برنامه صادرات گروه خودروسازی سایپا در یک دهه اخیر به چه شکل بوده و این شرکت چه بازارهایی را هدف قرار داده است؟
گروه خودروسازی سایپا در دو دهه اخیر همواره نگاه جدی به صادرات داشته است و بر همین اساس در اهداف و برنامه‌ها و استراتژی‌هایی که تدوین و تبیین کرده، صادرات بخشی از محصولات تولیدی را گنجانده و مد نظر داشته است. در یک دهه گذشته از نظر عملکردی بیشترین آمار صادرات خودرو کشور را داشته‌ایم و در سال ۹۶ نیز نسبت به سال قبل ۱۱درصد رشد داشته ایم و حدود ۸۰ درصد صادرات خودرو سواری کل کشور در اختیار گروه سایپا بوده است. البته در دهه گذشته نوساناتی در میزان تیراژ محصول صادراتی داشته‌ایم اما صادرات همیشه در حوزه محصولات سواری و تجاری پررنگ بوده است. به طور کلی تا کنون مجموع زحماتی که در این خودروسازی کشیده شده منجر به صادرات ۲۵۰ هزار دستگاه انواع محصولات گروه X100 و X200 شده است که این محصولات در گروه X100 با نام تجاری پراید در مدل‌های مختلف و در گروه X200 با نام تجاری تیبا، تیبا۲ و ساینا شناخته میشود. این تیراژ و میزان فروش قابل توجه است و از طرف دیگر هر چه در بخش توسعه محصول فعالیت‌های بیشتری انجام دهیم و سبد محصول سایپا را تکمیل‌تر کنیم در حوزه بازارهای صادراتی همانند بازار داخل موفق‌تر خواهیم بود. این ۲۵۰ هزار دستگاه تنها مربوط به دو گروه X100 و X200 میشود که طی ۱۰ سال گذشته تولید شده‌اند. در دهه اخیر سالانه به طور متوسط ۲۰ تا ۲۵ هزار دستگاه صادرات داشته‌ایم و این در حالی است که برخی سال‌ها میزان صادرات به ۴۰ هزار دستگاه هم رسیده و در برخی سال‌ها این رقم به دلیل مشکلات و موانع بیرون بنگاه، صادرات شرکت با افت وخیز مواجه شده است. در راستای میزان ارزآوری هم حرکت ارزشمندی اتفاق افتاده است و خودروهای گروه سایپا با برند و نام و نشان ایرانی تولید و صادرات شده است. مجوز و لیسانس این خودروها در اختیار خودروسازی سایپا بوده و وابستگی به شرکای خارجی نداشته‌ایم. بنابراین هم در بخش فروش خودرو، هم فروش قطعات یدکی و هم خدمات پس از فروش و خدمات فنی و مهندسی هم موفق‌تر بوده ایم و محدودیت کمتری داشته ایم. به دلیل آن‌که خودروهای گروه سایپا عمدتا در سگمنت اقتصادی قرار دارند و نسبت به رقبای خود از مصرف سوخت کمتری برخوردارند و هزینه‌های نگهداری و تعمیرات آنها کمتر است و قطعات یدکی به نسبت ارزان‌تری در مقایسه با رقبای خود دارند، توانسته اند موفق‌تر باشند و به سگمنت خاص خود در بازارهای هدف ورود کنند و سهم قابل‌توجهی را به خود اختصاص دهند. عمده بازارها در منطقه خاورمیانه مانند عراق، سوریه، لبنان، آذربایجان بوده و با تیراژ کمتری در بازارهایی مانند ترکمنستان و ارمنستان حضور داشته‌ایم. در منطقه شمال آفریقا مانند الجزایر، مصر و لیبی حضور داشته‌ایم و اخیرا مذاکراتی را با کشور موریتانی انجام داده‌ایم. در غرب آفریقا هم در کشورهایی مانند سنگال، ساحل عاج و نیجریه و غنا فعالیت‌های داشته‌ایم. در شرق آفریقا هم کشور سودان را به عنوان هاب قرار دادیم و از آنجا نگاهی به کشور اتیوپی و کشورهای همجوار داشته‌ایم.
