به گزارشافق انلاین ، استخوان های ما به خصوص استخوان های متراکم بدن انسان دارای یک حفره مرکزی به نام مغز استخوان است که در بزرگسالان مسئولیت خونسازی را برعهده دارند و جالب تر از آن این موضوع است که این مغز استخوان ها انواع مختلفی دارند که امروز داریم به آن بپردازیم.
تشریح بافت استخوانی
همانطور که می دانید؛ سه نوع استخوان، پهن و کوتاه و دراز در اسکلت انسان وجود دارد که هر سه نوع استخوان از بافت استخوانی تشکیل شده‌اند و پرده‌ای به نام ضریع آن‌ها را می‌پوشاند.
بافت استخوانی از سلول‌ها و بخش زمینه‌ای که بین سلول‌ها را پر می‌کند درست شده و بافت استخوانی به دو صورت بافت متراکم و اسفنجی وجود دارد. بافت استخوانی متراکم همانند تنه استخوان‌های دراز از مجموعه‌هایی به نام سیستم هاورس درست شده است.
یک مجرا و تیغه‌های استخوانی متحد‌المرکز در هر سیستم هاورس دیده می شود که در مجرای هاورس رگ‌های خونی و اعصاب وجود دارند و در بافت اسفنجی تیغه‌های نامنظم استخوانی دیده می‌شود که در حفره‌های وسط آن‌ها مغز استخوان و رگ‌های خونی قرار دارند.
ضریع پرده‌ای است پیوندی، مرکب از دو لایه و همین لایه ضریع است که رشد قطری استخوان را سبب می‌شود.
مغز استخوان چیست؟
خالی از لطف نیست که بدانید؛ استخوان متراکم دارای یک حفره مرکزی به نام مغز استخوان است که با آندوستئوم پوشیده شده‌است و در پیرامون استخوان، پرده ضریع قرار دارد که کل استخوان را حفاظت می‌کند. استخوان‌های اسفنجی دارای حفره‌های کوچک و بزرگ و سیستم‌های هاورس ناقص هستند.
مغز استخوان بافت نرم و پررگی است که داربست آن را بافت رتیکولر پایه‌ریزی می‌کند و بر روی آن سلول‌های گوناگون خونی، خونساز و چربی قرار دارد. مغز استخوان حفره میانی استخوان‌های دراز و فضا‌های میان ترابکولی استخوان‌های اسفنجی را پر می‌کند.
مغز استخوان به دو صورت مغز قرمز و مغز زرد دیده می‌شود که اولی بیشتر از سلول‌های خونساز پایه‌ریزی شده و بافت میلوئید نیز خوانده می‌شود و دومی بیشتر دربر گیرنده سلول‌های چربی است و در مرحله جنینی و پس از زایش تا مرحله بلوغ همه استخوان‌ها در بر گیرنده مغز قرمز است، ولی در بزرگسالان مغز قرمز محدود به مهره‌ها، استخوان‌های جناغ، دنده‌ها و استخوان‌های جمجمه است و در بقیه جا‌ها با مغز زرد جایگزین می‌شود.
انواع مغز استخوان
مغز استخوان بافت نرم و پرعروقی است که داربست آن را بافت رتیکولر تشکیل می‌دهد و بر روی آن سلول‌های مختلف خونی، خونساز و چربی قرار دارد. مغز استخوان حفره مرکزی استخوان‌های دراز و فضا‌های بین ترابکولی استخوان‌های اسفنجی را پر می‌کند.
مغز استخوان به دو صورت مغز قرمز و مغز زرد دیده می‌شود که اولی عمدتا از سلول‌های خونساز تشکیل شده و بافت میلوئید نیز خوانده می‌شود و دومی عمدتا حاوی سلول‌های چربی است. در مرحله جنینی و پس از تولد تا مرحله بلوغ همه استخوان‌ها حاوی مغز قرمز است، ولی در بزرگسالان مغز قرمز محدود به مهره‌ها، استخوان‌های جناغ، دنده‌ها و استخوان‌های جمجمه است و در بقیه جا‌ها با مغز زرد جایگزین می‌شود.
عملکرد مغز استخوان چگونه است؟
اصولاً تمام مغز استخوان‌های بدن تا دوران بلوغ خونسازی می‌کنند اما مغز استخوان دراز پس از سن بیست سالگی به بافت چربی تبدیل شده و دیگر عمل خونسازی را انجام نمی‌دهد.
