بیانیه پایانی اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران

اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران که با حضور پژوهشگران، صاحب¬نظران، اساتید، کارشناسان، مدیران و مسؤلان عرصه فعالیت¬های شهری برگزار گردید، رهیافت¬هایی به منظور حل بخشی از مسایل اقتصاد شهری ایران، به شرح ذیل ارائه نموده است:

    با عنایت به اینکه امروزه سرمایه اجتماعی در کنار سایر انواع سرمایه‌های اقتصادی، فیزیکی، فرهنگی و انسانی، نقش غیر¬قابل انکاری را در افزایش کیفیت زندگی انسان¬ها، رفاه اجتماعی و تحقق توسعه پایدار در جوامع مختلف ایفاء می نماید، در جهت بهره گیری از این نوع سرمایه پیشنهاد می گردد بسترسازی مناسب جهت ایجاد حکمروایی خوب شهری توسط دولت‌های محلی صورت گیرد، کلاس‌های مشورتی و توجیهی در ارتباط با پروژه‌های شهرداری، جلسات توجیهی و کارگاه‌های آموزشی شهروند فعال، برگزار گردد. نهادهای مدنی، اتاق مشاوره¬های مردمی، کلاس‌های فکر و خلق ایده، همچنین متولیان شهر باید با اطلاع‌رسانی در مورد مراحل و فرایند انجام کارها و تعیین دقیق مدت زمان انجام آنها در شهرداری، اطلاع رسانی از نحوه مصرف هزینه-های دریافتی از شهروندان، تسریع در گسترش فقرزدایی، گسترش فعالیت‌های اقتصادی اجتماعات موجود در محله، تأکید بیش از پیش بر تحکیم بنیان خانواده به عنوان نوع مهمی از سرمایه اجتماعی و ایجاد مکانیزم و نهادی برای نظارت همگانی و مستمر شهروندان بر عملکرد مجموعه‌ مدیریت شهری، از دیگر اقداماتی است که بایستی در راستای افزایش اعتماد شهروندان به مدیریت شهری و بهبود سرمایه اجتماعی انجام گیرد.
    در خصوص تأمین مالی طرح‌ها و پروژه‌های شهری و ایجاد منابع درآمدی برای نهادهای شهری پیشنهاد می‌گردد به منظور دستیابی به درآمدهای پایدار، نظام کدبندی درآمدی شهر مبتنی بر استانداردهای جهانی و شهرداری‌های موفق در جهان باشد. در همین راستا بهره‌گیری از مالیات بر داراییِ ملک یا مالیات بر املاک به عنوان یک مالیات محلی مناسب تلقی می‌شود و در بین پایه‌های مختلف موجود برای اخذ مالیات بر املاک، مالیات بر ارزش زمین مورد توجه ویژه‌ای قرارگیرد. چنین جایگزینی علاوه بر اینکه شهرداری‌ها را از اتکاء به منبع درآمدی به شدت ناپایدار (درآمدهای ساختمانی) رها می‌سازد، امکان تأمین مالی بالاتر و اصولی‌تر را فراهم می‌نماید. با توجه به آنکه شهرداری‌ها – از دیدگاه معاونان مالی و رؤسای ادارات درآمد وکارشناسان مربوطه- بازارهای مالی و پولی متنوعی ندارند پیشنهاد می‌گردد نسبت به متنوع‌سازی در بازارهای پولی از طریق توسعه بانک شهر، فروش اوراق مشارکت، اخذ وام از منابع خارجی، استفاده از روش‌های تامین مالی اسلامی به ویژه صکوک اجاره و صکوک مشارکت اقدامات لازم اتنجام گیرد. علاوه بر این موارد، بخش عمده‌ای از خدمات شهری را می‌توان از طریق قرارداد به بخش خصوصی واگذار نمایند و به صرفه‌جویی‌های جدی در هزینه‌ها دست یافت.