در مورد بازار و محصول صحبت می‌کنیم که مرتبط با یکدیگر هستند. تا کنون سبد محصول موجود، ما را به سمت بازارهای خاص هدایت کرده، بازارهایی که به لحاظ تطبیق استانداردی و مشخصات فنی با محصول ما هماهنگ بوده و امکان حضور محصول در آن بازارها وجود داشته است. تلاش خواهیم کرد در آینده با تکمیل‌تر شدن سبد محصولات به بازارهای جدید‌تر با استانداردهای بالاتر هم دست پیدا کنیم. کشورهایی مانند ترکیه، روسیه، بلاروس، اوکراین و شرق اروپا کشورهایی بوده‌اند که همیشه نگاه ویژه به آنها داشته و تلاش کرده ایم به عنوان گام بعدی به آنها ورود پیدا کنیم.
برای ورود به بازارهایی مانند ترکیه، روسیه و شرق اروپا چه محصولی را مد نظر دارید؟
هر یک از این بازارها استانداردهای تعریف‌شده خود را دارند و با استانداردهای روز دنیا بخصوص استاندارد اروپایی یورو همخوانی دارند. به عنوان قدم نخست، پیش‌بینی کرده‌ایم در شرق اروپا به بازارهایی مانند روسیه، اوکراین و بلاروس وارد شویم و بر مبنای استانداردهای مورد نیاز آنها کار کنیم. در سالهای گذشته استانداردهای این منطقه هم‌سطح یورو۴ بود و آیتم‌های چندگانه‌ای را اضافه بر استانداردهای ما داشتند، تلاش ویژه‌ای انجام دادیم و موفق شدیم برای خودروهای گروه X200 مجوز ورود استانداردی را برای منطقه روسیه و شرق اروپا اوکراین و بلاروس دریافت کنیم. اما هر چه جلوتر می‌رویم، برنامه‌هایی برای سخت‌گیرانه‌‌تر شدن و ارتقای استانداردی تعریف میشود که شامل این بازارها هم میشود. برنامه بعدی ما برای ارائه محصول با استاندارد یورو۵ است. برنامه فعلی ما این است که با توجه به روزآوری محصول و ارائه محصول در پلتفرم SP100 بتوانیم این محصول را مطابق با شرایط استانداردی این منطقه تولید کنیم.
باید این واقعیت را پذیرفت که در یک محدوده و فضایی کار می‌کنیم که نمی‌توانیم معجزه کرده و با کاری خارق‌العاده ناگهان وارد مرکز و قلب اروپا شد. باید در قالب یک برنامه‌ریزی و طی سالهای آتی این کار را انجام دهیم. در دنیا بیش از ۷۰میلیون خودرو تولید شود. با بررسی که در بازارهای دنیا و توزیع وفروش این ۷۰ میلیون انجام داده‌ایم، با وضعیت استانداردی فعلی ما، توانایی رقابت با ۲ میلیون دستگاه از آن را داریم. به این معنا که بسیاری از بازارهای دنیا، دارای استاندارد رانندگی فرمان راست هستند. با توجه به اینکه در حال حاضر محصول فرمان راست نداریم، این بازارها از دایره فعالیت ما حذف شده است. به راحتی می‌توان گفت یک سوم بازارهای دنیا از این ۷۰ میلیون را از دست داده‌ایم. طبق آموزه بازاریابی چهار آمیخته بازاریابی با عنوان محصول، بازار، قیمت و ترویج داریم که ما هم با اتکا به همین منوال بازارهای خود را پیدا می‌کنیم و با اتکا به مزیت رقابتی محصول به آن بازار وارد شده و سهمی از آن را در اختیار می‌گیریم. با اتکا به ویژگی‌ها و شاخصه‌های محصول مانند قیمت و خدمات پس از فروش و در دسترس بودن قطعات یدکی و ارائه خدمات سهل و آسان می‌توانیم بخشی از سگمنت هدف آن بازار را جذب کرده و در آن رقابت کنیم. آنچه در کشورهای عراق، سوریه و لبنان و ونزوئلا اتفاق افتاده، با اتکا به همین شاخصه‌های مثبت محصول، به عنوان یک محصول اقتصادی شکل گرفته است و موفق شدیم مجموعا ۲۵۰ هزار خودرو به این بازارها صادرات داشته باشیم.
