معاونت حقوقی قوه قضاییه در سال‌های اخیر اقدامات و دستاوردهای ارزشمندی داشته است که از جمله آن می‌توان به تهیه لوایح مهمی همچون تشکیل پلیس اطفال و نوجوانان، لایحه قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، لایحه تامین امنیت زنان و مبارزه با خشونت علیه آن‌ها و … اشاره کرد.
یکی دیگر از اقدامات ارزشمند این معاونت مدیریت و ساماندهی اسناد قضایی و تاریخی موجود در دستگاه قضایی است که از ارزش بسیار بالایی برخوردار هستند.
ذبیح اله خدائیان معاون حقوقی قوه قضاییه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری میزان به این موضوع اشاره کرد و گفت: گردآوری اسناد ارزشمند قضایی و تاریخی از دستاوردهای اجرای طرح ساماندهی اسناد و پرونده‌های مختومه قضایی است.
دستگاه قضایی صاحب گنجینه عظیمی از اسناد و اطلاعات است
وی در خصوص فعالیت و عملکرد معاونت حقوقی در حوزه اسناد و پرونده‌های مهم و ملی اظهار کرد: یکی از ادارات ما در معاونت حقوقی قوه قضاییه اداره اسناد و امور مترجمان است. در خصوص بخشی از فعالیت‌های این اداره گفت: رسیدگی به پرونده‌های مهم در طول نزدیک به یک قرنی که از تاسیس دادگستری می‌گذرد، دستگاه قضایی را صاحب گنجینه عظیمی از اسناد و اطلاعات کرده است که این پرونده‌ها و اسناد مربوط به بسیاری از وقایع مهم کشور، شخصیت‌های ملی، شخصیت‌های مذهبی، مبارزین انقلابی و … هستند.
اسناد و مدارک مهم و ملی که فقط در دستگاه قضایی موجود است
این مقام مسئول در رابطه با اهمیت این اسناد و مدارک افزود: در برخی موارد سوابق انقلابی و مبارزاتی بسیاری از روحانیون، بزرگان نظام جمهوری اسلامی و مبارزان انقلابی، طی سال‌های پیش از انقلاب، از جمله اسناد مربوط به تعقیب، بازداشت و زندانی شدن آن‌ها در این مجموعه موجود است که از آن جمله می‌توان به پرونده‌های مربوط به آیت الله کاشانی و شهید نواب صفوی و گروه مبارز و انقلابی فداییان اسلام اشاره کرد که شامل بازجویی‌ها، دفاعیات، اتهامات مطرح شده و احکام صادره دادگاه در خصوص آنان است؛ بدیهی است اسنادی چنین ارزشمند را در دستگاه‌های دیگر نمی‌توان یافت.
دعوت از هنرمندان و سازندگان آثار نمایشی برای استفاده از اسناد تاریخی و قضایی
این مقام عالی قضایی کشور با تأکید بر اهتمام و صرف مساعی معاونت حقوقی برای فراهم ساختن فضای مناسب و استاندارد برای نگهداری این گنجینه اسنادی خاطرنشان کرد: بی تردید وجود این نوع اسناد می‌تواند بستر مناسبی برای انجام فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی با همکاری دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، نهاد‌های علمی و .. فراهم سازد؛ این بستر مختص حوزه‌های حقوقی نخواهد بود و حتی هنرمندان عرصه‌های مختلف از جمله تولیدکنندگان و سازندگان آثار نمایشی سینمایی و تلویزیونی می‌توانند در ساخت آثار خود از اسناد تاریخی موجود بهره ببرند و در این میان ما علاقه‌مند به همکاری با هنرمندان مزبور هستیم.
خدائیان در ادامه افزود: اسناد و مدارک و پرونده‌های مختومه قضایی که در میان آن‌ها اسناد ارزشمند تاریخی فراوانی نهفته است در گذشته در شرایط و مکان‌های نامساعد و غیر استاندارد مانند جا‌های نمناک، ساختمان‌های فرسوده و آلوده به انواع قارچ و کپک‌ها نگهداری می‌شد و درعین حال دسترسی به این پرونده‌ها و استفاده از آن بسیار دشوار بود.
وی تصریح کرد: با توجه به این شرایط، بسیاری از اسناد یادشده در آستانه نابودی بودند که با تصویب قانون برنامه چهارم توسعه کشور ساماندهی بایگانی‌های و پرونده‌های مختومه قضایی و تبدیل اسناد کاغذی به اسناد الکترونیکی بر اساس بند الف. ماده ۱۳۱ قانون یادشده به عنوان یک تکلیف برای دستگاه قضایی تعیین شد. لذا این مهم بر عهده معاونت حقوقی قوه قضاییه نهاده شد. این وظیفه با توجه به اهمیت آن در قانون برنامه پنجم و ششم توسعه نیز مورد تأکید قرار گرفت.
تاکنون حدود ۱۳۰ میلیون فقره پرونده، پالایش و اطلاعات آن‌ها استخراج شده است.
این مقام قضایی با اشاره به اینکه طبق برآورد‌های انجام شده در ابتدای طرح ساماندهی اسناد و پرونده‌های مختومه قضایی بیش از ۱۶۰ میلیون فقره پرونده مختومه طی ۸۰ سال انباشته شده بود اظهار کرد: با تکلیف قانون در این خصوص، معاونت حقوقی طرح ساماندهی را آغاز کرد؛ اما به لحاظ کمبود اعتبار، این طرح از سرعت لازم برخوردار نشد و پیشبرد آن طبق پیش بینی‌های صورت گرفته نبوده است؛ با این وجود از پرونده‌های مختومه موجود تاکنون حدود ۱۳۰ میلیون فقره پرونده، پالایش و اطلاعات آن‌ها استخراج شده است.
خدائیان در ادامه به روند اجرای طرح ساماندهی و فرایند‌های آن، پرداخت و افزود: پرونده‌های مختومه قضایی به دو دسته پرونده‌های مختومه ضروری و غیرضروری تقسیم می‌شود که در عملیات ساماندهی ابتدا اطلاعات مربوط به هر دو دسته پرونده استخراج و در رایانه ثبت می‌شود.
معاون حقوقی قوه قضاییه خاطرنشان کرد: سپس پرونده‌های غیر ضروری پس از ثبت اطلاعات و سپری شدن موعد نگهداری سه تا ۳۰ ساله جهت امحا به سازمان اسناد و کتابخانه ملی انتقال می‌یابد؛ اما در خصوص پرونده‌های ضروری، علاوه بر استخراج اطلاعات آن، تمامی اوراق آن نیز اسکن می‌شود؛ در عین حال لاشه فیزیکی آن پس از گذشت ۳۰ سال از موعد نگهداری آن در دستگاه قضایی جهت نگهداری دائم، به سازمان اسناد و کتابخانه ملی منتقل می‌شود.
حدود ۹۱ هزار پرونده مهم و ملی شناسایی و گردآوری شده است.
وی با تأکید بر اینکه پرونده‌های مهم و ملی به صورت دائمی نگهداری می‌شود اعلام کرد: طی سال‌های اجرای طرح ساماندهی در دادگستری ها، مراجع و واحد‌های قضایی سراسر کشور در حدود ۹۱ هزار پرونده مهم و ملی شناسایی و گردآوری شده است.
خدائیان آمار و نتایج مربوط به اجرای این طرح را در سال گذشته پالایش و استخراج اطلاعات حدود ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار فقره پرونده، ثبت رایانه‌ای اطلاعات حدود ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار فقره پرونده، اسکن ۶ میلیون و ۳۷۸ هزار فقره پرونده و انتقال و امحای حدود ۵ میلیون و ۳۶۳ هزار فقره پرونده اعلام کرد.
گفت‌وگو: سید هادی مظلوم