از این پس تنها مغز استخوان‌هایی همانند مهره‌ها، جناغ سینه، دنده‌ها که همان اسکلت محوری خوانده می‌شوند عمل خونسازی را انجام می‌دهند (اسکلت بدن در کل به دو دستهٔ محوری و جانبی تقسیم می‌شود) و همین طور به تدریج که سن بالا می رود قدرت سازندگی مغز استخوان نیز کاهش می‌یابد و در سنین پیری کم خونی کوتاهی نمایان می‌گردد.
جالب است بدانید که؛ مغز استخوان به راستی جزء دستگاه‌های خون ساز بدن محسوب می‌شود.
مغز استخوان در بزرگسالان اندام خونساز محسوب می شود اما، در جنین جگر نیز به این کار اشتغال دارد ، بطوری که در چند هفته نخست زندگی جنین گلبول‌های سرخ در کیسه زرده ساخته می‌شوند و در میانه‌های آبستنی اندام اصلی سازنده گویچه سرخ جگر است. در همان سان شمار قابل ملاحظه‌ای گلبول قرمز نیز بدست طحال و غدد لنفاوی ساخته می‌شود و در ماه‌های پایانی آبستنی و پس از زایش گلبول‌های قرمز اساساً بدست مغز استخوان ساخته می‌شود. در کم خونی‌های شدید، مغز زرد می‌تواند به مغز قرمز تبدیل شود.
کمبود اکسیژن در بدن سبب تحریک کلیه و کبد، در جهت ساخت هورمون اریترپویتین می‌شود.
این هورمون روی اندام هدف خود (یعنی مغز استخوان) اثر تحریک‌کنندگی دارد و تولید گویچه‌های قرمز را افزایش می‌دهد و به همین علت هنگام قرار گرفتن در ارتفاعات، تنگی نفس و فعالیت شدید (که نیاز بدن به اکسیژن بالاست) پوست صورت به‌طور نسبی سرخ می‌گردد. در واقع به علت ترشح اریتروپویتین تعداد گویچه‌های قرمز خون افزایش می‌یابدو فعالیت مغز استخوان تشدید می‌شود.
سلول‌های مغز استخوان
در مغز استخوان سلول‌هایی به نام سلول‌های ریشه‌ای چند ظرفیتی وجود دارد که دو نوع سلول از آن‌ها جدا می‌شود. سلول‌های رده لنفوئیدی که لنفوسیت‌های نوع B و T را می‌سازند.
سلول‌های رده میلوئیدی که این سلول‌ها در مسیر تکاملی خود تبدیل به چندین نوع سلول می‌شوند. این سلول‌ها از آن جهت که در محیط کشت قادر به تشکیل کلنی هستند به نام واحد‌های کلنی ساز (CFU) شناخته می‌شوند این سلول‌ها عبارتند از:
سلول‌های کلنی ساز که رده مگاکاریوسیتی را می‌سازند و در نهایت پلاکت‌ها را بوجود می‌آورند.
سلول‌های کلنی ساز که رده‌های گرانولوسیت و مونوسیت را می‌سازند.
سلول‌های کلنی ساز که رده ائوزینوفیلی را می‌سازند.
واحد کلنی ساز سازنده رده بازوفیلی.
واحد کلنی ساز که رده اریتروئیدی را می‌سازند. این سلول‌ها در نهایت گلبول‌های قرمز را بوجود می‌آورند.
تمایز عصبی سلول‌های مزنشیمال مغز استخوان
تمایز عصبی سلول‌های مزنشیمال مغز استخوان سلول‌های مزنشیمال استخراج شده از مغز استخوان تحت تأثیر عوامل متعددی می‌توانند به سلول‌های عصبی تمایز یابند. با تزریق داخل بطنی یا داخل وریدی می‌توان سلول‌های پایه استرومایی را به سمت سلول‌های عصبی تمایز داد.
جالب توجه آن است که این سلول‌ها پس از تزریق وریدی هم می‌توانند به محل ضایعه در مغز مهاجرت نموده و پس از اسکان در آنجا متناسب با نیاز بافت آسیب دیده فاکتور‌های رشد مختلفی را ترشح کنند که به ترمیم آن کمک کند.
عقیده بسیاری بر این است که فاکتور‌های ترشح شده توسط این سلول‌ها سبب فراخوان سلول‌های پایه عصبی به محل ضایعه و تمایز آن‌ها به سلول عصبی بالغ می‌شوند و از تمایز عصبی این سلولهابرای درمان بیماری‌های دستگاه عصبی مانند ضایعات مغزی نخاعی و پارکینسون استفاده می‌شود.
منبع: باشگاه خبرنگاران