با توجه به اینکه چین در بازاری مانند عراق ورود کرده چه برنامه‌ای برای حفظ این بازار در نظر دارید؟
در بازار نمی توان متوقف شد یا باید جلو رفت و یا باید از بازار خارج شد. پس حفظ بازار یعنی برنامه توسعه بازار، یعنی ببینیم که در چهار آمیخته بازاریابی با عنوان محصول، بازار، قیمت و ترویج بازار چه نیازی دارد و ما چه کاری می توانیم انجام دهیم. در تمامی بخش های فوق برای بازار عراق برنامه توسعه ای وجود دارد که ذکر تمامی آنها از حوصله این مصاحبه خارج است اما یکی از مهمترین آنها این است که روی محصولات آینده سایپا، توسعه محصول پیش‌بینی شده است. به نحوی که بتوانیم هر سال یک یا دو محصول جدید را در بازار داخل با نگاه به بازارهای صادراتی عرضه کنیم. پلتفرم SP100 از نوع تصمیم‌گیری های استراتژیک در گروه سایپا است که با نگاه همسان‌سازی استانداردهای داخلی با استانداردهای بین‌المللی و امکان حضور در بازارهای خارجی مانند روسیه و شرق اروپا اتخاذ شده است. برنامه‌ریزی کرده‌ایم که این خودرو را با استانداردهای روز طراحی کنیم؛ بنابراین قرار است این محصول به دنده اتوماتیک و آپشن‌هایی مجهز باشد که در محصولات رقبا دیده میشود و از قیمت رقابتی برخوردار باشد. همچنین تامین و توزیع قطعه یدکی و پشتیبانی از محصول دیده شده باشد تا برند سایپا را در بازارهایی مانند عراق که حضور داریم، توسعه دهیم و در بازارهای جدیدی که امکان حضور نداشته‌ایم، با این محصول حاضر شویم و بازارهای جدید را به بازارهای خود اضافه کنیم.
برخی بازارهای هدف مانند عراق، در سالهای اخیر دچار افت صادرات بوده است، علت اصلی این موضوع را چه می‌دانید؟
البته همانطور که قبلاً ذکر شد صادرات شرکت سایپا در سال ۱۳۹۶ رشد ۱۱ درصدی را نسبت به سال قبل تجربه نموده است اما در یک نگاه کلی صحبت شما درست است، عمده بازارهایی که سهم قابل‌توجهی از آن را در اختیار داریم، بازارهایی مانند عراق با ۱۵۰هزار دستگاه خودرو، سوریه با ۵۰ هزار دستگاه خودرو، ونزوئلا حدود ۱۵ هزار دستگاه خودرو و کشورهای هدف دیگر با عددهای کمتر از ۵ هزار دستگاه بوده است. تمام این کشورها از ویژگی‌های خاصی برخوردارند از جمله اینکه اکثر آنها در منطقه خاورمیانه واقع شده‌اند. اغتشاش و ناآرامی و جنگ‌های داخلی در این منطقه باعث آشفتگی در شرایط اقتصادی بازارهای ما شد و نه تنها ما بلکه تمام رقبا در این بازارها افت فروش داشتند. میزان فروش در آن بازارها کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که ما همچنان در این بازارها در صدر ایستاده‌ایم و حرف اول را در سگمنت اقتصادی زده‌ایم. به دلیل آن‌که فروش بازار عراق از ۲۰۰ هزار دستگاه به ۵۰ هزار دستگاه در سال رسیده، به همان میزان هم سهم ما افت پیدا کرده است.
همچنین عمده بازارهای ما اقتصاد وابسته به نفت دارند. در سالهای گذشته قیمت نفت سقوط کرد و باعث شد اقتصاد وابسته به نفت در بازارهای هدف ما دچار مشکل شود. توزیع نقدینگی در آنها کم شد بنابراین کالاهای اساسی سبد خانوار تغییر کرد. به این معنی که به دلیل کاهش درآمد خودرو از سبد کالای خانوار خارج و تبدیل به کالای تزئینی و درجه دو شد. خانواده به سلامت، پوشاک و خوراک می‌اندیشد. در کشورهای آسیای میانه، آذربایجان، ارمنستان، روسیه و اوکراین نیز با این مشکل مواجه شدیم. به محض کاهش قیمت نفت و بروز اختلافات بین روسیه و اکراین، قیمت ارز بومی این کشورها به نصف کاهش پیدا کرد. زمانی که در کشور آذربایجان به شکل قابل‌توجهی خودرو می‌فروختیم قیمت منات معادل یک یورو بود. این در حالی است که قیمت منات به نصف یورو رسیده است. بنابراین خودرویی که به واحد پول آن کشور می‌فروختیم به لحاظ توان مالی مردم، دیگر قابل خرید نبود. همین موضوع باعث شد در بسیاری از کشورها دچار توقف یا کاهش فروش شویم. کشور عراق به طور هم زمان دو مشکل کاهش قیمت دلار و حمله داعش را تجربه کرد. بنابراین بخش عمده‌ای از بودجه کشور صرف مبارزه با داعش و هزینه نظامی شد. نقدینگی در دست مردم کم شد و فروش خودرو در این کشور تنزل پیدا کرد.
