“صباح زنگنه” در گفت‌وگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری تسنیم با اشاره به شیوع ویروس کرونا در عربستان، کاهش درآمدهای نفتی و اجرای سیاست ریاضت اقتصادی در این کشور گفت: در شرایط کنونی عربستان با مشکلات متعددی دست پنجه نرم می‌کند، یکی از مهم‌ترین آنها، وضعیت اقتصادی این کشور است. این وضعیت، ناشی از سقوط بهای نفت و کاهش درآمدهاست که در نتیجه آن، اجرای بسیاری از پروژه‌ها در عربستان به تأخیر افتاده است. همچنین مشکلات اقتصادی سبب شده هزینه کردن در امور آموزش و پرورش و بهداشت کاهش یابد و هزینه اضافه‌پرداختی به کارمندان تحت عنوان “کمک‌معیشتی” به همین سرنوشت دچار شود. این کاهش درآمد و تحمیل گرانی به مردم به‌ویژه کارمندان، آثار خودش را به‌همراه خواهد داشت که از جمله آنها می‌توان به اعتراضات اجتماعی اشاره کرد چراکه رژیم سعودی بر مبنای تطمیع مردم استوار بوده و هست، هنگامی که عامل تطمیع از بین برود، اعتراضات، شکاف‌ها و نارضایتی‌ها خود به خود اوج می‌گیرد.
این کارشناس تحولات غرب آسیا، ابتلای بسیاری از مردم و مقامات سعودی به ویروس کرونا را دومین نکته حائز اهمیت در جامعه عربستان دانست و گفت: اکنون بسیاری از سران حکومت ریاض دیگر در نشست هیئت دولت شرکت نمی‌کنند. آنان جلسات مشورتی تشکیل نمی‌دهند و مجلس شورا نیز تشکیل نمی‌شود. تعدادی از مقامات سعودی به‌خاطر مبتلا نشدن به کرونا از محل اقامت‌شان در شهرها خارج شده و به مناطق دوردستی مثل برخی جزایر موجود در دریای سرخ رفته‌اند. این فاصله‌گیری مقامات خود به خود نارضایتی و اعتراضات را در جامعه عربستان بیشتر می‌کند. وقتی که مردم می‌بینند با آن همه درآمد نفتی که داشتند، حداقل وسائل پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا در اختیارشان نیست، داروهای مناسبی برای کاهش آثار این بیماری وجود ندارد و بیمارستان‌ها به تجارتخانه تبدیل شده‌اند، طبیعی است که این مسائل نارضایتی‌ها را بیشتر می‌کند.
وی تعطیل شدن حج و عمره را سومین نکته مهم در روند آسیب‌شناسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی عربستان دانست و گفت: شما می‌دانید صدها هزارها نفر از مردم عربستان چه مقامات اداری، رسمی و سیاسی این کشور و چه شخصیت‌های تجاری و بازرگانی و خدماتی سعودی در امور مربوط به حج و عمره اشتغال دارند. رفت‌وآمد حدود ۲۰ میلیون زائر ایام عمره و ۲ تا ۳ میلیون نفر در ایام حج تمتع به عربستان، این خود یک عامل قوی اقتصادی و تجاری محسوب می‌شود و مردم را با اشتغالات اجتماعی بیشتر درگیر می‌کند. تا زمانی که این فعالیت بزرگ (حج و عمره) تعطیل باشد، مردم با مشکلات و تنگناهای اقتصادی بیشتری باید دست‌وپنجه نرم کنند و بایستی انواع تدابیر را به‌کار بگیرند تا زندگی خود را اداره کنند.