       در راستای بهبود وضعیت فعلی بازار مسکن و مدیریت زمین شهری پیشنهاد می گردد با اعمال روش¬هایی مانند اخذ مالیات سنگین بر خانه‌های خالی، استفاده از شرکت‌های سرمایه‌گذاری در شرایط رکود و باز تولید زمین در مناطق شهری از طریق فرایند نوسازی بافت¬های فرسوده، تخصیص وام ساخت به متقاضیان ساخت مسکن در زمین‌های مذکور، وضع عوارض بر زمین به جای عوارض بر املاک و یا پیش¬بینی سیستم دو نرخی عوارض بر زمین‌های بایر و ایجاد هزینه فرصت نگهداری زمین بر زمین‌های بایر، صاحبان املاک و زمین را به بهره‌برداری از آنها تشویق نمود. همچنین پیشنهاد می¬گردد قیمت منطقه‌ای زمین معیار وضع عوارض و مالیات قرار گیرد و مالیات و عوارض بر زمین وضع شود نه بر ساختمان و تجهیزات و سرمایه‌گذاری. بکارگیری طرح فروش متری مسکن، انجام روش‌هایی جهت پر جاذبه نمودن اوراق قرضه بلندمدت مسکن مانند اعمال معافیت‌های مالیاتی و تشکیل شرکت ملی رهن با سرمایه‌گذاری مشترک دولت و بخش خصوصی  در توسعه تأمین مالی مسکن از جمله سایر روش هایی است که در راستای توسعه اقتصادی بخش مسکن توصیه می گردد.
    در راستای بهره‌‌گیری بهینه از اثرات مثبت و کاهش اثرات منفی قانون هدفمند نمودن یارانه‌ها بر مدیریت شهری پیشنهاد می‌گردد در ضمن حرکت هدفمند به سمت توسعه زیرساختی دولت الکترونیک و اتوماسیون‌های اداری و اینترنتی نمودن درخواست‌ها و پاسخ‌ها که  منجر به کاهش ترددهای داخل شهری شهروندان برای انجام امور مرتبط با شهرداری نظیر استعلامات، دریافت پروانه و غیره می‌گردد، آموزش‌های به هنگام به مردم از طریق رسانه‌های جمعی صورت گیرد، محل‌های بهینه مصرف منابع شناسایی و همچنین ساخت و ساز صنعتی جایگزین روش‌های سنتی و قدیمی گردد. در حوزه فعالیت های شهری شهرداری باید به منظور کاهش میزان تردد خودروهای کوچک به محل‌های دفن و بازیافت به طور جدی‌تری از پروژه‌های ایستگاه‌های میانی انتقال پسماند بهره گیرد همچنین در جهت جبران افزایش هزینه‌های تحمیل شده به شهرداری ها از ناحیه طرح هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی باید در اخذ بهای خدمات جمع‌آوری و دفع زباله‌ها تجدید نظر و بازنگری جدی صورت گیرد.
    در راستای افزایش میزان جذب سرمایه و سرمایه گذاری در شهرها پیشنهاد می گردد ضمن توجیه اقتصادی پروژه‌های شهری، سود حاصل از آن برآورد و نحوه مشارکت در آن مشخص گردد تا سرمایه‌گذار با اطلاعات کامل از ابعاد اقتصادی و فنی پروژه اقدام به سرمایه‌گذاری (مشارکتی) نماید. ادغام پیمانکاران خرد و تأسیس تعاونی سرمایه¬گذاری، تأسیس صندوق ذخیره شهرداری، تأسیس سازمان سرمایه¬گذاری داخلی، تدوین نظام جامع سرمایه‌گذاری که متضمن منافع سه جانبه مدیریت شهری، سرمایه‌گذار و شهروندان باشد،  می‌تواند به مدیریت کارامد سرمایه ها منجر ‌گردد.
