مشاور علی‌اکبر صالحی و رییس پیشین نظام ایمنی هسته‌ای کشور پس از هشت سال که از حادثه فوکوشیما می‌گذرد، معتقد است اگر این اتفاق خدای نکرده در آن سال‌ها در ایران رخ می‌داد دنیا نه تنها به ما کمک نمی‌کرد که پای ایران را هم می‌گرفت. او معتقد است که تعامل و ارتباط با دنیا در حوزه هسته‌ای به ویژه ایمنی هسته‌ای برای به روز ماندن و شناخت متقابل امری حیاطی و و مهم است. این مقام سازمان انرژی اتمی با تاکید بر اینکه «حادثه فوکوشیما ناشی از حادثه طبیعی نبوده است»، تایید کرد که “غرور” ژاپنی‌ها نسبت به اینکه کارشان نقص ندارد، یکی از عوامل مهم در بروز این حادثه بوده است.
افق نیوز/ وی فضای همکاری کشورهای مختلف به ویژه اروپایی‌ها با ایران بعد از برجام را مثبت ارزیابی کرد و درباره تهدید این توافق از سوی آمریکا اظهار کرد: ممکن است برجام توسط آمریکا تحت فشار سیاسی قرار بگیرد، اما عقلانیت حاکم بر برجام از بین نمی‌رود.
ناصر راستخواه مشاور رییس سازمان انرژی اتمی و رییس پیشین نظام ایمنی هسته‌ای کشور در هشتمین سالگرد حادثه فوکوشیما در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به گزارشی که آژانس در این‌باره منتشر کرد و در آن به برخی رفتارهای ژاپنی‌ها به عنوان عامل بروز حادثه اشاره شده بود گفت: ما همیشه وقتی با ژاپنی‌ها بر سر ایمنی صحبت می‌کردیم می‌گفتند هر چه قدر برای ایمنی هزینه کنید، اشکال ندارد و سرمایه‌گذاری بلندمدت است. فرهنگ سازمانی امری است که بعد از حادثه فوکوشیما آژانس آن را با جدیت دنبال می‌کند و آن رابطه بین انسان، ماشین و سازمان است. ژاپنی‌ها به مودب، مرتب و منظم بودن معروف بوده و هستند. آنها برای هر کاری باید دستورالعمل داشته باشند اما وقتی حادثه اتفاق افتاد، خودشان اعتراف کردند، غرور بر سر اینکه اتفاقی برای نیروگاه‌هایشان نخواهد افتاد، موجب این اتفاق شد. البته وقتی در آژانس مساله رفتار و فرهنگ ملی ژاپنی‌ها به عنوان یکی از عوامل حادثه فوکوشیما مطرح شد، یوکیا آمانو جلوی این بحث را گرفت و اجازه نداد مسایل فرهنگی و ملیتی وارد بحث و بررسی علل این حادثه شود.
وی در پاسخ به این پرسش که شما بر این اعتقاد هستید که فرهنگ کشورها در چگونگی مدیریت بحران‌های هسته‌ای و حتی تولید و گسترش تکنولوژی موثر نیست؟ اظهار کرد: من به قسمتی از آن معتقدم. اما سوال اینجاست چرا غرور اتفاق می‌افتد؟ ما در رابطه با چنین مواردی نباید خود را کامل بدانیم. در فوکوشیما اشتباهات انسانی، فنی و ساختاری و اشتباه‌های پیش‌بینی نشده بوده است. نیروگاه‌ها بر اساسDesign Basic Accident طراحی می‌شوند، یعنی بر اساس این طراحی، تصور می‌کنند که نیروگاه چه شرایط حادثه‌ای برایش متصور است و بر اساس آنها خود را آماده می‌کنند، اما بعد از حادثه چرنویل گفته شد باید طراحی‌ها بر اساس معیارهای فراتر از طراحی Design Basic Accident beyond انجام شوند. برای این نوع طراحی‌های فراتر از پیش‌بینی، مدیریت بحران وارد عمل می‌شود.
