رئیس دانشگاه تهران در تشریح روزشمار تحریم آمریکا علیه ایران از کارتر تا اوباما با بیان اینکه تحریم اقتصادی با ادعای تجارت آزاد در تناقض است، گفت: اقتصاد ایران بعد از ۳۰ سال تحریم، مقاوم‌تر شده است.
روزشمار تحریم ایران از کارتر تا اوباما/اقتصادی که با ۱۶۱ بار تحریم واکسینه شد
فرهاد رهبر اقتصاددان و رئیس دانشگاه تهران در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس در مورد تحریم‌های اعمال شده علیه اقتصاد ایران گفت: برای کالبدشکافی این موضوع ناچاریم یک مقدار به سابقه تحریمها برگشته و اینکه چگونه توانستیم، با توجه به سابقه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در مقابل این خطرات که از آن به ویروس یاد می‌کنم، مقاومت کنیم.
وی افزود: در حالی امروزه شاهد اثرات کمتر از این نوع تصمیم‌گیری‌ها هستیم که در دوره‌های مختلف ریاست جمهوری آمریکا تحریم‌هایی علیه ایران به مرحله اجرا گذاشته شد.
* روزشمار تحریم از کارتر تا اوباما
رئیس دانشگاه تهران افزود: جمهوری اسلامی ایران در دوره کارتر بارها دچار تحریم اقتصادی شد که این تحریمها شامل ممنوع بودن واردات نفت از ایران، مسدود شدن دارایی‌های ایران، ممنوعیت صادرات به ایران و واردات از ایران بوده است که این ۴ مورد تحریم بعد از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا و تا قبل از توافق الجزیره اعمال شد.
این استاد اقتصاد در ادامه گفت: تحریم اقتصاد ایران از سوی آمریکا ادامه یافت و پس از توافق الجزیره سه مورد از این تحریمها لغو شد، اما مورد مسدود شدن دارایی‌های جمهوری اسلامی در آمریکا همچنان ادامه پیدا کرد، تا اینکه در زمان ریاست جمهوری ریگان مجددا چند بار تحریم‌هایی علیه ایران اعمال شد.
رهبر افزود: اولین تحریم در زمان ریگان در سال ۱۹۸۳(سال ۱۳۶۲) بود که براساس آن کمک‌های سازمان‌های بین‌المللی به ایران محدود شد و نمایندگان آمریکا مامور شدند، سازمان‌های جهانی را توجیه کنند، تا برای جلوگیری از کمک به ایران در مجامع مختلف رای منفی بدهند که این تحریم تنها تا حدودی موفق شد.
وی افزود: تحریم بعدی در سال ۱۹۸۶ بود که ممنوعیت صادرات تسلیحات به ایران و در سال ۱۹۸۷ ممنوعیت واردات از ایران اعمال شد، در حالی که از زمان توافق الجزیره تا آن زمان نفت ایران به آمریکا صادر می‌شد.
رهبر خاطرنشان کرد: سپس در زمان بوش پدر تحریم کالاهای دو منظوره علیه ایران اجرا شد.
رئیس دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: از زمان بیل کلینتون تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران مجددا اعمال شد که در سال ۱۹۹۵ ممنوعیت کمک به توسعه منابع نفتی در میادین نفتی ایران به تصویب رسید و در همان سال دو نوع رابطه تجاری مالی با ایران قطع شد. در سال ۱۹۹۶ قانون معروف ایلسا توسط کمیته مالی سنای آمریکا برای تحریم ایران و لیبی به تصویب رسید که شرکت‌های نفتی از معامله با ایران منع شدند و این قانون برای تمامی شرکت های خارجی که با ایران معامله انجام می‌دادند، اجرا می‌شد.
* دوره کلینتون در اعمال تحریم شاخص بود
وی افزود: با توجه به چنین تحریم‌هایی در دوره کلینتون که دوره شاخص استفاده از ابزار تحریم علیه ایران به شمار می‌رود، در مجموع آمریکا ۱۶۱ بار از ابزار تحریم اقتصادی علیه ۳۵ کشور جهان استفاده کرد که جمعیت این کشورها حدود ۲٫۳ میلیارد نفر بود و این کشورها ۷۹۰ میلیارد دلار از صادرات جهان را خریداری می‌کردند؛ بنابراین این تحریم‌های آمریکا در زمان کلینتون در جهان بی سابقه بود.
