اوکراین کشوریست که سرنوشت پر فرازو نشیبی را پشت سر گذاشته است،اگر چه کی یف در طول تاریخ همواره زبان و فرهنگ خاص خود را داشته، اما به ندرت توانسته استقلال کامل خودش را داشته باشد تا جاییکه از گذشته تا کنون و با شکل گیری دولتهای مدرن، اوکراین تحت سلطه کشورهای همچون روسیه، عثماتی و لهستان بوده است،اما در نهایت فقر و فلاکتی که آورده حکومت کمونیستی شوروی برای آنها بود موجب شد عزم خود را جزم کنند و خطوط مرزی کشوشان را به طور مشخص و دقیق از سایر کشورهای همسایه جدا کنند که سرانجام با شروع روند انحطاط شوروی در جولای ۱۹۹۰ پارلمان اوکراین اعلام استقلال کرد. به همین دلیل است که جشن‌های روز استقلال برای اولین بار در ۱۶ جولای برگزار شد. بعد از یک کودتا توسط دولت کمونیست، پارلمان اوکراین برای دومین و آخرین بار در ۲۴ آگوست سال ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد. این تصمیم پارلمان در اول دسامبر همان سال به همه پرسی گذاشته شد و بیش از ۹۰ درصد مردم اوکراین مهر تاییدی بر تصمیم پارلمان گذاشته و به استقلال رای دادند.از سال ۲۰۰۴ روز استقلال اوکراین، بعنوان روز ملی این کشور نیز ثبت گردید و همچنین به عنوان روز پرچم ملی اوکراین نیز به رسمیت شناخته شد.
ویژگی اقتصادی و ژئوپلتیکی منحصر به فرد اوکراین
از ویژگی ها ی منحصر به فرد این کشور باید به موقعیت ژئوپلتیکی و منابع معدنی آن اشاره کرد؛ این کشور پس از روسیه پهناورترین کشور اروپاست که دارای ذخایر وسوسه انگیزی از معادن فلزی ارزشمند است به طوریکه نیمی از آهن و فولاد شوروی درزمان سیطره کمونیست ها از خاک اوکراین بدست می‌آمد و چهل درصد از کل سنگ منگنز دنیا در دوران جنگ سرد از دوازه های کیف صادر می شد. به این فهرست، می توان منابع زغال سنگ، جیوه، تیتانیوم و نیکل را هم افزود،بنابراین این کشور اروپای شرقی یکی از مهمترین کشورهای معدنی دنیاست که ۸۰۰۰ معدن از ۹۰ کانی ارزشمنددر دنیا را در خود جای داده است.
اما نکته قابل توجه در اینجاست که بر خلاف بیشتر کشورهای معدنی که کشاورزی پررنقی را ندارند اوکراین صاحب نوع بسیار حاصلخیزی از خاک هم هست. این خاک که بنام خاک سیاه (یا سرزمین سیاه) معروف است حاصلخیزترین خاک کره زمین است که اوکراین یک چهارم از این خاک را به خود اختصاص داده است و بسیاری از آن به عنوان سرمایه ملی کیف یاد می کنند، زیرا کشاورزی در این خاک بدون کود انجام می‌شود.
در خصوص موقعیت راهبردی اوکراین نیز باید گفت این کشور با داشتن ۶۰۰ کیلومتر فاصله تا مسکو،در زمان جنگ سرد رویای غربی ها برای رسیدن به کاخ کرملین را می توانست محقق کند و امروزه نیز کیف دوارزه طلایی غرب برای مهار روسیه محسوب می شود،همچنین در حوزه انرژی نیز اوکراین گلوگاه انرژی اروپا تلقی می شود. گاز ۲۵ کشور اروپایی، از خط لوله‌هایی انتقال پیدا می کند که در خاک اوکراین قرار گرفته‌است. این موضوع باعث شده کی یف حداقل در برابر اروپایی ها توان چانه زنی قابل توجهی داشته باشد هر چند با روسیه گاهی بر سر جاده جدایی قرار گرفته است تا جاییکه در سال های ۲۰۰۶،۲۰۰۹اختلافات مسکو – کیف شب یخ زده ای را برای اروپایی ها رغم زد.