حادثه فوکوشیما ناشی از اشتباه انسانی بود نه یک حادثه طبیعی
راستخواه ادامه داد: نسل نیروگاه‌های ژاپن از نسلی بوده که پیش‌بینی‌های فراتر از طراحی برای آنها در نظر گرفته نشده بود. اما بلافاصله بعد از حادثه مدیریت بحران انجام شد. بر مبنای آنچه طراحی شده احتمال وقوع سیل تا ارتفاع ۹ متر پیش‌بینی شده بود در حالی که سونامی تا ۱۴ متر رسید. بعدها در آژانس هم اعلام شد و ژاپنی‌ها هم اعتراف کردند که در طراحی اولیه اشتباه داشته‌اند و این یک خطای انسانی بود، بنا براین می‌توان گفت که فوکوشیما در اثر اشتباه انسانی اتفاق افتاد نه یک حادثه طبیعی.
وی گفت: نزدیک صد سال پیش سونامی با ارتفاع حدود ۱۴ متر اتفاق افتاده بود و آنها با بررسی دقیق می‌توانستند آن را پیش‌بینی کنند و جلوی این حادثه را بگیرند. هم‌چنین اگر اطلاعات زلزله و سونامی ده هزار سال پیش را تهیه می‌کردند، زلزله هشت ریشتری و سونامی ۱۳ متری قابل پیش‌بینی بود و بر همین اساس دیوار مقابل نیروگاه را تا ۱۴ متر می‌ساختند.
این مقام سازمان انرژی اتمی اتمی در ادامه به نقایص دیگر کار ژاپنی‌ها اشاره کرد و گفت: وقتی یک گام را اشتباه برمی‌دارید طبیعی است گام‌های دیگر هم اشتباه برداشته می‌شود. بعد از سونامی آب به داخل نیروگاه نفوذ می‌کند، وقتی زلزله اتفاق می‌افتد نیروگاه‌ها خودشان خود به خود خاموش می‌شوند و دیزل ژنراتورها روشن می‌شود اما زلزله برق بیرونی سایت را قطع می‌کند. دیزل‌ها باید خود به خود با قطع برق شروع به کار کنند و مجدد برق را وصل کنند، اما به خاطر نفوذ آب از کار می‌افتند و تنها دیزل راکتور ۶ فعال بوده است که اتفاقا همیشه کار می‌کرده است. این دیزل در ارتفاع بالاتری از راکتور قرار داشته است، از این رو برای راکتور ۵ و ۶ اتفاقی نمی‌افتد. پس اگر طراحی اولیه بر مبنایی بود که دیزل ژنراتورها در ارتفاع بالاتری قرار می‌گرفت باز هم دسترسی به برق امکان‌پذیر بود و می‌توانست از حادثه در این سطح جلوگیری شود.
وی با تاکید بر اینکه گزارش‌ها نشان می‌دهد افرادی که آنجا بودند هر کاری از دست‌شان بر آمده انجام داده‌اند افزود: اما اتفاق اصلی افتاده و دیگر کنترلی بر سایت وجود ندارد، بنا بر این سیگنال‌هایی که دریافت می‌کنند قابل اعتنا نیست و طبیعی است تصمیمات اشتباه به دنبال آن گرفته شود. مثلا بر اساس اصول اولیه، وقتی فشار راکتور پایین می‌آید باید شیرهای آب را ببندند، اما در مورد فوکوشیما نباید می‌بستند چون آب اضطراری را وارد کر (قلب) کرده بودند و قطع آب موجب ذوب کر شده است و اتفاقات بعدی پشت هم پیش می‌آید.
راستخواه با تاکید بر اینکه از وقوع حادثه هسته‌ای در فوکوشیما می‌توانستند جلوگیری کنند، تصریح کرد: البته این حرف را الان می‌زنیم، هشت سال پیش این بینش و آگاهی وجود نداشت. در عین حال فرهنگ ایمنی این است که همیشه خود را در برابر سوال قرار دهیم و خود را برای این سوالات و هر نوع پیش‌بینی آماده کنیم. در فوکوشیما مغرور بودند که اتفاقی نمی‌افتد و از خودشان سوال نمی‌کردند که اگر شرایط به هر دلیلی به هم خورد چه می‌شود.
