آیت‌الله حائری، شخصیتی بود که سیاست را با فقه و اخلاق و عرفان ممزوج کرده بود. پایبند به حرام و حلال و حتی مکروه و مستحب در رفتار سیاسی بود.
نمی‌دانم چون منی چگونه می‌تواند در باره چون اویی قلم به دست شود. ولی شاید آشنایی، ارتباط و ارادت حدود چهار دهه به این شخصیت ممتاز و حکیم موجب چنین جراتی باشد،آنهم برای ابراز ارادت.
قطعا” در باره مراتب سلوک و عرفان و علمیت ایشان دیگرانی باید بگویند و بنویسند که اهلیت و صلاحیت هایی اینچنین دارند اما آنچه نویسنده به خود اجازه نوشتن می‌دهد چند نکته عمومی است. نکاتی که مرحوم آیت‌الله محی‌الدین حائری‌شیرازی را یک روحانی متفاوتی کرده بود و این تفاوت را در رفتار و گفتار و نوع مواجهه ایشان با موضوعات هویدا می‌ساخت.
نخست اینکه، مرحوم آیت‌الله حائری‌شیرازی بسیار اهل تفکر بود و نتیجه این تفکر در نگاه ها و نظرات نو و متفاوت ایشان نمایان. تشبیهات روشنگر و گاه شگفت‌انگیز ایشان در مباحث مختلف نیز نتیجه همین تفکر و نگاه عمیق و دقیق ایشان به طبیعت و هستی بود.
آیت‌الله حائری، شخصیتی بود که سیاست را با فقه و اخلاق و عرفان ممزوج کرده بود. پایبند به حرام و حلال و حتی مکروه و مستحب در رفتار سیاسی بود و به شاگردانش توصیه‌های کاربردی اخلاقی در سیاست ورزی می‌کرد.
از جمله توصیه‌های مکرر ایشان این بود که رفتار و تصمیمات افراد را نقد کنید اما در باره نیت و شخصیت افراد قضاوت نکنید!
مرحوم آیت‌الله حائری،با برخی علوم روز آشنا، مسلط به زبان انگلیسی و دنیادیده بود و همین ویژگی‌ها در کنار تسلط به فقه و دیگر علوم حوزوی، از ایشان چهر‌ه‌ای ساخته بود باورمند به فقه جواهری و در عین حال با اندیشه و نگاهی پویا.
این استاد حکیم متفکر، اهل ورزش و کشاورزی و در هشتاد سالگی هم بانشاط و پرکار بود.
از اوائل دهه شصت که توفیق آشنایی و استفاده از مباحث ایشان را (در اصفهان) پیدا کردم، روحیه قوی و انگیزه و نشاط فوق‌العاده ایشان در تعلیم و تربیت زبانزد بود و تداعی‌کننده طبیب دوّار بطبّه!
تعداد کم شاگردان از انگیزه ایشان نمی‌کاست و کلاس‌های شرح حافظ ایشان که چند سال اخیر صبح زود پنجشنبه‌ها در تهران برگزار می‌شد با همین شرایط ادامه داشت.
از توصیه‌های اخلاقی مهم ایشان،”ذلّت باطنه”بود و ایشان خود عامل به این توصیه بودند. تواضع و فروتنی ایشان که از جمله نشانه‌های عمل به این توصیه بود، آنقدر برجستگی داشت که اجازه نمی‌داد شاگردان و ارادتمندان، مراتب کمال و ژرفای مراتب ایشان را آنگونه که بود ببینند!
گاهی مباحث و سوالات بی ربط و سطح پایینی از سوی برخی شاگردان مطرح می‌شد که بقیه را آزرده می‌نمود اما ایشان با بزرگواری برخورد می‌کردند و هیچگاه واکنشی نشان ندادند که حاکی از ناراحتی باشد.
در کنش‌ها و رفتار و مواضع سیاسی مراقب بودند جبهه انقلاب تضعیف نشود.
در جریان آخرین انتخابات مجلس خبرگان رهبری که شاید کم‌مهری‌هایی به ایشان شد و جریان غیرانقلابی مترصد بهره‌برداری بود، از نزدیک شاهد بودم که به رغم پیشنهادات و توصیه‌هایی، ایشان حاضر نشدند کوچکترین آسیبی به جامعه مدرسین وارد شود.
و آخرین نکته، ارادت ایشان به مقام معظم رهبری و تبعیت از ایشان بود.
بارها در جلسات خصوصی و برخی صحبت‌های عمومی، ایشان خاطره دیدار و صحبت خود در واپسین روزهای ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای با ایشان را نقل می‌کردند و عزت روزافزون رهبری را نتیجه ذلّت باطنه ایشان، تبعیت کامل از امام راحل و خالی بودن از هواهای نفسانی می‌دانستند.
آن خاطره این بود که آیت‌الله حائری شیرازی در روزهای آخر ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای، از ایشان سوال کرده بودند برنامه شما برای پس از ریاست جمهوری چیست؟ و آقا پاسخ داده بودند( نقل به مضمون)، اگر امام بفرمایند بروم مسئول عقیدتی سیاسی پاسگاه ژاندارمری یک‌نقطه دور افتاده شوم، درنگ‌نمی‌کنم!
یکی دوبار پیش آمد که دیدار مجلس خبرگان با رهبر معظم انقلاب با کلاس‌های حافظ شناسی آیت‌الله حائری تقریبا” همزمان شده بود و شاهد بودم که ایشان با چه شوق و علاقه‌ای کلاس را کوتاه کردند تا به موقع به دیدار برسند.
آیت‌الله حائری در واکنش به چهره‌های سرشناس انقلاب که از ادامه راه انقلاب وامانده بودند و همراهیشان با رهبری دچار وقفه شده بود با تشبیه حرکت انقلاب به نماز جماعت، هر حرکتی که بوی تضعیف امام جماعت را داشته باشد ولو نماز خواندن به فرادی را جایز نمی‌دانستند و این را به خود آنان نیز گفته یا نوشته بودند!
سرانجام آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی،این عالم فرزانه و انقلابی از میان ما رفت و ثلمه جبران ناپذیر دیگری برای ما باقی گذاشت.خدایش با اولیای خاص خود محشورش فرماید.
** انتشار همزمان در روزنامه صبح نو
