به گزارش افق نیوز/ شب یلدا یا شب چلّه و به عبارت دیگر شب ۳۰ آذر ماه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین، هر سال خانواده‌ها را دور هم جمع می‌کند تا اینکه تولد خورشید را جشن بگیرند.
شب یلدا در قوم ترک زبان‌ها هم به عنوان شب چله( چیلله گجه سی)، خوانده می‌شود. اکثر مردم استان آذربایجان‌شرقی در این شب طولانی سال، طی رسوم کهن خود، خانواده‌ها در خانه بزرگ اقوام یا در خانه پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها گردهم می‌‌آیند و ضمن دید و بازدید و به ویژه با به جای آوردن سنت حسنه صله رحم و دیدار با اقوام؛ “چیلله قارپیزی” (هندوانه چله) می‌خورند و معتقدند باخوردن هندوانه، لرز و سوز سرما به تن‌شان تاثیر نداشته و اصلا سرمای زمستان را حس نمی‌کنند.
شب یلدا؛ در قاب بزرگ‌ترین بازار مسقف جهان
همچنین در بیشتر شهرها و روستاهای آذربایجان‌شرقی رسم بر این است که کسانی که نامزد هستند در دوران نامزدی در این شب برای نامزدهای خود “خوانچه ” طبق می‌فرستند.
محتویات خوانچه‌ها با شیرینی، پرتقال، سیب، انار، هندوانه، آئینه و پارچه با پولک و تور تزیین می‌شود. اغلب مردم در این شب برنج، مرغ و آش شیر پخته و بعداز شام نیز از تنقلات موجود در منزل شامل قاورقا (گندم برشته با شاهدانه) آجیل، لبو، هویج، حلوای گردو انواع میوه، هندوانه و خشکبارهایی چون انگور، بادام و سنجد میل می‌کنند.
با این وجود، متاسفانه برخی از این سنت‌های خوب قدیمی به خاطر تجمل‌گرایی و پیروی از فرهنگ تشریفاتی جدید رو به فراموشی است.
نکته قابل تامل دیگر در این روزها و به ویژه در آستانه شب یلدا، اینکه به واسطه فقدان نظارت کافی نهادها و دستگاه‌های نظارتی در کنترل قیمت و کیفیت پایین برخی اجناس شب یلدا است که خیلی گران‌تر از سایر ایام است و این امر باعث ناامیدی برپایی آیین شب یلدا در اکثر خانواده‌ها و به ویژه قشر کم درآمد و متوسط جامعه می‌شود.
در هر حال اگر این روزها گذرتان به بازار تبریز و به عبارت دیگر بزرگ‌ترین بازار مسقف جهان بیافتد، به خاطر خرید برخی اقلام کالاها از این بازار در آستانه شب یلدا حال و هوای دیگری پیدا کرده است.
آشفته بازار؛ خریدهای شب یلدا
از سویی در گزارش میدانی هم، ضمن صحبت با شهروندان شهر تبریز و بازاریان نیز به خوبی می‌توان به این واقعیت رسید، که در آستانه این آیین، اکثر کالاها و خوراکی‌های شب یلدای مورد نیاز مردم در این بازار با وجود اینکه به وفور در اختیار است و کمبودی آنچنانی هم در زمینه عرضه کالا احساس نمی‌شود ولی مشکل و چالشی که مثل سایر ایام دیگر مردم و خریداران این بازار را آزار می‌دهد، نظارت و کنترل کم دستگاه‌های ذی‌ربط،مسوولان و دست‌اندرکاران بر قیمت اجناس و گرانی برخی کالاها اساسی و به خصوص قیمت بالا و کیفیت پایین برخی اقلام آجیل شب یلدا در این بازار است.
از سویی با گشت‌وگذار در بزرگ‌ترین بازار مسقف جهان و با دیدن قیمت روی اجناس به‌راحتی می‌توان به عینهمشاهده کرد، که قیمت برخی اجناس و از جمله اقلام خوراکی‌های شب یلدا نسبت به چند ماه گذشته بالاتر رفته است.
بنابراین برای رسیدن به واقعیت‌های این روزهای زیرسقف بزرگ‌ترین بازار مسقف جهان، ضمن بازدید از بخش‌های مختلف این بازار به سراغ خریداران و فروشندگان این بازار رفتیم که صبحت‌های آنان جای بسی تامل دارد.
اکبر جمشیدی، شهروند شهر تبریز که برای خرید به بازار تبریز آمده، وقتی از وی در مورد خرید اقلام شب یلداسؤال می‌کنم، می‌گوید: در وضعیت فعلی شرایط جامعه ما برپایی این آیین‌ها برای قشر ثروتمند و مرفه جامعه است چرا که مردم عادی و قشر محروم جامعه از خرید اقلام ضروری و نیاز خود ناتوان هستند چه برسد که آجیل و هندوانه بخرند.
