یولیا تیموشنکو نخست وزیر سابق اوکراین و شاید ثروتمندترین زن برآمده از فروپاشی بلوک شرق، اینک به عنوان یک زندانی در حال اعتصاب، به بحرانی بزرگ برای مقامات کیف تبدیل شده که می خواهند از میزبانی رقابت های فوتبال یورو ۲۰۱۲ بیشترین بهره سیاسی و اقتصادی را در عرصه جهانی کسب کنند.
تیموشنکو که پیش از زندانی شدن نیز به عنوان بانوی رازآلود اوکراین شناخته می شد، چند سال پس از فروپاشی بلوک شرق در سال ۱۹۷۱ با تشکیل حزب میهن، گام های رسیدن به صدر سیاست در این کشور را آغاز کرد.
رسانه ها این بانوی خوشپوش دارای چهره ای مقتدرانه و متفاوت از دیگر بانوان سیاسی را پردوام ترین سیاستمدار معرفی می کردند، اما فقط چند سال بیشتر طول نکشید تا ستاره بخت وی رو به افول برود و در ۵۲ سالگی با هدف پایان دادن به زندان خود، اعتصاب غذا کند.
سایه قدرت، شخصیت سیاسی و زنانه تیموشنکو با برعهده گرفتن سمت نخست وزیری در سال ۲۰۰۵سبب شد، افزون بر در حاشیه قرار دادن ویکتور یوشچنکو رییس جمهوری اوکراین، این بانو ناگهان به یکی از شناخته ترین سیاستمداران جهان تبدیل شود.
فهرستی از بلندپایه ترین مقامات جهان و سران کشورهای مختلف همیشه در نوبت ملاقات با تیموشنکو در دوران چهار ساله نخست وزیری وی بودند که می توان به دیدارهای وی با جرج بوش رییس جمهوری آمریکا و سران وقت روسیه اشاره کرد.
هرچند که تیموشنکو با مشارکت و هدایت انقلاب نارنجی اوکراین، از سوی مخالفانش طرفدار غرب بویژه آمریکا شناخته می شود، اما اکنون مدرک دولت برای مجرم اعلام کردن نخست وزیر سابق، یک قرار داد گازی با روسیه است که اعلام شده، منافع ملی را نادیده گرفته است.
این درحالی است که رییس جمهوری کنونی اوکراین دارای گرایش های سیاسی به مسکو شناخته می شود و این موضوع سبب افزایش ابهام ها در پرونده شده است.
کارشناسان یکی دیگر از ابهامات تاثیرگذار بر این پرونده را مربوط به چند دوره جنگ گازی کیف و مسکو بویژه سال ۲۰۰۹ می دانند که در زمان مسئولیت نخست وزیری تیموشنکو رخ داد و کیف برای رسیدن به هدف خود و فشار بر روسیه برای کاهش بها، شیر خط لوله ترانزیت گاز این کشور را بست و زمستان سال ۲۰۰۹ را برای کشورهای اروپایی از همیشه سردتر و سخت تر کرد.
وجود این مسائل سبب شده است، کارشناسان حتی گمانه وجود یک توافق پنهانی بین تمامی طرف های ذینفع یعنی کیف، مسکو و اروپای خریدار گاز روسیه را مطرح کنند و برای جلوگیری از تکرار چنین وقایعی، بانوی آهنین اوکراین را زندانی و تادیب کرده اند تا برای همیشه از عرصه سیاسی این کشور حذف شود.
همزمان نیز گفته می شود، اعتراضات کنونی سران و مقامات اروپایی نیز نشان می دهد که انتظار چنین شدت عمل قضایی و صدور حکم طولانی زندان را برای تیموشنکو نداشته اند.
مهر ماه ۱۳۹۰ با رای یک دادگاه در اوکراین، تیموشنکو به جرم تخطی از حدود اختیارات قانونی خود و صدور دستور امضای قرارداد انرژی بین اوکراین و روسیه در سال ۲۰۰۹، به هفت سال زندان محکوم شد.
قاضی دادگاه اعلام کرد که این قرارداد و عملکرد خانم تیموشنکو حدود ۱۹۰ میلیون دلار به اوکراین زیان زده‌است.