آقای جهرودی در یکی از مصاحبه‌ها به اصطلاح مارکت تو مارکت اشاره کرد. آیا سایپا در قراردادهای خود از بازار خودروسازهای مختلف استفاده می‌کند؟
تجربه‌ای که طی سالهای گذشته از حضور در کشورهای هدف بدست آورده ایم این است که دولت‌ها بازار را به عنوان یک گوهر ارزشمند نگاه می‌کنند و به راحتی در اختیار خارجی‌ها و غیربومی‌ها قرار نمی‌دهند. حتما در ازای سهم بازار، ارزشی را از کشور واردکننده خودرو می‌گیرند. به عنوان مثال دو سال است که پروژه خط تولید مشترک در کشور الجزایر را آغاز کرده‌ایم. این پروژه در قالب کمیسیون عالی مشترک دو کشور با حضور معاون اول رئیس‌جمهور به امضا رسید. تجهیزات خطوط را به کشور الجزایر ارسال کردیم. در ایالتی به نام فرندا در ۳۰۰ کیلومتر غرب این کشور سایت را ایجاد کردیم. در حال حاضر بیش از یک سال است که دولت این کشور با وضع مقررات و دستورالعمل‌های جدید مانع مجوز ورود قطعات خودرو از سایر کشورها شده است. این دولت با یک برنامه ریزی می‌خواهد از فضای بازار، بهره و امتیازی را از طرف مقابل بگیرد. این امتیاز می‌تواند سرمایه‌گذاری، بخشی از هزینه‌های خودرو یا در قالب عوارض و ارزش افزوده باشد تا بازار را مجانی در اختیار دیگران قرار ندهد. اگر مقایسه‌ای داشته باشیم با آنچه در ایران اتفاق افتاده متوجه می‌شویم در یک دوره به اندازه کافی به این موضوع توجه نشد و شرکت‌های خارجی بدون هیچ تعهدی وارد بازار شدند و بخشی از بازار را بدون تعهدی به دولت، ایجاد درآمد و سرمایه‌گذاری در اختیار گرفتند. با این نگاه بازار ایران یک گوهر ارزشمند است. سایز بازار ایران در سال ۹۶ یک‌میلیون و ششصد هزار دستگاه بوده است. این میزان از فروش خودروسواری در روسیه با ۱۴۴ میلیون جمعیت بالاتر است. در بین بازارهای منطقه در همسایگی ما شاید کمتر بازاری پیدا شود که بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار دستگاه خودروی صفر کیلومتر عرضه شود. بسیاری از بازارهای منطقه خرید و فروش خودروهای دست‌دوم نیز مجاز است و مصرف‌شده‌های اروپا و کشورهای رده اول جهان را به بازار وارد می‌کنند اما با مسائل خدمات پس از فروش مواجه می‌شوند. بازار ایران به چشم گوهرشناسان، گوهر ارزشمندی است. نه اینکه بازاری بزرگ‌تر از ایران وجود ندارد اما این نوع بازارها در این منطقه کمتر دیده میشود. نباید این گوهر را با قیمت ارزان واگذار کرد. با حمایت‌های وزارت صنعت، به شرکای تجاری که آماده همکاری تکنیکی با ما بودند، پیشنهاد دادیم که در قبال واگذاری بخشی از بازار، باید ایجاد ارزش کنید. به این معنا که تکنولوژی‌های روز خود را به بازار بیاورند، خودروهای به‌روز با استانداردهای بالا را وارد کشور کنند، موظف به تولید و ساخت داخلی برخی از قطعات به کشور باشند و سرمایه‌گذاری کنند. این‌ها امتیازاتی است که در قبال واگذاری بخشی از بازار باید از شرکای خارجی گرفت تا هم تکنولوژی ما به روز شود و هم محصول جدید با استانداردهای بالا وارد کشور شود. این بخش از صنعت به لحاظ گردش مالی، ۵درصد کل GDP را شامل میشود. چنین صنعتی باید در قضیه اشتغال کمک کند و جوانان کشور را به کار مشغول کند و به عنوان یک صنعت مادر، موتور مولد و لکوموتیو صنایع دیگر باشد. در استراتژی مارکت به مارکت باید بتوانیم بازار داخلی را به هاب تولید خودرو برای خودروساز تبدیل کنیم و از اینجا به بازارهای منطقه ارسال کنیم. جمعیت ما با کشورهای منطقه به نیم‌میلیارد نفر می‌رسد که به معنای بازار بزرگی است. مزیت آن برای ما فاصله کم با بازارهای هدف است. اگر با توجه به نیاز این بازارها به خودرو، کشور را هاب تولید تبدیل کنیم و محصولات را از اینجا به کشورهای منطقه صادر کنیم، امکان صادرات حدود ۲۰ الی ۳۰ درصد از محصولات تولیدی داخلی را برای ما فراهم می‌کند. این هدف زمانی میسر میشود که در قراردادها لحاظ شود. خوشبختانه در قرارداد سایپا- سیتروئن این موضوع گنجانده شده است و مسئولیت صادرات این محصولات به عهده شرکت سایپا- سیتروئن است که از کانال‌های توزیع خود استفاده کنند و محصولات را به این منطقه صادر کنند.