“غرور” و “فداکاری” دو کفه ترازوی فوکوشیما
رییس پیشین نظام ایمنی هسته‌ای با تاکید بر ضرورت نگاه و اهمیت فرهنگ سازمانی اظهار کرد: سازمان، فرد و روش‌ها در هماهنگی با هم باید باشند. به طور مثال ما در ایران کار سازمانی سخت انجام می‌دهیم، اما در کار فردی بسیار خوب عمل می‌کنیم. به همان نسبت یک تبعیت پذیری بالایی در ژاپنی‌ها وجود دارد که در دنیا بی‌نظیر است. هر کدام از این ویژگی‌ها در مواقع مختلف تبعات خاص خود را دارند، اما باید آنها را مدیریت کرد. پنجاه نفر از کارکنان در فوکوشیما تصمیم می‌گیرند تا وقتی وضعیت نیروگاه روشن نشود از آن خارج نشوند در حالی که با مشکلات و خطراتی بسیار جدی رو به رو بودند. این‌ها آدم‌های باارزشی هستند و با هیچ چیز قابل مقایسه نیستند. پس همان‌طور که غرور ژاپنی‌ها را در یک کفه می‌گذاریم باید فداکاری آنها را نیز در کفه دیگر گذاشت.
راستخواه در ادامه با اشاره به سفر هیات ایرانی از نظام ایمنی هسته‌ای کشور به ژاپن در سال ۲۰۱۵ که با نظر دکتر صالحی انجام شد، گفت: در ۲۰۱۳ رهبر این پنجاه نفر ماسو یوشیدا به دلیل بیماری سرطان فوت کرد و در ۲۰۱۵ از طرف ایران یادبود و پیامی را برای همدردی با خانواده و مردم ژاپن اهدا کردیم. این فرد و افراد دیگر در کنترل شرایط حادثه بسیار موثر بودند.
وی اضافه کرد: ژاپنی‌ها کار ارزشی دیگری هم انجام دادند و آن این بود که خودشان به این نتیجه رسیدند، اشتباه سازمانی داشتند. نظام ایمنی‌شان در ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ ایرادهایی از نیروگاه و سیستم طراحی قدیمی‌اش و اتفاقاتی که می‌توانسته به حادثه منجر شود، گرفته بود اما چون نظام ایمنی‌شان خیلی قدرت لازم را نداشته این نظرات مشمول سیستم بوروکراتیک می‌شود. بعدها مشخص می‌شود اگر به این تذکرات توجه می‌شد می‌توانستند به مراتب ابعاد حادثه را کاهش دهند.
مشاور رییس سازمان انرژی اتمی با اشاره به نیروگاه‌هایی که از سوی کشورهای هسته‌ای در کشورهای مختلف ساخته می‌شود با ابراز نگرانی از سیستم غربی اظهار کرد: انتقال تکنولوژی و ساخت نیروگاه برای کشورهایی که توانایی تکنولوژیک مناسبی ندارند و تا سال‌های زیادی بهره‌برداری و اپراتوری را هم انتقال دهنده غیر بومی انجام می‌دهد، نگران‌کننده است. نگرانی از رفتار های بعد از بروز حادثه است که معلوم نیست تا چه حدی به مسوولیت خود پایبند باشند. مسوولیت در این رابطه ملی است و متوجه کشور است در صورتی که افراد اصلی گرداننده خارجی هستند.
وی در پاسخ به این پرسش که یکی از تاثیرات و نتایج حادثه فوکوشیما تمایلات صفر و صدی نسبت به انرژی هسته‌ای در بین برخی کشورها بود، از یک طرف کشوری مثل آلمان به سمت صفر کردن استفاده از این انرژی رفت و کشورهایی به ویژه در حوزه خلیج فارس و منطقه در حرکت به سمت این انرژی و ساخت نیروگاه سرعت گرفتند گفت: آنچه درباره آن صحبت می‌کنید کاملا درست است. شاید هنوز به این نقطه نرسیده‌اند که انرژی هسته‌ای را کنار می‌گذارند یا نه، اما بدون شک امروز منطقی‌تر این مساله را بررسی می‌کنند. هنوز اولین نیاز جوامع انرژی است و امنیت انرژی نیز به همان اندازه اهمیت دارد. اینکه هنوز انرژی هسته‌ای از سبد انرژی نمی‌تواند حذف شود، درست است و هنوز جایگزینی برای آن نیست. انرژی‌های فسیلی هم نمی‌توانند با همه نگرانی‌ها درباره آن کنار گذاشته شوند و زمانی را برای تمام شدن آن اعلام کرد. برای کشورهای ابرقدرت و غیر ابرقدرت و دارای تکنولوژی مصالح تامین انرژی بسیار اهمیت دارد.
