحمل خسارات سنگین و ویرانی زیرساخت‌هایش شده است که بدون در نظر گرفتن استان نینوا که حجم خرابی‎ها آن تاکنون به قطعیت نرسیده، ۳۸ میلیارد دلار برای سازندگی اعتبار لازم دارد.

نتیجه

آنچه آورده شد و سایر مشکلات عراقِ پس از موصل، تکه‌های پازل “تجزیه” و “اداره فدرالی” عراق بوده که به قمار این روزهای مقامات امریکایی و هم‌پیمانان غربی ــ عربی ــ عبری‌اش مبدل شده است.

بنا به اعلام بیانیه رسمی کاخ سفید، فروردین ماه سال جاری بود که «جو بایدن» معاون رئیس جمهوری امریکا طی تماس‌های جداگانه با رئیس جمهوری عراق و اقلیم کردستان اظهار داشت که امریکا از عراق فدرال و متحد دفاع می‌کند. «جان برنان» رییس آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا ( CIA) نیز در مصاحبه‌ای از عدم امکان احیای عراق به عنوان کشوری یکپارچه و متحد سخن گفت و از ایده تغییر سیستم ساختار دولتی این کشور حمایت کرد.

صدای عراق فدرال از زمرمه گذشته است. کردها تمایل چندانی به عقب نشینی از مواضعی که از اشغال داعش آزاد کرده‌اند؛ ندارند. نظامیان ترکیه خروج از پایگاه بعشیقه را به فرداهای متوالی موکول می‌کنند. اهالی شمال غرب عراق (موصل، تکریت، فلوجه و…) سودای اقلیمی چون کردستان را در سر می‌پرورانند، چنانچه «اسامه النجیفی» معاون معلوم الحال رئیس جمهوری عراق در دیدار سفیر کویت اظهار داشت: درخواست ایجاد اقلیم، به اراده و خواسته اهالی استان نینوا باز می‌گردد!