اما حامیان نخست وزیر سابق معتقدند که زیربنای برگزاری دادگاه سیاسی است و اعلام اتحاد سیاسی تیموشنکو رهبر حزب میهن با آرسنی یاتسنیوک رییس حزب جبهه تغییرات با هدف پیروزی در انتخابات پارلمانی پاییز پیش رو، ویکتور یانوکویچ رییس جمهوری کنونی را نگران کرده است.
بانوی آهنین اوکراین گفته بود: مخالفان دولت باید در انتخابات پیروز شوند و مقدمات برکناری رییس جمهوری را فراهم کنند.
مخالفان دولت، بند دیگری از سخنان تیموشنکو را دلیل اصلی تشکیل دادگاه و زندانی شدن وی با پیگیری شخصی رییس جمهوری اوکراین می دانند که گفته بود: اولین گام بسوی تغییرات واقعی برکناری یانوکوویچ بلافاصله پس از پیروزی اپوزیسیون است و موظفیم در آستانه انتخابات متحد شویم زیرا فقط در این صورت می توان بر رییس جمهوری پیروز شد.
اما بحران وقتی گسترده شد که تیموشنکو در اعتراض به شرایط زندانی شدن و فشارها علیه خود، دست به اعتصاب غذا زد و ناگهان موجی سیاسی و اجتماعی در آستانه برگزاری رقابت های جام قهرمانی فوتبال اروپا با میزبانی مشترک لهستان و اوکراین ایجاد کرد.
افزون بر این رویداد ورزشی مهم، میزبانی نشست ماه آینده سران کشورهای اروپای مرکزی در منطقه یالتا در ناحیه دریای سیاه و اعلام تحریم ها، سبب نگرانی اوکراین شده است.
این نگرانی ها پس از آن بیشتر شد که مخالفان دولت تصاویر و اخباری از تیموشنکو در زندان و نشانه هایی از کبودی بر چهره وی را منتشر و اعلام کردند که رییس جمهوری اوکراین مدعی اصلی رقیب سیاسی خود است.
از سوی دیگر، دولت آمریکا و اتحادیه اروپا پیش از برگزاری دادگاه و صدور حکم، در مورد احتمال دخالت‌های سیاسی در این پرونده ابراز نگرانی کرده بودند.
برخی مقام‌های اتحادیه اروپا نیز اوکراین را تهدید کرده بودند که در صورت زندانی شدن تیموشنکو، ممکن است قراردادهای اقتصادی این کشور به خطر بیافتد.
براساس گزارش ها، در تازه ترین اقدام، رییسان جمهوری آلمان، ایتالیا، اتریش، چک و اسلوونی برنامه سفر خود را به اوکراین لغو کرده اند تا نشست کیف با اهمیت کمتری برگزار شود.
افزون بر محدود شدن دایره این نشست مهم، احتمال تحریم رقابت های فوتبال اروپا توسط کشورهای شرکت کننده که ۱۹ خردادماه آغاز خواهد شد، نیز بر نگرانی یانوکویچ افزوده است، بگونه ای که روز دوشنبه کیف به برلین درباره احتمال اتخاذ چنین تصمیمی هشدار داد.
هرچند فدراسیون فوتبال اروپا (یوفا) تاکید کرده است که حذف میزبانی اوکراین و تعیین کشوری دیگر با توجه به زمان کوتاه باقی مانده تا آغاز رقابت ها، ممکن نیست، اما در صورت تحریم رسمی چند کشور مهم اروپایی، سطح این رقابت ها تنزل خواهد یافت و مقامات اوکراینی نمی توانند به اهداف این میزبانی برسند.
تیموشنکو که زمانی در ملاقات با سران کشورهای قدرتمند به بانوی آهنین و رازآلود شهرت یافته بود، اکنون نیز نه تنها برای اوکراین بلکه برای اروپا به یکی از مهمترین موضوع ها تبدیل شده است و در سوی مقابل، اصرار حکومت اوکراین بر ادامه وضعیت کنونی، بر رازهای این پرونده جنجالی افزوده است.
در برابر دولت که مدارک و استنادات مجرمیت را در دادگاه قطعی می داند، حامیان تیموشنکو بر این نکته تاکید می کنند که کسب موفقیت در انتخابات پارلمانی، هدف نهایی حکومت اوکراین است و با توجه به اینکه نظرسنجی ها نیز احتمال پیروزی جناح مخالف را بیش از گذشته ارزیابی می کنند، مقامات سیاسی کیف حاضر نمی شوند سایه خود را از این پرونده دور کنند.
از: هادی مولوی نیا