راستخواه افزود: آلمان نه به خاطر فوکوشیما بلکه از سال‌های ۱۹۸۰ مساله کنار گذاشتن استفاده از انرژی هسته‌ای را مطرح کرد و در عوض فرانسه در نزدیکی آن سرعت در تولید انرژی هسته‌ای را بالا برد. آلمانی‌ها به دلیل فعالیت گروه‌های سبز و دخالت آنها در فضای سیاسی به این سمت رفتند و تصمیم گرفت این انرژی را توسعه ندهد. اما در کنارش فرانسه نه تنها کم نکرد که توسعه هم داد. در آخرین سال‌های فعالیت و رفت‌وآمدهایم در آژانس، گروهINSAG گروه بین‌المللی ایمنی هسته‌ای معتقد بود که آلمانی‌ها اگر انرژی هسته‌ای را تولید نمی‌کنند باید به این سمت بروند که از برق هسته‌ای هم استفاده نکند و واردات برق هسته‌ای را تعطیل کنند و این تصمیم سختی است. از این رو تصمیم گرفتند در ۲۰۲۲ برق هسته‌ای را کاهش دهند. این گروه می‌گفت مطمئن نباشید آلمان یک دفعه استفاده از برق هسته‌ای را کنار بگذارد، چرا که شرایطش را ندارد. آلمان در سال‌های گذشته بهترین مطالعات خورشیدی را انجام داد و در حالی که قیمت هر کیلوهرت برق خورشیدی ۷ دلار بود، الان به ۱٫۲ دلار در طی ده سال رسیده است. بنا بر این شاهد هستیم آرام ارام تولید انرژی خورشیدی به سمت اقتصادی شدن در آلمان می‌رود و به این شکل می‌توانند وابستگی خود را به انرژی هسته‌ای کاهش دهند.
وی با اشاره به سرعت تولید و ساخت انرژی هسته‌ای در چین، این روند را نگران‌کننده ندانست و گفت: چین با توجه به برنامه وسیع اقتصادی، برنامه استفاده از انرژی هسته‌ای وسیعی دارد که تقریبا هر سه ماه یک نیروگاه هسته‌ای راه‌اندازی می‌کند. در استفاده از انرژی خورشیدی نیز بزرگ‌ترین برنامه و نیروگاه را دارد.
بحران “پسماند” هسته‌ای آینده دنیا را تهدید می‌کند
رییس پیشین نظام ایمنی هسته‌ای کشور با بیان این که “بعید می‌دانم اروپایی‌ها احساسی عمل کنند و بخواهند انرژی هسته‌ای را کنار بگذارند”، اظهار کرد: انرژی هسته‌ای شاید پاک محسوب شود اما امروز مدیریت پسماند آن بسیار دشوار شده است. برخی کشورها از جمله سوئد، سوییس، فنلاند و آلمان تصمیم گرفتند سوخت‌های مصرف شده را به عنوان پسماند در نظر بگیرند و دیگر آنها را بازفراوری نکنند و دفن کنند. یکی از بحران‌هایی تهدیدکننده دنیا سوخت‌های مصرف شده و اینکه برای پسماند آنها پاسخی نداریم. برخی کشورها ولع تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای دارند، اما این اشتباه است و مشکلی را از آنها حل نمی‌کند. کشورهایی که صاحب تکنولوژی هستند برای پسماندها پاسخی ندارند، آنها چطور می‌خواهند برای آن فکری داشته باشند. این کشورها باید بدانند که هیچ کشوری در آینده خریدار پسماند آنها نخواهد بود و ما با بحران پسماند رو به رو خواهیم بود.
کشورها از روی احساس و رقابت سیاسی به سمت انرژی هسته‌ای نروند
راستخواه گفت: الان ژاپن با این مساله بعد از فوکوشیما رو به رو است. نزدیک به یک میلیون تن پسماند از چهار نیروگاه برایشان باقی مانده است. بنا براین کشورها باید از روی منطق و نه احساس و رقابت سیاسی درباره آینده استفاده از انرژی هسته‌ای و ساخت نیروگاه‌های اتمی تصمیم بگیرند.