آیا برنامه‌ریزی دقیقی در این زمینه انجام شده و نخستین کشورهایی که قرار است بازار صادراتی باشند، مشخص شده است؟
استراتژی ما در مورد رنو، سیتروئن، چانگان و برلیانس و زوتی و ریچ و دیگر محصولات گروه واحد است. ممکن است تغییراتی در نوع مذاکره و توافق اتفاق بیفتد. این هدف در سایپا- سیتروئن رخ داد و در قالب قرارداد امضا شده است. منتظریم این محصولات به تولید برسند و این تولید در سه قالب صادرات داشته باشد؛ شکل اول صادرات همان محصول خودرویی است. قالب دوم صادرات قطعاتی است که برای این خودروها در ایران تولید میشود. منظور از سومین شکل این صادرات مربوط به پتانسیل‌هایی است که در ایران به عنوان مزیت نسبی تولید قطعه داریم، قطعاتی که لزوما در خودروهای تولیدی در ایران مصرف نمی‌شود اما در دیگر محصولات این خودروسازی به کار گرفته میشود.
در این خصوص فعالیتی هم انجام شده است؟
سیتروئن قراردادی است که به تازگی امضا شده و قرار است با انتخاب قطعه‌سازان برتر، شبکه تأمین را شکل دهند. فاز بعدی به بحث خودکفایی می‌پردازد. به محض اینکه خودروها در ایران و با استفاده از قطعات داخلی تولید شد، به بازارهای دیگر مانند آسیای میانه و خاورمیانه صادر میشود.
بازار هند با توجه به استانداردهایی که دارد، مطابق با محصولات سایپا است. آیا در این خصوص مذاکراتی را انجام داده‌اید؟
اصولا در همسایگی شبه‌قاره هستیم که شامل کشورهای پرجمعیتی مثل هند، بنگلادش، پاکستان و سریلانکا میشود. مجموع جمعیت این کشورها به حدود ۱٫۵ میلیارد نفر می‌رسد. آنچه با محصولات ما در این کشورها همخوانی ندارد، فرمان راست بودن محصولات مورد استفاده این کشورهاست. حتی افغانستان پیش از جنگ و ناآرامی‌ها، از خودروهای فرمان‌راست استفاده می‌کرد و به کشورهای شبه‌قاره وصل بود. بعد از جنگ با ورود خودروهای دست‌دوم از هر دو نوع فرمان، در کشور افغانستان خودروهای فرمان‌چپ حاکم هستند. این منطقه که در شرق ایران قرار دارد، بزرگ‌ترین جمعیتی هستند که از خودروهای سیستم رانندگی انگلیسی استفاده می‌کنند. برای گروه سایپا این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و مذاکراتی متعددی را با چند شرکت پاکستانی، هندی، سریلانکایی و بنگلادشی داشته‌ایم که بتوانیم خودروها را با کمک آنها به صورت فرمان راست تولید کنیم و از همان‌جا عملیات صادرات به کشور همجوار فرمان‌راست اتفاق بیفتد. به دلیل اینکه در این مذاکرات به تیراژ اقتصادی نرسیده‌ایم، این پروژه مسکوت باقی مانده است. در محصولات جدید شرکت مانند پروژه SP100 پیش‌بینی اولیه شده که روی تولید نمونه فرمان‌راست آنها برنامه داشته باشیم. طبیعی است که باید حتما طرح امکان‌سنجی از نظر اقتصادی پاسخ مثبت بدهد و این پروژه اقتصادی باشد. پروژه در فاز قبلی به دلیل تیراژ پایین، اقتصادی نبود و سرمایه‌گذاری اولیه را به ما برنمی‌گرداند. بنابراین در آن فاز متوقف شد.