علی‌پور دیگر شهروند میان سال شهر تبریز نیز معتقد است: آن چیزی که مردم را بیشتر ناراحت می‌کند، عدم نظارت متولیان و دستگاه‌های ذی‌ربط بر قیمت و کیفیت اجناس است. فروشندگان و بازاریان نیز رعایت حال مردم را نمی‌کنند، به طوری که هر فروشنده‌ای یک قیمت متفاوت برای اجناس گذاشته و این مردم است که سرگردان می‌شوند.
یلدا؛ گران‌ترین شب سال
محرمی، فروشنده خشکبار یکی از تیمچه‌های بازار تبریز است که وقتی از وی در خصوص قیمت این روزهای آجیل و به ویژه رعایت عدل و انصاف از سوی کاسبان این بازار می‌پرسم، با مکث معنی‌داری می‌گوید: مردم با این وضعیت اقتصادی و بیکاری حق دارند، از کاسبان این بازار گلایه کنند.
او می‌افزاید: این روزها قدرت خرید مردم خیلی پایین آمده و خرید آنچنانی هم صورت نمی‌گیرد و این امر باعث شده که برخی بازاریان در فروش رعایت حال مردم را نداشته باشند.
علی رستمی،کاسب ۵۵ ساله بازار تبریز که بیش از ۲۰ سال است در کار فروش آجیل در این بازار است نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید: زمانه عوض شده و این بازار رونق گذشته خود را از دسته داده که علت آن هم کاهش قدرت خرید مردم است.
وی در ادامه در خصوص خریدهای شب یلدا از این بازار نیز می‌افزاید: یکی از خریدهای خانواده‌ها برای شب یلدا، آجیل است، مردم با این وضع اقتصادی، چگونه یک کیلو آجیل و پسته‌ای با قیمت ۱۰۰ تا ۱۵۰ و ۲۰۰ تومان خرید نمایند و نباید در این ارتباط مردم را مقصر دانست و باید دولت فکر اساسی برای رفاه جامعه داشته باشد.
مهربانی زیرسقف بزرگ‌ترین بازار مسقف جهان
در نهایت در جمع‌بندی این گزارش می‌توان به این نکته رسید که آنچه بیشتر شهروندان تبریزی و به ویژه خریداران کالا از بازار تبریز را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد، نوع نگاه ساز‌و‌کارهای نظارتی از سوی دستگاه‌های بازرسی است که به نظر می‌آید در این ارتباط حق با مردم بوده است.
به طوریکه در گشت و گذارهای میدانی با خریداران مردم از این بازار هم می‌توان به این واقعیت رسید و در این خصوص نیز مردم اعتقاد دارند که یک نوع کالا با همان نمونه با همان کیفیت در مغازه‌های مختلف با قیمت‌های مختلف به فروش می‌رسد که این امر عدم نظارت مستمر و دقیق مسؤولان را نشان می‌دهد.
فرجام سخن این که هرچند جامعه‌شناسان و مردم‌شناسان در این ارتباط بر این باور هستند طی سال‌های اخیر بعضی از آیین‌ها و سنت‌های قدیمی و به تبع آن یلدا در ایران کمرنگ شده است اما هنوز هم ۳۰ آذر هر سال در همه مناطق کشورمان ایران عزیز و در رأس آنها آذربایجان، این آیین با حال، شور و شوق و شعور خاصی برگزار می‌شود.
و نکته پایانی این گزارش اینکه در بزرگ‌ترین بازار مسقف جهان؛ اصناف با انصافی چون “حاج کاظم”، است که همیشه و در همه حال عدل و انصاف را با مشتریان خود رعایت می‌کند.
حاج کاظم با ۸۰ سال سن، ۶۵ سال است که در بازار صفی مغازه دارد. وقتی از وی علت وزن کردن پاکت را می‌پرسند، می‌گوید:« به طور مثال فردی که از من نیم کیلو چای می‌خواهد اگر من پاکت را وزن کنم و به قیمت چای بفروشم این روا نبوده و انصاف نیست، به این خاطر پاکت را نیز وزن می‌کنم و حق مشتری هر چه باشد، می‌دهم».
پس بیایید همگان با کمک همدیگر و رعایت حال خویش با برپایی آیین‌ها و سنت‌های نیکان گذشته، بیشتر از اینها از زندگی لذت ببریم.
گزارش از موسی کاظم زاده
فارس