این مقام سازمان انرژی اتمی تجربیات ایران از حادثه فوکوشیما را خیلی خوبی ارزیابی کرد و گفت که در تکنولوژی‌های آینده این تجربیات استفاده خواهد شد. دنیایی از اطلاعات در اختیار محققان ما قرار گرفته است که بسیار قیمتی هستند.
اگر حادثه فوکوشیما در ایران روی می‌داد …!
وی در پاسخ به این پرسش که در سال‌های قبل از برجام محدودیت حضور در مجامع تحقیقاتی و مطالعاتی آژانس داشتیم، در آن سال‌ها تا چه اندازه ایران از تبادل اطلاعات و تجربیات دور ماند به ویژه در حوزه ایمنی هسته‌ای؟ تصریح کرد: مقوله انرژی هسته‌ای و نیروگاه اتمی، منزوی بودن را برنمی‌تابد، چرا که از عدم تعامل و ارتباط با دنیای بیرون آسیب می‌بیند. ژاپن با بهترین ارتباطات بین‌المللی و تکنولوژی که در اختیار داشت در ۲۴ ساعت اول وقوع حادثه از دنیا کمک خواست و سیل کمک‌ها برایش سرازیر شد اما اگر تصور کنید این اتفاق در ایران روی می‌داد!
رییس پیشین نظام ایمنی هسته‌ای کشور گفت: در شرایطی که تحریم بودیم نه تنها با کشورهای دیگر که با آژانس هم مشکل داشتیم و فشار سیاسی حضور ما را در این نهاد بین‌المللی تخصصی هسته‌ای محدود کرده بود، حتی در کمیته استاندارد هم حضورمان محدود شده بود، جایی که بحث‌های ایمنی بود و فقط به خاطر اینکه ممکن بود بحث‌های مربوط به سوخت در آن مطرح شود از حضور ما ممانعت به عمل می‌آمد. وقتی فوکوشیما اتفاق افتاد به معاون ایمنی آژانس گفتم، اگر این اتفاق برای ما می‌افتاد خجالت نمی‌کشیدید که در این جلسات نبودیم. معتقدم در آن سال‌ها شرایط برای ایران به گونه‌ای بود که اگر به جای ژاپن در ایران چنین اتفاقی می‌افتاد به جای کمک کردن پای ما را می‌گرفتند.
راستخواه تاکید کرد: ما به دلیل عدم ارتباط با مسایل به روز شده ایمنی هسته‌ای آسیب خوردیم. وقتی قطار از ایستگاه به راه می‌افتد، اگر همان ابتدا سوار قطار شوید از تمام تجربیات آن برخوردار می‌شوید و آرام آرام که سرعت کم به زیاد را تجربه می‌کنید، اما اگر به آن نرسید و در جایی که سرعتش بالا رفته سوار شوید خیلی به دردمان نمی‌خورد چرا که دیگر به راحتی نمی‌توانید آنچه اتفاق افتاده است را هضم کنید. در یک مقطعی وقتی فوکوشیما اتفاق افتاد محدودیت‌هایی داشتیم و خودشان هم در آژانس فهمیدند نباید این محدودیت‌ها را اعمال می‌کردند و بعد از آن خودشان این محدودیت‌ها را کم کردند.
وی ادامه داد: در سال ۲۰۱۵ آژانس گزارشی بسیار دقیق در هفت جلد منتشر کرد که مطالب بسیار گران قیمتی را در خود داشتند. بر اساس آن گزارش‌ها در گروه‌های تخصصی و صحن آژانس تصمیاتی گرفته شد که ما از این تصمیمات تخصصی بی‌بهره بودیم، چون عضو کنوانسیون ایمنی هسته‌ای بین‌المللی نبودیم. در ششمین جلسه کنوانسیون ایمنی سوییس و فرانسه با همدیگر بر سر مساله‌ای چالش می‌کنند. سوییس با توجه به حادثه فوکوشیما پیشنهاد می‌دهد هیچ نیروگاهی دیگر در دنیا ساخته نشود مگر اینکه سازنده و کشور مورد نظر تضمین کنند اتفاقی نمی‌افتد اما فرانسه جلوی آن می‌ایستد بر این اساس که این پیشنهاد قابلیت پیاده سازی ندارد. اما سوییس بر پیشنهادش پافشاری می‌کند و در نهایت این مساله به آژانس برمی‌گردد. در آژانس هم مساله به نتیجه نمی‌رسد و این موجب می‌شود تا آژانس اجلاس وزیران انرژی کشورهای عضو را برگزار کند که در آنجا در نهایت ما هم حضور داشتیم.
رییس پیشین نظام ایمنی هسته‌ای گفت: حرف سوییس بسیار درست است که ریسک را نباید پذیرفت و دنیا تحمل فوکوشیما ۲ و ۳ را ندارد و این محتمل است. اما از طرفی امکانات برای پیاده کردن این ایده و آمادگی برای آن در دنیا وجود ندارد، از این رو آژانس به این سمت رفت که تصمیمات درباره ایمنی هسته‌ای را سخت‌گیرانه‌تر کند بدون اینکه برود سراغ اینکه نیروگاه نسازند. همان‌طور که می‌بینید اگر تصمیم گیری در این مورد به اجلاس وزیران کشیده نمی‌شد ما اصلا در جریان چنین بحث‌هایی قرار نمی‌گرفتیم.
بودن ایران در آژانس مصلحت است
تعامل در چارچوب برجام فضایی ایجاد می‌کند که حضور ما در آژانس تسهیل شود
مشاور صالحی گفت: در سال‌هایی که در آژانس چندان حضور نداشتیم از این مساله تاثیر گرفتیم و ضعیف شدیم. ما به اندازه‌ای ضعیف شدیم که جای‌مان را دیگران گرفتند، کسانی که در حوالی ما اساسا قابل مقایسه با ما در تکنولوژی هسته‌ای نیستند. اگر به تعداد دانشمندانی که در آژانس از کشورهای مختلف هستند نگاه کنید می‌بینید فقط چند ایرانی داریم، آن هم نه از ایران بلکه از کشورهای دیگر. به هر حال بودن ایران در آژانس مصلحت ماست و حق داریم مثل سایر کشورها در پروسه و روند آژانس باشیم.
برجام عقلانیتی بود که جایگاه ایران را در دنیا شناسایی کرد
ایران هم نسبت به قبل عقلانی‌تر برخورد می‌کند
راستخواه در پاسخ به این پرسش که اگر برجام به هر دلیلی برهم خورد روند همکاری‌های هسته‌ای که اغلب در چارچوب ایمنی هسته‌ای است چه خواهد شد؟ اظهار کرد: ما دنبال این نیستیم که از برجام به آژانس برسیم بلکه تعامل در چارچوب برجام فضایی ایجاد می‌کند که حضور ما در آژانس را تسهیل می‌کند. برجام نتیجه کاری عقلی است، اگر ضعف دارد باید ضعف آن را برطرف کرد. در این تعامل با اروپایی‌ها کار کردن و با آژانس تعامل کردن ما را به دنیا می‌شناساند. برخی‌ها این پتانسیل را خطر می‌دانند و آن را فضایی برای جاسوسی از ما می‌دانند، اما این فکر اشتباه، کوچک و زشت است. تعامل ما بیش‌تر شود و اعتمادسازی اتفاق افتاد، ایران در جایگاه درست خود جلو می‌رود. غربت و غریب بودن در آژانس خوب نیست و ما این را تجربه کرده‌ایم. جایگاه ایران در بحث هسته‌ای از زمانی که کار را شروع کرده جایگاه مناسبی نیست. برجام یک عقلانیتی بود که جایگاه ایران را در دنیا شناسایی کرد و اتفاقاتی از جمله اینکه ایرانی‌ها در آژانس کار کنند و حضور و بروز داشته باشند می‌تواند برای ما بسیار حایز اهمیت باشد.