از انقلاب نارنجی تا کریمه،پیچ های تند سیاسی اوکراین
در کنار این موارد می توان به بحران های سیاسی متعدد در این کشور اشاره کرد که مهم ترین آن انقلاب نارنجی سال ۲۰۰۴ است. این انقلاب که از سری انقلاب های مخملی و حمایت شده از طرف جرج سوروس بود که اوکراین را به اولین کشور تجربه کننده این نوع از براندازی بدل کرد. طی انتخاباتی که در اوکراین برگزار شد ویکتور یانوکوویچ به کاخ ریاست جمهوری راه یافت، اما این نتایج اعتراض مردم را به همراه داشت، به طوریکه با مسموم شدن ویکتور یوشچنکو رقیب اصلی یانوکوویچ در جریان مبارزات انتخابات، بر آتش شک و کینه طرفدارانش افزود و موجی از اعتراض و نا فرمانی مدنی کشور را فرا گرفت که سرانجام پس از حدود سه ماه اعتراض، دادگاه عالی اوکراین انتخابات را باطل کرد و انتخابات مجدد تحت نظارت شدید ناظران برگزار شد و این بار یوشچنکو با اکثریت شکننده ۵۲٪ خود را رئیس جمهور اوکراین اعلام کرد و از آنجاییکه این اعتراضات با استفاده از نماد‌های نارنجی رنگ همراه بود به انقلاب نارنجی اوکراین معروف شد.یانوکوویچ نیز کاخ ریاست جمهوری را زیر نگاه سنگین دوربین‌های رسانه‌ها و خبرنگاران ترک کرد؛ با وجود اینکه ویکتور سرخورده پنج سال بعد دوباره در انتخابات شرکت کرد و پیروز شد،اما این انقلاب مخملی شوک سنگینی بر اقتصاد کیف وارد کرد، به طوریکه رشد اقتصادی ۱۲٫۵٪ به ۲٫۵٪ در سال بعد رسید.
۲۲ فوریه سال ۲۰۱۴ بود که در پی اعتراضات خیابانی علیه دولت و وخیم شدن اوضاع داخلی اوکراین با رای پارلمان اوکراین ویکتور یانکویچ از سمت رئیس‌جمهوری برکنار شد و یولیا تیموشنکو نخست‌وزیر سابق که پیش از این محکوم به زندان شده بود پس از تسخیر کاخ ریاست جمهوری توسط مخالفان و رای پارلمان این کشور مبنی بر بازگشت به قانون اساسی سال ۲۰۰۴؛ آزادی خود را بدست آورد، اما پس از برکناری یانکویچ وی به روسیه گریخت و الکساندر تورچینف به عنوان رئیس‌جمهور موقت برگزیده شد. در پی این حوادث شبه جزیره کریمه توسط نیرو‌های روسی تحت عنوان محافظت از روس تبار‌های این ایالت خودمختار اشغال شد. چند روز بعد از این اتفاقات، مردم شبه جزیره کریمه در برگزاری همه‌پرسی سراسری، موافقت ۹۶ درصدی خود را با پیوستن به کشور روسیه اعلام کردند و این شبه جزیره رسماً جزئی از خاک روسیه شد.این شد که در قرن بیست و یکم خاک یک کشور در جلوی دیدگان همه سیاست مداران و نهاد های بین المللی از آن جدا شد!
ایران – اوکراین؛ ارتباطی پایدار
همکاری‌های دوجانبه ایران با اوکراین از آغاز استقلال این کشور تا زمان به قدرت رسیدن نیرو‌های غربگرا روند رو به رشدی داشت که با روی کار آمدن دولت یازدهم و دوازدهم در مسیر توسعه قرار گرفت.با تمامی مشکلات و سنگ اندازی‌های برخی کشورهای غربی، تهران و کی یف در چند سال اخیر تفاهمنامه‌هایی برای تعمیق همکاری‌ها و توسعه روابط در بخش‌های اقتصادی و تجاری امضا کردند.برگزاری دومین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی کشورمان در اوکراین در شهریور ماه ۱۳۹۶ با حضور رئیس اتاق بازرگانی ایران، از جمله تلاش‌های دو کشور برای گسترش روابط در سال گذشته بوده است.سفر استپان کوبیف معاون اول نخست وزیر و وزیر توسعه اقتصادی و بازرگانی اوکراین به تهران در مرداد ماه ۱۳۹۶ برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهوری ایران، سفر‌های مقامات ارشد بانک مرکزی اوکراین به تهران و سفر‌های متعدد ویکتور یوشچنکو رئیس جمهوری پیشین اوکراین به کشورمان حاکی از نگاه مثبت طرف مقابل به مقوله گسترش مناسبات با جمهوری اسلامی ایران دارد.