    با در نظر گرفتن این نکته که امروزه مسایل حمل و نقل و ترافیک از بزرگترین مشکلات جوامع انسانی به خصوص در شهرهای بزرگ می‌باشد، برای حل این مشکل و تبعات ناشی از آن پیشنهاد می گردد ضمن شناسایی اولویت رجحان نظام¬های حمل¬ونقل عمومی در شهرها، با در نظر گرفتن میزان جذب و تولید سفر به تفکیک نوع سفرها و تقاضای سفر، در راستای توزیع بهینه سیستم حمل و نقل در شهر و مکان¬یابی مناسب کاربری‌های تجاری و اداری بر اساس معیارهای اقتصادی و برنامه ریزی شهری اقدام نمود.
        با توجه به نقش تعیین کننده فناوری¬های نوین در اقتصاد شهری، پیشنهاد می گردد میزان بودجه صرف شده در زمینه تحقیق و توسعه فناوری‌های نوین (فرهنگ‌سازی و آموزش همگانی) افزایش یابد، از کارآفرینان فناوری¬های نوین و راه‌اندازی مراکز توسعه کارآفرینی و ایجاد مراکز رشد کارآفرینی شهری حمایت گردد، در سیاست¬گذاری¬های ترافیکی و سیاست¬گذاری¬های مربوط به گسترش فناوری اطلاعات در شهرهای بزرگ و پرترافیک، یکپارچه¬سازی و هماهنگی صورت گیرد. توصیه می گردد در راستای کاهش هزینه های خدمات شهری، کاربرد من کارت در کنار حوزه حمل و نقل به سایر حوزه‌های خدمات شهری مانند سینماها و تفریحگاه‌ها و سایر مراکز شهری تسری یابد. همچنین پیشنهاد می شود به منظور تعیین مکان مناسب برای اختصاص یک فعالیت با توجه به پارامترهای طبیعی، اجتماعی، جمعیتی و مکانی و فارغ از هر گونه تصمیمات خارجی،  استفاده از فناوری GIS بیشتر مد نظر مسؤلان شهری قرار گیرد.
    از آنجا که امروزه اغلب شهرهای جهان به ویژه درکشورهای در حال توسعه با مشکلات و مسائل زیست¬محیطی مختلفی چون آلودگی های هوا، صوتی و بصری و آلودگی های پسماند و مواد زائد روبرو هستند پیشنهاد می گردد به منظور شناسایی اولویت¬های مدیریت محیط¬زیست شهری و همچنین تدوین پروژه¬ها و برنامه¬های مناسب، هزینه های تخریب محیط¬زیست و منافع بهبود زیست-محیطی ارزش¬گذاری گردد، که در این راستا  شناخت اصول و کاربرد روش¬های ارزشگذاری می-تواند به سیاست¬گذاران و برنامه¬ریزان برای طراحی مؤثر و مناسب سیاست¬ های توسعه پایدار شهری در مواجهه با مشکلات زیست محیطی شهرها کمک نماید. آشکار است همکاری و مشارکت چهار جانبه صنایع ـ دولت ـ شهروندان- مدیریت شهری در انجام بهینه و هم¬افزای امور کنترل و کاهش آلودگی به جلوگیری از دوباره کاری‌ها، صرف زمان و هزینه اضافی و در نهایت ایجاد سینرژی و هم¬افزایی منجر می‌شود.
    با توجه به ایجاد و گسترش سکونتگاه¬های غیررسمی و حاشیه‌ای در شهرهای بزرگ که منجر به شکل¬گیری شیوه شهرنشینی ناپایدار و ناسالم به شکل آسیب¬های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست¬محیطی، بهداشتی و سیاسی شده است، سیاست‌های مختلفی همچون ایجاد زمینه‌هایی جهت کاهش روند مهاجرت، پیاده سازی حکمروایی خوب شهری همراه با توانمندسازی اجتماعات محلی، ظرفیت¬سازی و استفاده از پتانسیل محلی، بکارگیری رویکرد اجتماعی و پایدار، افزایش درآمد و تضمین حداقل درآمد، بهبود خدمات و زیرساخت¬های شهری، تضمین مشارکت و مساعدت و افزایش سرمایه اجتماعی ساکنان سکونتگاه¬های غیر رسمی، اصلاحات قانونی، تسهیل دستیابی به مسکن مناسب، تأکید بر رشد به نفع فقر و رفع مشکلات نظام تصمیم‌گیری و عدم وجود دیدگاه فضایی در برخورد با نواحی حاشیه¬نشین به عنوان راهکارهای اجرایی مقابله با این پدیده، پیشنهاد می گردد.
