موشک حامل کاوشگر «کنجکاوی»(کیوریاسیتی) در ساعت ۱۵:۰۲ به وقت گرینویچ از پایگاه هوایی کیپ‌کاناورال فلوریدا به فضا پرتاب شد.
کنجکاوی در پایان سفری هشت و نیم ماهه در آگوست ۲۰۱۲ به مریخ خواهد رساند.
حدود ۱۳ هزار و ۵۰۰ تماشاچی در مرکز فضایی کندی و تعداد بسیار دیگری از جاده‌ها و مناطق اطراف به تماشای پرتاب این مریخ‌نورد یک تنی که به اندازه یک خودروی کوچک است، پرداختند.
ایستگاه بعدی روبات ۲٫۵ میلیارد دلاری کنجکاوی، دهانه ۱۶۰ کیلومتری گیل در مریخ خواهد بود که در آنجا ماموریت اکتشافی خود را که به گفته محققان جهش بزرگی در درک انسان از امکان حیات در این سیاره سرخ خواهد بود، آغاز خواهد کرد.
اگرچه پرتاب این کاوشگر توجه بسیاری را جلب کرد اما فرود آن بسیار جالبتر خواهد بود چرا که برای اولین بار در تاریخ اکتشاف فضایی قرار است یک جرثقیل آسمانی موشک، این روبات عظیم را با کابل روی سیاره مریخ فرود بیاورد.
مریخ‌نورد کنجکاوی با وزن نزدیک به یک تن که دیگر مریخ‌نوردهای ناسا را کوتوله جلوه می‌دهد، پیچیده‌ترین کاوشگر سیاره‌یی محسوب می‌شود.
این کاوشگر شش چرخ حدود پنج برابر بزرگتر از کاوشگرهای «فرصت» و «روح» است که در سال ۲۰۰۴ برای بررسی امکان وجود نشانه‌هایی از آب در گذشته در مریخ فرود آمدند.
کنجکاوی با خود ۱۰ ابزار علمی را حمل می‌کند که دو برابر محموله دو مریخ‌نورد پیشین است.
از جمله این ابزار می‌توان به یک لیزر تبخیر سنگ و چرخ‌دنده برای شناسایی مولکول‌های آلی اشاره کرد. این مریخ‌نورد همچنین از یک مته در انتهای بازوی روباتیک ۲٫۱ متری خود برخوردار است که به جمع‌آوری نمونه‌ها از سنگهای داخلی مریخ کمک می‌کند. این اولین کاوشگر روباتیک مریخ بوده از چنین قابلیتی برخوردار است.
کاوشگر کنجکاوی اگوست سال آینده در دهانه ۱۶۰ کیلومتری گیل در سطح مریخ فرود آمده و به بررسی امکان برخورداری کنونی یا گذشته این سیاره از حیات میکروبی خواهد پرداخت.
این پرتاب نه تنها برای دانشمندان که برای افرادی دیگر از جمله دختری که نام «کنجکاوی» را برای این کاوشگر انتخاب کرده رویدادی فراموش نشدنی خواهد بود.
کلارا ما، دانش‌آموز دبیرستانی ایالت کانزاس که سه سال پیش در رقابت ناسا برای انتخاب نام مریخ‌نورد جدید آن، نام «کنجکاوی» را ارسال کرده و برنده شده بود، اکنون در فلوریدا به سر برده و منتظر پرتاب این کاوشگر به سوی مریخ است.
تا سال ۲۰۰۹، کاوشگر کنجکاوی به همان نام ماموریت سازنده خود، آزمایشگاه علمی مریخ نامیده می‌شد اما ناسا به دنبال انتخاب یک نام درخور برای این محصول برجسته خود از دانش‌آموزان خواست تا در مسابقه انتخاب نام شرکت کنند.
بیش از ۹ هزار پیشنهاد برای این سازمان ارسال شد که از میان آنها نام پیشنهادی کلارا انتخاب شد.
آژانس فضایی آمریکا (ناسا) در سال ۱۹۹۷ میلادی کاوشگر «سوجنر» را که به اندازه یک اسباب‌بازی بود، به مریخ فرستاد. این کاوشگر فقط کمی بیش از ۱۰ کیلوگرم وزن داشت.
این حرکت، هفت سال بعد تکرار شد و این بار دو کاوشگر مشابه با ۱۷۰ کیلو وزن به مریخ فرستاده شدند. این دو کاوشگر فرصت (آپورچونیتی) و روح (اسپریت) نام داشتند و مجموع تجهیزات آنها به تنهایی ۱۰ کیلو وزن داشت که هم‌وزن کل کاوشگر «سوجنر» بود.
هم‌اکنون منتظر کیوریاسیتی هستیم. ربات عظیم‌الجثه‌ای که بزرگترین ابزار آن به تنهایی نزدیک به چهار برابر کاوشگر کوچکی که در سال ۱۹۹۷ میلادی به مریخ فرستاده شد، حجم دارد.