همچنین،پنجمین اجلاس کمیسیون مشترک دو کشور بعد از ۱۲ سال وقفه با تلاش‌های دستگاه دیپلماسی ایران، وزارت جهاد کشاورزی و سفارت ایران در اوکراین، اسفند ماه ۱۳۹۴ در تهران برگزار شد.یادداشت تفاهم همکاری امضا شده در پایان این کمیسیون به عنوان نقشه راه برای همکاری‌های دو کشور تعیین شد.علاوه بر این،براساس اطلاعات دریافتی از بخش رسانه ای سفارت ایران در اوکراین، در سال های ۹۵ و ۹۶، ۱۸ سند بین دو کشور در زمینه های همکاری حمل و نقل، بانکی، بازرگانی، اقتصادی، تجاری امضاء شد و طرف اوکراینی در فضای پسا برجام بر آن شدند تا به بازار کشورمان دست یابد.بسیاری از شرکت های اوکراینی در زمینه غلات، مواد غذایی و نیز صنایع مختلف، آماده همکاری و فروش کالا به کشورمان هستند.آنان همچنین در ملاقات های مختلف، مشارکت در پروژه های انرژی از جمله انتقال منابع انرژی به اروپا (گاز و نفت) را مطرح کرده اند.
مقامات اوکراین بارها موضوع واردات نفت از کشورمان را مطرح و پیگیری کرده اند که در صورت همکاری بخش پتروشیمی، اوکراین می تواند بازاری برای بسیاری از محصولات تولیدی کشورمان از جمله محصولات پتروشیمی و مواد غذایی باشد.اوکراین در حوزه نیروگاه های آبی و همچنین تأمین تجهیزات برقی مانند توربین، ژنراتور، ترانسفورماتور، کنتور و ترانس برق تجربه خوبی دارد و لازم به ذکر است،کی یف- تهران روابط نزدیکی در حوزه دفاعی و هوافضا نیز دارند، به طوریکه اوکراین تنها کشوری است که در توسعه صنعت هوایی ایران مشارکت داشته است، شرکت اوکراینی «آنتونوف» همراه با شرکت «هِسا» ۱۹ هواپیمای «ایران-۱۴۰-۱۰۰» را تولید کردند که پس از سانحه تأسف‌برانگیز سقوط یکی از این هواپیماها در فرودگاه مهرآباد در آگوست ۲۰۱۳، تولید مشترک این محصول متوقف شد. در خصوص بالگردها نیز شرکت بزرگ اوکراینی «موتور-سینک» آمادگی خود را برای همکاری با شرکای ایرانی در حوزه نگهداری بالگردها، خاصه در بخش موتورها اعلام کرده است. همچنین در حوزه ریلی برخی شرکت های ماشین‌سازی اوکراینی همچون «شرکت واگن‌سازی خارکیف» و «شرکت آزووماش» مذاکراتی را با شرکت‌های «کورس واگن» و «پارس واگن» برای تأسیس شرکت‌های مشترک به منظور فعالیت‌های بیشتر در ایران انجام داده‌اند.
از آنجاییکه شرکت‌های اوکراینی و ایرانی به دنبال راه‌های دیگری برای تسهیل فرآیند‌های تجاری هستند، آنها از واسطه‌هایی در کشورهای دیگری همچون چین، ترکیه، گرجستان و امارات استفاده می‌کنند،با توجه به این موارد می توان گفت دو کشور دارای روابط مناسبی در حوزه های مختلف هستند و می توان در آینده به اوکراین به عنوان یک شریک خوب در اروپای شرقی نگاه کنیم.