    نظر به جایگاه ویژه گردشگری در اقتصاد شهرها و نقش بسیار مؤثر آن در ارتقاء ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها پیشنهاد می گردد ضمن تدوین طرح‌های توسعه گردشگری در شهرها به منظور شناسایی کامل محل‌های ویژه طبیعی، تاریخی، فرهنگی و پتانسیل‌های اقتصادی، صنعتی و پزشکی در مناطق مختلف و آگاهی از روند تحولات گردشگری، با برگزاری جشنواره‌های مختلف، میزبانی رویدادهای ورزشی، برپایی نمایشگاه‌های تجاری و صنعتی و به راه‌اندازی فستیوال‌ها و کارناول‌های خیابانی به جذب گردشگر شهری و ورود ارز به کشور و جذب سرمایه اقدام شود. با توجه به عدم حضور شایسته و لازم بخش خصوصی در صنعت گردشگری، که بخش¬هایی از آن به دلیل شرایط اقتصادی و دیر¬بازده بودن آنها در شرایط تورمی است، توصیه می گردد با اتخاذ سیاست های تشویقی و اجباری حضور بخش خصوصی در این صنعت پررنگ تر شود.
    از آنجا که یکی از مهم‌ترین موانع فراروی مدیریت شهری ـ به ویژه در کلان‌شهرهاـ چندپارچگی مدیریت شهری در عرصه سیاست¬گذاری، تصمیم‌سازی، برنامه‌ریزی، هدایت و نظارت است، لازم است به منظور دستیابی به کارایی و اثربخشی مورد انتظار در تحقق اهداف و پویایی سیستم شهر، مکانیزمی تعبیه گردد که از آن طریق بتوان برای هدایت توسعه یکپارچه و منسجم و نیز رفع مسائل بغرنج مناطق شهری، اقدامات مؤثری انجام داد و در واقع مفهومی تحت عنوان مدیریت یکپارچه شهری را مطرح نمود. در جهت تحقق این مهم توصیه می شود ضمن تعریف رویه‌های تعاون و همکاری مشخص و طرح‌های مشارکتی میان سازمان‌های دولتی و نهادهای محلی اداره شهر و استفاده از تجارب سایر کشورها، اقدام به تدوین سند راهبرد توسعه اقتصاد شهری، تعیین چشم‌انداز و ترسیم نقشه اقتصادی شهر گردد و جایگاه بازیگران مختلف عرصه توسعه و نحوه مشارکت و همکاری آنان شفاف¬سازی گردد.
    و در نهایت با تأکید بر اینکه یکی از بحث برانگیزترین مباحث هزاره جدید، چگونگی دستیابی به یک اقتصاد پایدار است، علاوه بر موارد مذکور در بالا، انجام اقداماتی نظیر اجرای طرح راهبرد توسعه شهری (CDS) به عنوان یکی از طرح‌های توسعه شهری با تأکید بر نگرش بلندمدت و راهبردی و نیز نگرش اجرایی در کوتاه¬مدت، تدوین سند راهبرد توسعه اقتصاد شهری(LED)- با هدف  بکارگیری از توانایی و ظرفیت شهرها در بهره¬گیری از فرصت¬های رشد پایدار اشتغال و حداقل نمودن چالش¬های یکپارچگی اقتصاد جهانی و رشد جمعیت شهری در تحقق دستیابی به توسعه اقتصاد پایدار ضروری است.
در انتها از خداوند متعال سپاس گذاریم که این توفیق را بر ما ارزانی داشت و توانستیم اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران را به نحو شایسته ای در جوار آستان ملکوتی عالم آل محمد، هشتمین ستاره تابناک آسمان امامت و ولایت حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) و با حضور کم نظیر شما بزرگواران برگزار نماییم.
و من الله توفیق
اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران