در ۱۷ دی ماه ۱۳۵۶ در روزنامه اطلاعات مقاله ای در توهین به امام خمینی (ره) چاپ شد. روز ۱۸ دی‌ماه مدرسین و استادان حوزه علمیه قم، دروس خود را تعطیل کردند و طلاب به طور دسته جمعی به بیت علما رفته و نسبت به این هتک حرمت اعتراض کردند.
فردای آن روز یعنی ۱۹ دی‌ماه مردم قم به طلاب پیوستند و مزدوران رژیم پهلوی آنان را به گلوله بستند. بدین صورت اولین تظاهرات مردمی پس از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به خاک و خون کشیده شد.
به همین مناسبت و به مناسبت آخرین روز دهه بصیرت (۹ تا ۱۹ دی)، خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین «قاسم شبان‌نیا» محقق و نویسنده، دارای دکترای علوم سیاسی و عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) انجام داده که مشروح آن تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود:
* ۹ دی و ۱۹ دی، منشأ تحولات جدی انقلاب بوده است
حجت‌الاسلام شبان‌نیا در ابتدای این گفت‌وگو بیان داشت: فاصله بین ۹ دی تا ۱۹ دی، دهه بصیرت نامیده شده به دلیل اینکه هم ۹ دی و هم ۱۹ دی منشأ تحولات جدی در انقلاب اسلامی، قبل و پس از پیروزی انقلاب به شمار می‌آید.
وی گفت: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، سه عامل مهم برای پیروزی انقلاب ذکر می‌شود که این سه عامل وقتی در کنار یکدیگر قرار گرفتند، باعث پیروزی انقلاب شدند: عامل مکتب، عامل مردم و عامل رهبری و به تبع آن ولایت پذیری.
وی در توضیح عبارت خود گفت: یعنی مردم و رهبری در یک جا به نام مکتب به هم پیوند خوردند و این سه عامل در کنار هم پیروزی انقلاب اسلامی را رقم زد.
شبان‌نیا گفت: برخی از تحولات قبل از انقلاب را که بررسی می‌کنیم شاهد هستیم در خیلی از وقایع، این سه عامل به هم پیوند خورده است. مثلا در ۱۹ دی ۱۳۵۶ مردم برای اینکه عشق و علاقه خودشان را به رهبری نشان دهند، به صحنه آمدند و کوچکترین اهانت به حضرت امام (رحمت الله علیه) را تحمل نکردند.
این پژوهشگر علوم سیاسی گفت: این حضور به خاطر این نبود که حضرت امام (رحمت الله علیه) یک چهره معمولی بود و یا حتی چهره شاخصی داشتند که عامل پیوندی بین ایشان و مردم نبود بلکه در ۱۹ دی مسئله‌ای که مردم را به امام پیوند زد و باعث شد مردم حرکت کرده و در صحنه حاضر شوند، جنبه های مکتبی حضرت امام (رحمت الله علیه) بود.
وی گفت: انقلاب ما یک انقلاب مکتبی بود. انقلابی که مردم و ولایت در سایه مکتب به یکدیگر پیوند خوردند و موجب پیروزی انقلاب شدند.
* قیام ۱۹ دی یک حرکت مردمی در جهت حمایت مردم از رهبری انقلاب بود
عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: قیام ۱۹ دی یک حرکت مردمی در جهت حمایت مردم از مظلومیت رهبری انقلاب بود. از آنجا که دشمن می‌دید یکی از نقاط قوت انقلاب مردم، رهبری انقلاب است و در رأس آن حضرت امام (رحمت الله علیه) قرار دارد؛ تلاش می‌کرد به شکل‌های مختلف چهره امام خمینی (رحمت الله علیه) را مخدوش کند لذا در روزنامه اطلاعات آن زمان جسارتی به ایشان کرد. مردم ما که مردمی مکتبی بودند و این مکتب آنها را به ولایت فقیه پیوند زده بود، به عرصه آمدند و در ۱۹ دی به این اهانت و روند، اعتراض کردند. این حرکت قبل از انقلاب عامل یک حرکت بزرگ برای پیشبرد انقلاب شد.
وی گفت: این نبود که ۱۹ دی تحقق پیدا کرد و در همان مقطع متوقف شد. این حرکت مردم که به ولایت و مکتب پیوند خورده بود بعدها استمرار پیدا می‌کند و در قالب‌های دیگر خودش را نشان می‌دهد و در نهایت مجموع اینها منجر به این می‌شود که نظام جمهوری اسلامی ایران به ثمر می‌نشیند.
وی گفت: ۱۹ دی به عنوان یک تحول اساسی در تاریخ انقلاب اسلامی ، زمانی نمود پیدا می‌کند که مردم و ولایت و مکتب با هم پیوند می‌خورند.
شبان‌نیا افزود: ما در قضیه ۹ دی هم دقیقا همین مسئله را داشتیم. یعنی همین طور که مردم ، رهبری و مکتب، سه عامل پیروزی انقلاب بودند؛ در استمرار انقلاب و حفظ دستاوردهای آن نیز حضور و تاثیر مستقیم دارند.
وی درباره فتنه ۸۸ گفت: شما می‌بینید فتنه بزرگی مانند فتنه ۸۸ بر پا می‌شود، اما پس از ۸ ماه این فتنه در کجا جمع می‌شود؟ درست در جایی که مردم، مکتب و رهبری در کنار هم حماسه‌ای عظیم را خلق می‌کنند. وی افزود: همان طور که می‌دانید مردم به دلیل اوج اهاناتی که در روز عاشورا (مکتب اینجا نقش خود را به خوبی نشان می‌دهد) به وقوع پیوست، پیوند عمیقی با ولایت می‌خورند و حماسه ۹ دی را خلق می‌کنند. همین حماسه باعث می‌شود تا فتنه گران بفهمند در نظام جمهوری اسلامی ایران همچنان این عوامل با یکدیگرند و مجبور به عقب نشینی شدند.
* قدرتمندی نظام جمهوری اسلامی نتیجه سه عامل: مکتب، رهبری و مردم است
نویسنده کتاب «آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی» گفت: اگر بخواهیم نظام جمهوری اسلامی آن‌قدر قدرتمند باشد که اگر فتنه‌های بزرگتری نیز شکل گرفت، بتواند از عهده آن بر آید، باید توجه داشت همیشه این سه عامل در کنار هم حفظ شوند. در این صورت اگر فتنه‌هایی در بزرگترین ابعاد هم شکل بگیرد به نظام آسیبی نمی‌رسد و نظام جمهوری اسلامی به مسیر خود ادامه خواهد داد.
حجت‌الاسلام شبان‌نیا گفت: لازمه چنین امری این است که مسئولین و مردم ما بصیرت داشته باشند. مردم ما با مردم صدر اسلام به کلی تفاوت دارند. در زمان صدر اسلام عده‌ای فضاسازی کرده و امور را در دست خود گرفتند و مردم کاری نکردند ولی مردم زمان ما با بصیرتی که نشان دادند، این اجازه را ندادند.
وی افزود: مردم ایران در زمان مشروطه در یک مقطع چون از نقش استعمار انگلیس غافل شدند، در قضیه نهضت مشروطیت تحولاتی ایجاد شد و نتیجه‌ای که می‌بایست گرفته نشد اما در زمان حال شما می‌بینید مردم با بصیرتی که به خرج می‌دهند اجازه نمی‌دهند جریانی مثل نهضت مشروطه دوباره تکرار شود هر چند با نفوذ اجانب در بعضی از محدوده‌هایی که در داخل نظام شمرده می‌شد و افراد داخلی که هر چند نفوذ داشتند ولی نتوانستند کاری از پیش ببرند، روبه رو بودیم ولی چون مردم و رهبری و مکتب در کنار هم بودند مشکلات فتنه برطرف شد. و هر زمان اینها در کنار هم باشند و مردم نسبت به این امر اگاهی و بصیرت داشته باشند، قطعا دشمنان نظام راه به جایی نمی‌برند.
وی گفت: در حال حاضر دنباله رو ولایت بودن لازمه بصیرت است. کسی نمی‌تواند ادعا کند دارای بصیرت است ولی دنبال رو ولایت نباشد. کسی که ادعا می‌کند می‌خواهد حافظ نظام بوده و در استمرار آن نقش داشته باشد، باید خودش را با ولایت پیوند بزند. اگر بین او و ولایت فاصله افتاد، یقین پیدا کند که بصیرت ندارد و دچار انحراف شده است.
* ملاک تشخیص بصیرت، سنجش افراد با ولایت است
حجت‌الاسلام شبان‌نیا تاکید کرد: الان در کشور ما افرادی هستند که ادعا می‌کنند خودشان دارای بصیرت بودند و گروه دیگری نیز ادعا می‌کنند که در فلان قضیه، ما بودیم که بصیرت به خرج دادیم. اما باید دانست ملاک تشخیص بصیرت، سنجش افراد با ولایت است. افراد خودشان را با این ملاک بسنجند و ببینند تا چه حد با ولایت حرکت می‌کنند و کجا فاصله می‌گیرند. فاصله گرفتن از ولایت یعنی فاصله گرفتن از مکتب و فاصله گرفتن از مکتب و ولایت همان چیزی است که دشمن به دنبال آن است و موجب تضعیف نظام خواهد شد لذا در سنجش بصیرت افراد تلاش کنیم و آنها را با نزدیک شدن و فاصله گرفتن از ولایت محک بزنیم.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: با توجه به نزدیک شدن انتخابات مجلس، اگر بخواهیم ارزیابی صحیحی داشته باشیم و ملاکی درست در نظر بگیریم، به این عوامل در کنار هم توجه کنیم. اگر فردی ادعا کرد ولایی است اما در خط ولایت حرکت نکرد یا از مکتب فاصله گرفت، یقین پیدا کنیم چنین فردی صلاحیت ورود به مجلس را ندارد. نسبت به این امر خود ما مراقب باشیم و دیگران را نیز به مراقبت از آن هشدار دهیم تا نسبت به این مسئله بیدار باشند.
شبان‌نیا درباره ریزش برخی از خواص گفت: این افراد همان کسانی هستند که با فاصله‌گیری از مکتب و ولایت می‌خواستند نظام جمهوری اسلامی را تضعیف کنند چرا که در این صورت دو عامل مهم از سه عامل استمرار نظام حذف می‌شود. حالا ممکن است بعضی از خواص ما در این قسمت از مردم و عوام عقب‌تر باشند.
وی تاکید کرد: مردم ما در عرصه ۹ دی نشان دادند از برخی خواص جلوتر هستند. برخی خواص که از آنها با عنوان خواص بی‌بصیرت یاد می کنیم، اینها در واقع نه تنها جلوتر از مردم نبودند، حتی همراه مردم نیز نتوانستند حرکت کنند. بعضی از آنها در جریان فتنه سکوت کردند و یا موضعی گرفتند که این موضع‌گیری موجب تضعیف رهبری و در نهایت موجب تضعیف نظام می‌شد و این نشانه بی‌بصیرتی است. این خواص از مردم عقب ماندند.
وی گفت: هر کس این سه عامل مهم را در کنار هم مورد توجه قرار ندهد بی‌بصیرت شمرده می‌شود؛ ممکن است این فرد گاهی از توده مردم و گاهی از خواص باشد. علت ریزش آنها همین است که این افراد نتوانستند بینش‌ها و گرایشهای خود را در جهت حفظ و استمرار نظام نگه دارند. اگر فردی چه از خواص، و چه از عوام، بینش خود را درست کرد و شناخت خوبی از دین و ماهیت دین به دست آورد و گرایشهای نفسانی را در خود نفوذ نداد، این فرد هرگز به خود اجازه نمی‌دهد در مقابل ولایت، موضع‌گیری کند. لذا لازمه بصیرت این است که علاوه بر اینکه خود را با ولایت و رهبری و مکتب تطبیق دهیم، در برابر کسانی که باعث تضعیف مکتب و رهبری و نظام می‌شوند موضع داشته باشیم.
* بصیر کسی است که شناخت و گرایش صحیحی دارد
عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: برخی افراد فکر می‌کنند که تنها باید از یک سطح معلومات برخوردار باشند تا به آنها بصیر گفته شود؛ در حالی که این طور نیست. ما فردی را بصیر می‌نامیم که منابع دینی ما نیز به آن اشاره می‌کند. این فرد کسی است که علاوه بر اینکه شناخت پیدا کرده و به حقیقت رسیده، از بعد گرایشی نیز خود را آماده کرده باشد. خیلی‌ها هستند که حقیقت را می‌دانند ولی مسئله‌ای مانع از این می‌شود که از چیزی که می‌دانند، دفاع کنند.
شبان‌نیا افزود: در زمان فتنه برخی از افراد بودند که حقیقت را می‌دانستند ولی چیزی آنها را از اینکه از حقیقت دفاع کنند، منع می‌کرد. و آن بعضی از گرایشهای نفسانی مانند حب فرزند، حب مال، حب دنیا و حب‌مقام است که موضع‌گیری این افراد بی‌بصیرت را رقم می‌زند. بصیر به کسی می‌گوییم که علاوه بر اینکه علم و شناخت به حقیقت دارد، در راستای حقیقت هم حرکت کند.
این پژوهشگر حوزه علمیه گفت: باید اینقدر روی گرایشهای نفسانی خویش کار کند که هیچ چیز نتواند او را تطمیع کند. و متأسفانه برخی خواص را دیدیم که حق و باطل را تشخیص می‌دادند ولی گرایشهای نفسانی به آنها اجازه نمی‌داد این شناخت آنها را وادار به حرکت در جهت دفاع از ارزشهای نظام و رهبری کند. لذا الان این افراد را مذمت می‌کنیم که در آن مقطع حساس بصیرت به خرج ندادند. همین عامل گرایشهای نفسانی موجب ریزش شد. مسلم است که وقتی افراد شناختی پیدا می‌کنند، این شناخت کم که نمی‌شود؛ اما وقتی به شناخت جامه عمل نمی‌پوشانند و گرایشهای نفسانی بر آنها غلبه می‌کند، موجبات ریزش آنها فراهم می‌شود. گرایش به نفس یا موجب سکوت می‌شود یا فرد را مجبور به موضع گیری نادرست بر خلاف آنچه تشخیص می‌دهد، می‌کند و این باعث می‌شود تا آفت‌ها و ریزش‌هایی در نظام به وجود آید.
* بسیاری از دشمنان امام حسین علیه‌السلام در کربلا با علم به حقانیت امام به جنگ امام رفتند
حجت‌الاسلام شبان‌نیا یادآور شد که در جریان کربلا نیز از این افراد کم نداشتیم. برخی از دشمنان امام حسین علیه‌السلام در کربلا با اینکه می‌دانستند حق با اباعبدالله علیه‌السلام است به صف دشمن پیوستند.
وی گفت: مردم ما یک نکته ممتازی دارند و آن این است که خودشان را با خواص گره نزدند. به تعبیر حضرت امام (رحمت الله علیه) «مملکت ما قائم به شخص نیست». اگر افرادی خودشان را همراه انقلاب جلو آوردند مردم ما پشت سر او حرکت می‌کنند. اگر حتی خواص و کسانی که جزء نیروهای انقلابی قبل از انقلاب بودند و از افراد شاخص هستند، با انقلاب حرکت نکنند، مردم ما اینها را جا می‌گذارند و به مسیر خود ادامه می‌دهند.
این کارشناس علوم سیاسی در پایان به فارس گفت: مردم منتظر نمی‌مانند که برخی از خواص همراهشان حرکت کنند. در ۱۹ دی ۵۶ و ۹ دی ۸۸ دقیقا همین اتفاق افتاد و شاهد همین بودیم.