جان گروتزینگر از پژوهشگران فعال در این پروژه، در توصیف کیوریاسیتی می‌گوید: «چهارچرخه‌ای به اندازه یک مینی کوپر است که روی چرخ‌های یک نفربر نصب شده است.»
با این توصیف، انتظارات زیادی از کیوریاسیتی می‌رود. یک ماشین بزرگ که به پرسش‌های بزرگی پاسخ خواهد داد.
«کنجکاوی» به دنبال چیست؟
مایک میر از پژوهشگران ارشد ناسا در پروژه اکتشاف مریخ می‌گوید: «آزمایشگاه علمی مریخ نقشی کلیدی در یک رشته ماموریت‌های مربوط به بررسی و مطالعه مریخ دارد. از جمله بررسی این که آیا امکان زندگی در این سیاره وجود دارد یا نه. این ماشین می‌تواند به یک منطقه برود و بعد از جست‌وجو به ما بگوید که آیا آنجا قابل سکونت بوده یا نه و حتی این که آیا آنجا امروز هم می‌تواند به عنوان یک محل زندگی مورد استفاده قرار بگیرد یا نه.»
مهندسان ناسا سیستم سه مرحله‌ای جدیدی را برای ورود این آزمایشگاه به جو مریخ و فرود آن در سطح این سیاره طراحی کرده‌اند.
آنها می‌گویند که با این سیستم، آزمایشگاه علمی مریخ در منطقه‌ای مشخص قرار می‌گیرد.
این منطقه مشخص، ۲۰ کیلومتر وسعت دارد و آزمایشگاه علمی مریخ ممکن است در هر نقطه‌ای از آن فرود بیاید.
این سیستم جدید، دقتی به مراتب بهتر از فناوری‌های پیشین دارد.
کنجکاوی در کجا فرود می‌آید؟
گروتزینگر در مورد محل فرود کنجکاوی که «دهانه برخوردی گیل» (Gale Crater) در نزدیکی خط استوای این سیاره است، می‌گوید: گیل یکی از عمیق‌ترین گودال‌های مریخ به شمار می‌رود که کوهی با ارتفاع حدود سه مایل در مرکز این دهانه قرار دارد.
وی خاطرنشان کرد: مهم این است که این منطقه مرتفع مرکزی، متشکل از یک رشته لایه‌هایی است که در طول میلیاردها سال، سطح مریخ را پوشانده‌اند. در نتیجه ما نه فقط تصاویری با وضوح بالا داریم که لایه‌های این کوه را نشان می‌دهد، بلکه همچنین به دلیل طیف‌سنج‌هایی که در مدار مریخ داریم، می‌توانیم مواد معدنی را که با آب فعل و انفعال نشان می‌دهند، ببینیم.
هدف این است که آزمایشگاه کیوریاسیتی در منطقه‌ای صاف در عمق دهانه برخوردی گیل فرود بیاید. بعد از فرود، این ماشین به سمت نوک قله به راه می‌افتد.
در طول مسیر، این ماشین باید مقادیر قابل توجهی ترکیبات معدنی رسی (فیلوسیلیکات) پیدا کند که فهم جدیدی از وضعیت این سیاره سرخ در سال‌های نخست تشکیلش به دنبال خواهد داشت.
خاک رس و ترکیبات آن، فقط زمانی تشکیل می‌شود که سنگ برای مدتی بسیار طولانی در تماس با آب باشد.
بالاتر از محدوده‌ای که ترکیبات خاک رس قرار دارد، کاوشگر باید نمک‌های سولفات پیدا کند که مربوط به دوره‌ای است که سطح مریخ هنوز خیس و مرطوب بود، ولی روند خشک شدنش آغاز شده بود.
این ربات بالاتر که برود، بیشتر با سنگ‌هایی روبه‌رو خواهد شد که از تجمع گردوخاک تشکیل شده‌اند و مربوط به دوره زمین‌شناختی کنونی مریخ هستند که سطحی سرد و خشک دارد.
اما حتی قبل از تمام اینها، این لابراتوار در منطقه‌ای فرود خواهد آمد که از مدار مریخ، چیزی شبیه مخروطی آبرفتی به نظر می‌رسد. گستره‌ای از رسوب‌هایی که با جاری شدن جریان آب از دهانه این حفره به سمت پایین شکل گرفته است.
با استفاده از باتری پلوتونیومی در این ماشین، این امکان فراهم شده است که آزمایشگاه علمی مریخ برای بیش از ده سال در سطح مریخ در گشت‌وگذار باشد. این زمان، کافی است تا کف دهانه برخوردی گیل مورد اکتشاف قرار بگیرد و کیوریاسیتی تا قله کوهی که داخل آن است، بالا برود.
«کنجکاوی» به دنبال حیات مریخی نیست!