رهبر افزود: آمریکا متاسفانه تحمل رفتار غیرسازگار با خود را از دست داده بود، چون احساس می‌کرد جهان از چند قطبی خارج شده و یک قطبی شده و کسی توان مقابله با آمریکا را ندارد، بنابراین مغرور شده بود.
رئیس دانشگاه تهران گفت: در زمان بوش پسر دو تحریم علیه ایران شامل تمدید قانون ایلسا و تحریم دیگری در آغازین روزهای دوره حکومت بوش پسر به امضا رسید که کشورهایی که با ایران معامله می‌کنند، زیر فشار قرار گیرند و بنابراین کنگره و سنای امریکا نیز این تحریمها را تشدید کرد.
وی تاکید کرد: با این تحریمها آمریکا شرکت‌های خارجی را که با ایران معامله می‌کردند، از تنبیه و مجازات مصون ندانست و در واقع از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تحریمها از سوی آمریکا شروع شد و تغییراتی در روابط تجاری ایران بوجود آمد.
* حجم تجارت ایران و آمریکا قبل از تحریم ۱۶درصد بود
رهبر گفت:در حالی که قبل از انقلاب ۱۶ تا ۱۷ درصد حجم تجارت ایران با آمریکا بود اما با اعمال این تحریمها علیه ایران و تغییر روابط تجاری این حجم تجارت به صفر رسید.
این اقتصاددان تصریح کرد: گرچه تحریم‌های اقتصادی هزینه معاملات و تجارت خارجی را افزایش می‌دهد، اما هرگز مانع جدی برای حرکتهای اقتصادی نبوده است و یک اثر جدی که این تحریم ها داشت، ایران در مقابل چنین حرکتهای تحریمی اقتصاد خود را واکسینه کرد.
رهبر یادآور شد: ایران به تدریج در مقابل حرکتهای ایذایی شبیه تحریم مقاوم تر شد و امروز شاهد تحریم‌های گسترده از سوی کشورهای هم پیمان آمریکا علیه ایران هستیم، اما نتیجه سه دهه تحریم علیه جمهوری اسلامی این است که اقتصاد ایران راه مقابله با تحریم را تجربه کرده است و همه این راه‌ها را آموخته و هم به خوبی خودش را در مقابل شرایط تحریمی مقاوم کرده است.
* تحریمها اثر خود را از دست داده اند
وی افزود: امروز شاهد بی اثری تحریم‌های گسترده علیه ایران هستیم، و دلیل آن رفتارهای ناشایسته آمریکاست که پس از پیروزی انقلاب علیه ایران اعمال شده است.
این استاد اقتصاد افزود: خود سیاستمداران و استراتژیست‌های آمریکا و هم‌پیمانان آنها در بسیاری از موارد اعتراف کرده‌اند که تحریمها علیه ایران اثر نداشته و باید در صدد اتخاذ سیاست‌های جدیدی باشند، تا بتوانند خواسته‌های خود را به ایران تحمیل کنند.
وی یادآور شد: اقتصاد ایران به یک اقتصاد مقاومتی تبدیل شده که در مقابل ویروس تحریمها مقاوم شده و امروز تحریم‌های بزرگ نیز اثر ندارد.
رئیس دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که آیا اعمال تحریم از سوی کشوری که خود را ابرقدرت بلامنازع می‌داند، نشان از ضعف نیست و آیا با ادعای اقتصاد لیبرال و تجارت آزاد سازگاری دارد، گفت: امروز آنچه در اقتصاد سرمایه‌داری مشاهده می‌شود، نشان از شکست آن است و آنچه در عمل در دنیای اقتصادی اتفاق می‌افتد، با آنچه در تئوری بیان می‌شود، بسیار فاصله دارد.
* یارانه آمریکا به کشاورزی مانع تجارت آزاد
وی گفت: اگر به توافقنامه گات که بعدا تبدیل به سازمان تجارت جهانی شد، نظر افکنده شود، یکی از مناقشات جدی بین کشورهای پیشرفته این است که یارانه و سوبسید کشاورزی در کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا پرداخت می شود و آمریکا یکی از بزرگترین حمایت‌کننده های بخش کشاورزی از طریق یارانه مستقیم و غیرمستقیم است که این مسئله با اصول تجارت آزاد و اقتصاد سرمایه‌داری مغایرت دارد.