وضعیت صادرات قطعه از شرکت خودروسازی سایپا به چه صورت است؟
شروع فعالیت‌های ما در دو دهه اخیر بوده اما این فعالیت‌ها در دهه اخیر جدی و آکادمیک شده است. آماری که در صادرات سایپا مربوط به یک دهه اخیر بوده است. در دهه نخست تست، بازارسنجی، امکان‌سنجی و ایجاد زیرساخت را در دستور کار داشتیم و از سال ۸۶ به بعد صادرات جدی این محصولات را آغاز کردیم. عمده آمار صادرات ما بالغ بر ۲۰۰ هزار دستگاه در دهه اخیر بوده است. در سالهای اخیر به این نکته رسیدیم که علاوه بر خودرو در سگمنت اقتصادی در برخی قطعات هم مزیت نسبی داریم و این امکان وجود دارد که وارد فضای مذاکره برای قطعات شویم. حتی در این حوزه فضا بازتر و محدودیت‌ها کمتر بود. این کار را با شناسایی سازندگان برتر و مزیت‌های نسبی که قطعات در کشور داشتند، آغاز کردیم. نهایتا در نمایشگاه‌های معتبر بین‌المللی مانند اتومکانیکای آلمان و استانبول و نمایشگاهی در امارات و نمایشگاه MIMS روسیه در قالب شرکت‌های گروه مشارکت کردیم. حضور ما باعث دیده‌شدن ما شد و این حضور برای ما در دفعات اول حکم الگوبرداری و بهره‌برداری از فضای رقابت و دیدن رقبا داشت که به ما کمک کرد تا فضای مذاکره را باز کنیم. طی دو، سه سال اخیر با حضور دائم در این نمایشگاه‌ها موفق شدیم با چند شرکت معتبر بین‌المللی و شرکت‌های ایتالیا، آلمان، اسپانیا، ترکیه، روسیه و تونس و مصر مذاکرات جدی داشته باشیم و موفق به اخذ قرارداد به منظور صادرات قطعه به آن کشورها شدیم. البته در شروع این راه هستیم اما موضوع بسیار جدی است. پتانسیل قطعه‌سازی در کشورمان به دلیل بحث مزیت‌هایی مانند بحث تناسب قیمت انرژی نسبت بازار کشورهای همسایه از جمله کشور ترکیه و همچنین نیروی کار باسواد، تکنیکی و با دستمزد مناسب و بحث مواد اولیه و معادنی که در کشور وجود دارد همگی می‌توانند مزیت‌هایی در حوزه قطعه‌سازی برای ما ایجاد کند. تنها نکته‌ای که می‌تواند منجر به رشد صادرات قطعه از کشورمان شود بحث تکنولوژی‌های روز دنیا تکنیک تولید قطعه به سبک نوین است. بخشی از شبکه قطعه‌سازی کشورمان سال‌ها محصول واحدی را تولید کرده و طبیعتا به تکنولوژی روز دنیا دست پیدا نکرده و تکنولوژی‌های تولید در این بخش قدیمی شده که باعث کاهش بهره‌وری و گران درآمدن قیمت قطعات شده است. ما در بخشی که مزیت نسبی داریم و قطعاتمان رقابتی هستند دارای توفیق بود‌ه‌ایم. فکر می‌کنم درسال ۹۶ نزدیک به ۷۰ میلیون دلار صادرات قطعه داشته‌ایم که از این میزان سهم شرکت سایپا بیش از ۱۵ درصد بوده است.