ممکن است فشارهای سیاسی بر برجام تحمیل شود اما برجام از بین نمی‌رود
وی با تاکید بر اینکه “فکر نمی‌کنم برجام از بین برود” افزود: برجام چند پارامتر دارد و کلیت آن از بین نمی‌رود. تابوی ایران‌هراسی از بین رفته است و دیگر بر نمی‌گردد. مشخص شده که ایران خطرناک نیست و حرف‌هایی که درباره ایران می‌زدند شکسته شده است. اروپایی‌ها می‌توانند کار کنند و پای کار هم ایستاده‌اند. اگر برجام توسط آمریکا تحت فشار سیاسی قرار بگیرد، عقلانیت حاکم بر برجام از بین نمی‌رود. رفتار آژانس با ایران از بعد از برجام نسبت به قبل تفاوت کرده است، در همین حال ما هم قبلا خیلی احساسی‌تر برخورد می‌کردیم و امروز به نظرم عقلانی‌تر شده‌ایم؛ یک برنامه کوچک هسته‌ای در مقابل یک چرخه هسته‌ای بزرگ هر آدم عاقلی را دچار شک و شبهه می‌کند، از این رو معتقدم برنامه هسته‌ای الان کشور برای آینده پاسخ‌گوی نیازهای کشور است با این تفاوت که دیگر تحریم و تهدیدی در کار نیست و با استاندارد بالاتری هم دنبال می‌شود.
مشاور صالحی تصریح کرد: ممکن است فشارهایی سیاسی بر برجام تحمیل شود اما برجام از بین نمی‌رود.
اروپایی‌ها می‌دانند ایران باثبات بهتر از ایران تحت فشار است
وی ادامه داد: طیف خیلی کوچکی به دنبال بر هم زدن برجام هستند. اروپا ممکن است تا حدی تحت تاثیر فشارهای سیاسی قرار گیرد اما آنها مسایل خودشان را دارند که برایشان مهم است و می‌دانند که ایران باثبات بهتر از ایران تحت فشار است. معتقدم اگر این فضا را تقویت کنند اثرات سوء خارج از ایران کمتر می‌شود. به هر حال هر توافقی ضعف‌هایی دارد، توافق الجزایر هم ضعف دارد، دیکته نانوشته غلط ندارد. وسع ما در مذاکرات و توافق همین بوده است و باید از آن به خوبی مراقبت شود.
راستخواه در ادامه این گفت‌وگو درباره همکاری‌های هسته‌ای ایران و ژاپن در چارچوب برجام گفت: در سفری که ۲۰۱۵ به ژاپن رفتیم آنها مایل به همکاری بودند اما به شدت گرفتار کارهای خودشان بودند. ما الان اگر بتوانیم با نظام ایمنی‌شان و نیروگاه‌هایشان کار کنیم، خیلی خوب است اما آنها روند خیلی شلوغی دارند و گرفتار بازسازی نیروگاه‌هایشان هستند. از طرفی متاثر از آمریکایی‌ها هم هستند چون آمریکا در بازسازی نیرگاه‌هایشان به آنها کمک می‌کند. اوایل که برجام به دست آمده بود آنها مایل به همکاری بودند اما بعدها خیلی دنبال ما نیامدند. البته ما آنها را درک می‌کنیم و خیلی تحت فشار نمی‌گذاریم.
این مقام سازمان انرژی اتمی در رابطه با همکاری ایران و اروپا تصریح کرد: سه سال طول کشید تا با اروپایی‌ها به توافق برسیم و مذاکرات انجام شود. اروپایی‌ها تمایل زیادی برای کار با ما داشتند و ما هم تمایل داشتیم. آنها اعتقاد دارند اگر در جایی به ایمنی کمک کنند به ایمنی در همه جا کمک می‌کنند. هلند از جمله کشورهایی است که نیروگاه اتمی ندارد اما به شدت حاضر به همکاری در این مقوله با ما بودند. اروپایی‌ها برجام را دنبال می‌کنند و رفت و آمد دارند و سعی دارند از شرایطی که به ویژه در حوزه ایمنی هسته‌ای در سال‌های گذشته آسیب دیده بودیم جلو رویم. ما نیز باید حواس‌مان جمع باشد و از فرصت و فضایی که در اختیارمان قرار گرفته استفاده لازم را ببریم.