زنگنه وجود کارگران خارجی را چهارمین نکته در بررسی تحولات اقتصادی و اجتماعی عربستان عنوان و تصریح کرد: شما می‌دانید ۵۰ درصد جمعیت عربستان را نیروی کار خارجی تشکیل می‌دهد. این نیروی کار از پزشک، مهندس، تکنیسین گرفته تا کارگر ساده و کشاورز تشکیل می‌شود. با توجه به کاهش درآمدهای نفتی و بروز مشکلات اقتصادی در عربستان، بسیاری از نیروهای کار خارجی در این کشور بیکار شده‌اند و مجبور هستند خاک عربستان را ترک کنند. از آنجایی که زندگی بسیاری از خانواده‌های عربستانی به کار و فعالیت کارگران خارجی وابسته است، در صورت بیکاری آنان یا خروجشان از عربستان، زندگی این خانواده‌ها مختل می‌شود و این مشکلی بر سایر مشکلات شهروندان عربستانی می‌افزاید و سبب می‌شود نارضایتی‌ها افزایش پیدا کند.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا عربستان آبستن اعتراضات اجتماعی است گفت: همین طور است. البته مقامات عربستان به‌بهانه بیماری کرونا مناطقی را که محتمل است در آنجا اعتراضاتی وجود داشته باشد، تعطیل و مقررات ممنوعیت رفت‌وآمد اعمال می‌کنند. خیلی از این ممنوعیت‌ها شاید دلائل بهداشتی نداشته باشد و بیشتر به دلائل سیاسی و جلوگیری کردن از تجمع مردم انجام می‌گیرد. یکی از این مناطق در شرق عربستان قرار دارد. یکی دیگر از مناطقی که محتمل است اعتراضاتی در آن برپا شود، مکه و مدینه است. با وجود شخصیت‌های مذهبی و نخبه‌های اجتماعی، آنجا هم فضای مستعد اعتراضات وجود دارد. مقامات ریاض تمام این شهرها را به تعطیل و یا محدودیت‌هایی در آمدوشد شهروندان اعمال می‌کند تا از تجمع و اعتراضات مردمی جلوگیری شود.
این کارشناس تحولات غرب آسیا با اشاره به سند چشم‌انداز عربستان در سال ۲۰۳۰ که توسط محمد بن سلمان ولیعهد این کشور ارائه شده درباره امکان اجرایی شدن مفاد این سند گفت: اکنون این سند عملاً تعطیل شده و تمام پروژه‌های بزرگی که بر مبنای آن سند باید اجرا بشود، کنار گذاشته شده است. چندی قبل وزیر اقتصاد عربستان گفت که “باید کمربندها را محکم ببندیم”، و این برای نخستین بار است که یک مقام رسمی چنین سخنی را مطرح می‌کند، این سخن نشان می‌دهد که چقدر نگرانی عمیقی وجود دارد.
وی درباره چشم‌انداز تحولات داخلی عربستان و رابطه مردم با حاکمیت این کشور گفت: اینکه تصور شود که در این کشور یک انقلاب یا شورشی اتفاق بیفتد، واقعیت ندارد چراکه همان‌طور که عرض شد ۵۰ درصد جمعیت عربستان را اتباع خارجی تشکیل می‌دهد. دوم اینکه احزاب و گروه‌های سیاسی در عربستان مجاز به فعالیت نیستند، سازمان‌های مردم‌نهاد فعالیت‌شان در این کشور ممنوع است. شخصیت‌های رسانه‌ای و دینی و حتی لیبرال‌های متمایل به دولت اینها مجاز به فعالیت نیستند. جامعه عربستان با یک فضای بسیار بسته و خفقان‌آلودی روبه‌روست لذا اگر بخواهد اعتراضات مردمی در این کشور صورت بگیرد، در بخش‌های محدودی مثل طلاب علوم دینی یا در برخی از دانشگاه‌ها در صورت بازبودن آنها باز ممکن است شاهد اعتراضاتی باشیم، همچنین در مناطق حاشیه‌ای و فقیرنشین احتمال دارد شاهد اعتراضات مردمی باشیم اما این اعتراضات به یک شورش بزرگ اجتماعی و انقلاب منجر نخواهد شد.