سال ۱۴۰۴کشورمان باید ۳ میلیون دستگاه خودرو تولید کند و ۳۰ درصد (یک میلیون دستگاه خودرو) را صادر کند. همچنین در بحث صنعت قطعه نیز باید صادراتی ۶میلیارد دلاری تا این سال داشته باشیم. به طور کلی نظر شما در این خصوص چیست؟ آیا دست‌یافتنی هست یا خیر؟
فکر می‌کنم این استراتژی صنعت خودرو در دولت نهم مطرح و تعیین شد. این روندی که از دولت نهم به بعد داشتیم پاسخ این موضوع را می‌دهد که آیا می‌توانیم یا خیر. روند نشان می‌دهد ما در صادرات خودرو و قطعه توفیق لازم را نداشتیم و آنچه که اتفاق افتاده با آنچه که تدوین شده فاصله بسیاری دارد. دلیل آن هم این است که ما وقتی یک هدف‌گذاری چالشی و ارزشمند را تعیین می‌کنیم، حتما باید برای زیرساخت‌ها و بسترسازی آن هم فکر می‌کردیم. یعنی در نظر می‌گرفتیم که برای رسیدن به صادرات یک میلیون دستگاه خودرو چه الزاماتی نیاز است و آن الزامات را با برنامه خرد می‌کردیم و در تمام بخش‌ها تسری می‌دادیم. و از این بخش‌های مختلف می‌خواستیم و آنها را رصد می‌کردیم که طبق برنامه حرکت کنند. اما از آنجایی که این اتفاق رخ نداد و در قالب یک شعار و هدف باقی ماند یک فاصله بسیار طولانی ایجاد شد. به عنوان مثال در سال گذشته با تمام تلاشی که خودروسازان انجام دادند تنها ۱۰ هزار دستگاه خودرو صادر شد. سهم گروه سایپا از این میزان ۸ هزار دستگاه و باقی خودروسازان ۲ هزار دستگاه صادرات داشتند. این نشان از فاصله بسیار با سند ۱۴۰۴ دارد.
چه موانعی در این خصوص وجود دارد؟
برای رسیدن به آن باید کارهای بسیاری انجام شود. از جمله نوسازی صنعت خودرو و مجهز کردن آن به تکنولوژی‌های جدید و تولید محصولات جدید و به‌روز. در عین حال تولید رقابتی و با بهره‌وری بالا که منجر به پایین آمدن قیمت خودرو شود و در نهایت ایجاد بسترهایی که به خودروسازی ربطی ندارد و دولت‌ها باید آن را برای صنایع فراهم کنند تا صادرات تسهیل شود. در آن زمینه‌هم شاهد هستیم تمام دستورالعمل‌هایی که برای صدور آن زحمت کشیده شد در حال خاک خوردن هستند. چون این دستورالعمل‌ها اجرا نشدند عملا صنایع حمایت نشدند و صادرات از کشورمان با روش قدیمی تمام تلاش خود را برای توسعه انجام می‌دهد. به عنوان مثال ما مشوق‌های صادراتی را پیش‌بینی کردیم اما سال‌هاست که این مشوق‌ها به صادرکنندگان داده نمی‌شود. دلیل آن نبود بودجه برای آن است. نکته مهم دیگر برای صادرات، برقراری روابط شفاف و وجود روابط بانکی بین ایران و کشورهای هدف است. در حال حاضر محدودیت‌های بسیاری در این زمینه داریم و اکثر کشورهایی که بازارهای هدف هستند رابطه بانکی با ایران برقرار نکرده‌اند، با وجود آن‌که این روابط در برجام پیش‌بینی شده و اجازه انجام این کار را داشته‌اند اما به صورت خودسرانه این اتفاق نیفتاده است. زمانی که رابطه بانکی برقرار نیست اصل موضوع عملیات فروش دچار خدشه میشود چرا که در دنیای امروز اکثر فروش‌های بین خریدار و نماینده بر مبنای تسهیلات، اعتبار و لیزینگ است. زمانی که رابطه بانکی نیست، اعتباری وجود ندارد و زمانی که اعتباری وجود ندارد، در شرایط فروش نسبت به رقبا عقب می‌افتیم. باید بپذیریم در بسیاری از بازارهایی که حضور داریم، چینی‌ها نفوذ کرده‌اند. حتی بازار ایران نیز یکی از بزرگ‌ترین بازارهای فروش محصولات چینی است به این دلیل که چینی‌ها از اعتبارات بانکی ارزان قیمت و تسهیلات ویژه برخوردار هستند و مشوق‌ها به آنها تعلق می‌گیرد. حتی چینی‌ها در بخش حمل و نقل دارای سوبسید هستند. در حالی‌که برای ما در بخش حمل و نقل یارانه‌ای وجود ندارد. همین موارد باعث میشود که در عالم رقابت از رقبا عقب بمانیم. نکته دیگر بحث مشکلات سیاسی در منطقه است. این مشکلات باعث میشود تا با کاهش حضور محصول ایرانی مواجه شویم. همچنین محدودیت‌های که قدرت‌های بزرگ با توجه به تسلطی که به کشورهای دیگر دارند برای محصولات کشورمان ایجاد می‌کنند تا با شرکت‌های ایرانی کار انجام نشود. این موارد دست به دست هم می دهد تا شرایط صادرات برای ما سخت‌تر شود.