وی درباره آخرین تحولات فوکوشیما در ادامه گفت: ژاپنی‌ها برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برای مدیریت بحران در فوکوشیما دارند. در کوتاه مدت قرار بود خاموشی راکتورها را ایمن انجام دهند و کنترل کنند و در مرحله دوم مواد آلوده در محیط را باید جمع و پاکسازی کنند که ابتدا اعلام کردند ده سال طول می‌کشد که به نظرم مدت زمان بیشتری به طول می‌انجامد و در مرحله بعدی باید سوخت را کامل خارج کنند که برای آن ۳۰ تا ۴۰ سال در نظر گرفته‌اند، اما این مرحله نیز احتمالا تا ۱۰۰ سال به طول انجامد. با سوخت راکتور ۵ و ۶ کاری ندارند. سوخت راکتور ۴ در قلب راکتور نبوده و برای سرویس‌های سالانه به استخر سوخت داخل ساختمان راکتور منتقل شده بود که در زمان حادثه در اثر نشت گاز هیدروژن از ساختمان راکتور به این ساختمان، انفجار رخ می‌دهد و تخریب‌هایی صورت می‌گیرد که استخر نیز آسیب می‌بیند. در سال گذشته، سوخت از استخر این راکتور تخلیه و به استخر مرکزی بیرون از ساختمان راکتور منتقل شد.
این مقام سازمان انرژی اتمی افزود: اکنون سقف روی واحد ٣ زده شده و ماشین سوخت تعبیه شده است که تا نیمه سال ٢٠١٨ شروع به تخلیه سوخت‌های استخر خواهند کرد. متعاقبا سوخت‌های مصرف شده در استخرهای سوخت واحدهای ١ و ٢ به محل استخر سوخت مرکزی تخلیه خواهند شد. بدیهی است سوخت‌های قلب راکتورهای ١،٢ و ٣ ذوب شده و به دلیل شرایط اکتیویته بسیار بالا قابلیت عملیات در حال حاضر را ندارند. یک ربات سنسوردار توانسته برای اولین بار در هشت سال گذشته به داخل راکتور شماره ۳ بفرستند و عکس‌برداری کند، چرا که تا کنون ربات‌هایی که به داخل راکتورها می‌فرستاند به دلیل بالا بودن تشعشات خراب می‌شدند.
راستخواه ادامه داد: در عین حال مسوولان اجازه دادند برخی از اهالی آن منطقه به خانه‌هایشان بازگردند ولی برخی هنوز می‌ترسند و برای کاهش ترس مردم دائم در حال صحبت با مردم هستند.
وی اظهار کرد: تقریبا یک نیروگاه اتمی حدود ۷ میلیارد دلار ارزش مالی دارد و الان یکی از نیروگاه‌های ژاپن که ما از آن بازدید داشتیم ۳٫۵ میلیارد دلار هزینه برای بازسازی و به روزرسانی صرف کرده‌اند تا بتوانند دوباره مجوز فعالیت پیدا کند.
در نیروگاه بوشهر با مشکل گرد و غبار مواجه‌ایم
رییس پیشین نظام ایمنی هسته‌ای کشور ادامه داد: تمام راکتورهای دنیا بعد از فوکوشیما “استرس تست” را انجام دادند و نیروگاه‌ها برای شرایط غیر تعریف و هشتپیش‌بینی شده آماده شده یا باید شوند. در این بررسی‌ها به این نتیجه رسیدیم که برای ما در ایران خطر زلزله وجود دارد اما سونامی نه. ما بررسی کردیم و دیدیم در ایران اتفاقی شبیه فوکوشیما نمی‌افتد اما به این معنی نیست که حادثه اتفاق نمی‌افتاد. الان ما در بوشهر و در بحث نیروگاه اتمی معظل گرد و غبار را داریم به خاطر خاکی که روی مقره‌های تیرهای برق می‌نشیند با خطر قطع برق مواجه هستیم و برای جلوگیری از این مساله هر چند وقت یک بار این کابل‌ها باید شستشو شوند. در عین حال نیروگاه اتمی بوشهر مدرن‌تر از فوکوشیماست. ما دستورالعمل‌های لازم را داریم. در شرایط بحرانی و حوادث هسته‌ای اولین کار این است که هیچ کار نکنیم چون نیروگاه به گونه‌ای طراحی شده است که خودش می‌داند در چنین مواقعی چه کار باید کند. علاوه بر این ما مانورهای زیادی در ابعاد کوچک داشتیم اما برای ابعاد غیرقابل پیش‌بینی نیاز به مانورهایی در ابعاد ملی داریم.
گفت‌وگو از: زهرا اصغری