گروتزینگر با تاکید بر این که این ماموریت برای یافتن حیات در مریخ نیست، اضافه می‌کند: میدانم که خیلی‌ها می‌خواهند بدانند که ما چه زمانی چنین کاری را انجام می‌دهیم. ولی اولین و مهم‌ترین قدم به سمت چنین ماموریتی، این است که سعی کنیم بفهمیم مواد مناسب ممکن است در چه منطقه‌ای وجود داشته باشد. در این مورد خاص، لازم است محیطی قابل زیست، شناسایی و تشخیص داده شود.
او می‌گوید: چنین محیطی، جایی است که منابع آب داشته باشد؛ چیزی که برای زندگی از نوعی که ما در زمین می‌شناسیم، لازم است. نیاز داریم که منبع انرژی داشته باشیم؛ این منبع برای موجودات زنده لازم است تا بتوانند به سوخت و ساز بپردازند. ما همچنین به منبع کربن نیازمندیم؛ یعنی چیزی که برای ایجاد ساختارهای مولکولی تشکیلدهنده ساختارهای یک موجود زنده، ضروری است.
این پژوهشگر ناسا می‌گوید: شاید عجیب باشد که چرا در چنین ماموریت‌هایی به طور مستقیم، علائم حیات بررسی نمی‌شود. دلیلش روشن است. انجام چنین بررسی‌هایی بسیار دشوار است و واقعیت این است که ما واقعا انتظار نداریم که اجتماعات وسیعی از حیات ذره‌بینی و میکروبی را در سطح مریخ پیدا کنیم، چون سطح این سیاره در شرایط کنونی خیلی سخت و ناملایم است.
به گفته او، پیشینه خیلی دور را که نظر بگیریم، وضعیت ممکن است کمی متفاوت باشد. الان تقریبا به نظر واضح می‌رسد که وقتی در بیش از سه میلیارد سال پیش، حیات روی زمین در حال شکل‌گیری بود، مریخ هم شرایطی گرم و مرطوب داشت.
او می‌گوید: یافتن نشانه‌هایی از نوع حیات در دوره‌های باستانی زمین، الان بسیار سخت شده است و اغلب نیازمند تجهیزات قابل توجهی هستیم. در حالی که این کار، با یک ماشین در ابعاد کیوریاسیتی در سطح مریخ، شدنی است.
این ماشین تجهیزات و ابزاری دارد که با آنها می‌تواند محیط اطرافش را بررسی و نمونه‌های احتمالی را ارزیابی کند.
چند دوربین و یک سیستم لیزری مادون قرمز از جمله این ابزارها است که با آنها می‌توان سطح یک سنگ را تحریک کرد و ساختار شیمیایی تشکیل‌دهنده‌اش را مشخص کرد.
این ماشین همچنین بازویی با حدود ۲٫۱ متر طول دارد که روی آن ابزارهایی برای بررسی وضعیت از نزدیک، نصب شده است. از جمله مته‌ای روی این بازو نصب شده است که می‌تواند از حدود ۵ سانتیمتری عمق یک سنگ، نمونه‌برداری کند.
آزمایشگاه علمی مریخ دو کیت آزمایشگاهی هم در داخل یکی از بدنه‌هایش دارد که با آنها می‌توان نمونه‌هایی را از سنگ، خاک و حتی اتمسفر مریخ آزمایش کرد.
به گزارش ایسنا، یکی از لحظه‌های مهم برای این ماموریت، زمانی خواهد بود که کیوریاسیتی بتواند مجموعه‌ای از مولکول‌های کربنی مربوط به ترکیب‌های آلی پیچیده مثل آمینواسیدها را پیدا کند.
ماموریت‌های قبلی روی مریخ، به ویژه وایکینگ‌ها در دهه ۱۹۷۰ میلادی، نشانه‌هایی از وجود مواد آلی در سطح این سیاره را مخابره کرده‌اند و خیلی خوب خواهد بود اگر کیوریاسیتی بتواند تمام تردیدها را در این باره از بین ببرد. هرچند، این کارخیلی سخت خواهد بود.
به همین دلیل، رسیدن به نتیجه‌ای مثبت، یک پیروزی برای تیمی خواهد بود که آزمایشگاه علمی مریخ را به راه انداخته‌اند.
هرچند باید توجه داشت که یافتن ترکیب‌های پیچیده آلی به معنای وجود حیات در مریخ نیست، چون می‌دانیم که این مولکول‌های کربنی می‌توانند منشاء غیرزیستی داشته باشند.
در عین حال، چنین کشفی، می‌تواند کمک کند که بدانیم دست‌کم پیش‌شرط های مورد نیاز برای حیات در سیاره سرخ وجود دارد.
بعد از این مرحله، می‌توان در فکر این بود که چطور حیات در مریخ مورد بررسی قرار بگیرد. هرچند تنها راه‌حل واقعی این خواهد بود که نمونه سنگهای مریخ برای تحلیل و آزمایش، به زمین فرستاده شود.
منبع :ایسنا