استقبال از محصولات اتوماتیک این گروه خودروسازی در خارج از کشور به چه صورت بوده است؟
بنا بر این است که هم‌زمان با عرضه خودرو در بازار داخل، فعالیت‌های خود را در بازارهای صادراتی هم شکل دهیم. برنامه‌ریزی کرده‌ایم ساینا اتوماتیک و کوئیک اتوماتیک مجهز به دنده CVVT را به عنوان دو محصول جدید این خودروسازی در بازارهای فعلی خود عرضه کنیم. این خودروها به صورت نمونه و تیراژ نمایشگاهی به بازارهای عراق، سوریه، لبنان ارسال کرده‌ایم که خوشبختانه در برخورد اول در نمایشگاه مورد استقبال خوب بازدیدکنندگان قرار گرفته است. گروه خودروسازی سایپا در بخش سگمنت اقتصادی دارای برندی شناخته‌شده و مقبول شده است. به عنوان مثال در کشور عراق محصولات با برند سایپا به راحتی فروخته میشود. مردم به محصولات ما ایمان و باور پیدا کرده‌اند. بعد از اینکه پراید در این کشورها جا افتاد، خودروی تیبا را به راحتی پذیرفتند. امسال ساینا را به این بازارها عرضه کردیم که به دلیل اتکا به برند سایپا و پشتیبانی این گروه از بازار عراق، آن را به راحتی پذیرفتند. به همین دلیل از خودروی ساینا اتوماتیک و کوئیک اتوماتیک با برند سایپا بسیار استقبال شد. طبق قراردادی که با شرکای خارجی داریم، خودروی آریو را به صورت مشترک در ایران تولید می‌کنیم که برخی از قطعات آن تولید داخل است و مجوز داریم این خودروی خارجی را با برند سایپا عرضه کنیم. این خودرو با برند خود در بازار عراق عرضه شد اما استقبالی از آن انجام نشد. زمانی که آن را با برند سایپا عرضه کردیم، از آن استقبال شد به نحوی که سال جاری برنامه راه‌اندازی خط آریو را در عراق داریم.
برنامه سال جاری و چشم‌انداز گروه برای چند سال آینده چیست؟
با توجه به عملکرد سال گذشته برای سال جاری پیش‌بینی کرده‌ایم که ۲۵ هزار دستگاه خودرو را در برنامه صادراتی گروه قرار دهیم. از این تعداد ۱۵ هزار دستگاه برند و نام‌ونشان ایرانی شامل ساینا اتوماتیک و کوئیک است. ۱۰ هزار دستگاه از آنها از محصولاتی است که به صورت مشترک با شرکای خارجی مانند سیتروئن و رنو تولید می‌کنیم.
طبیعتا بحث صادرات به عنوان یک الزام است. دوره‌ای که از آن به عنوان یک ویترین و تزئین یاد می‌شد گذشته است. شرکت‌ها به این جمع‌بندی رسیده‌اند که اگر می‌خواهند حیات و پایداری خود را داشته باشند، به جز بازار محدود داخلی باید راه به اقیانوس بازارهای دنیا هم باز کنند تا ثبات تولید و فروش در آن شرکت‌ها اتفاق بیفتد. برای این که این موضوع شکل بگیرد، باید به ۴ آمیخته بازاریابی توجه کنیم. از منظر خودروساز و بنگاه باید محصولات خود را توسعه دهیم. با اتکا به یک محصول و فروش آن در دو دهه نمی‌توانیم سهم بازار خوبی را به دست بیاوریم. باید مانند رقبا توسعه محصول خوبی داشته باشیم که خوشبختانه این موضوع در سایپا پیش‌بینی شده است. قرار است مانند ساینا، کوئیک اتوماتیک هم عرضه شود. برای اینکه بتوانیم در رقابت جهانی باقی بمانیم باید در عرصه قیمت تمام‌شده هم فعالیت‌هایی را در گروه سایپا انجام دهیم تا قیمت‌ها رقابتی‌تر شود. همچنین در بخش استانداردها هم باید در محصولات جدید به‌روز آوری شویم و به استانداردهای روز نزدیک شویم تا بتوانیم بخش بزرگتری از بازار ۷۰ میلیون دستگاهی دنیا را در اختیار بگیریم. برای افزایش دامنه صادرات و رسیدن به هدف یک میلیون دستگاهی، باید دامنه بازارها را افزایش دهیم.