رهبر گفت: علی‌رغم مخالفت همه کشورهای اروپایی ، دولت آمریکا هنوز یارانه فراوانی به تولیدکنندگان بخش کشاورزی می‌پردازد و اقتصاد سرمایه‌داری که بر مبنای رقابت و تجارت بدون مرز تعریف شده و باید در سراسر جهان شکل می‌گرفت، اما در بسیاری از موارد به این اصول توجهی نمی‌شود.
وی گفت: تئوری اقتصاد غرب در همه جا اعمال نمی‌شود و در بسیاری از موارد که منافع آنها اقتضا کند، این تئوری‌ها به شکل دیگری اجرا می‌شوند و اگر در جایی منفعت سرمایه‌داران خدشه وارد شود، برای اینکه منافع قشر خاصی از خود را به حداکثر برسانند موضوع تحریمها در قالب یک تئوری مکتب کلاسیکی و لیبرالیستی سرمایه‌داری قابل توجیه نیست.
رئیس دانشگاه تهران افزود: اگر دنبال این هستیم که سازمان تجارت جهانی تاسیس شود و مرز تجاری بین کشورها نباشد، نباید تحریم اعمال شود و در بسیاری از موارد خود غربی‌ها پاسخی برای این سوال ندارند که اگر مرز تجارت بین‌المللی وجود ندارد، چگونه می‌توان یک کشور را در درون مرزهای خود محصور کرد.
* دنیای تجارت مرز نمی شناسد، تحریم دیگه چه صیغه‌ای است
وی گفت: یکی از نقاط ضعف اجرای تحریمها علیه ایران این است که دنیای تجارت واقعا مرز نمی‌شناسد و در این تئوری تحریم نمی‌تواند اثر بزرگی بر جا بگذارد. هر کالایی از هر مرز دنیا به مرز دیگر منتقل می‌شود و خود انها به خوبی دریافته‌اند، در عرصه تجارت کالا نمی‌توان ایران را محدود کرد چون خودشان مرزها را برداشته‌اند و وارد عرصه دیگری شده‌اند.
* جلوی قاچاق را نمی توانند بگیرند، می خواهند جلوی تجارت قانونی ایران را بگیرند
رهبر افزود: از طرف دیگر ردگیری پول و بحث تحریم سیستم بانکی وقتی انجام می‌شود، سوال جدی من از کسانی که در این باره تصمیم گرفته‌اند این است که گرچه نمی‌خواهم تشبیه کنم، اما آیا امروز تجارت اسلحه به صورت قاچاق، تجارت قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و تجارت کالاهای ممنوعه که به اعتقاد آنها به صورت قاچاق انجام می‌شود رو به کاهش است و آنها توانسته‌اند با آن مقابله کنند؟
رئیس دانشگاه تهران افزود: در حالی که فعالیت‌های تجاری جمهوری اسلامی ایران کاملا قانونی و روشن است، اما وقتی آنها نتوانستند با همه ابزارهای پیشرفته جلوی تجارت قاچاق را بگیرند، چگونه می‌خواهند با ابزار ضعیف تحریم تجارت قانونی یک کشور بزرگ را محدود کنند.
وی گفت: آنها قوانین سخت پولشویی وضع کرده‌اند و برای قاچاقچیان نیز قوانین سخت نوشته‌اند، ولی میزان موفقیت آنها چقدر بوده؛ آیا توانسته‌اند با باندهای بین‌المللی قاچاق کالا مقابله کنند، یا اینکه روز به روز بر حجم قاچاق در دنیا اضافه شده است و حجم پولشویی نیز روز به روز بیشتر می‌شود.
رهبر یادآور شد: فعالیت‌های تجاری ایران قانونی بوده و اگر آنها همه ابزارهای تحریم را به کار گیرند، باز ما می‌توانیم با وجود کانالهای مختلف به جابجایی پول و کالا اقدام کنیم و آنها به خوبی می‌دانند تحریمها نمی‌تواند در مقابل تجارت موثر واقع شود.
این اقتصاددان یادآور شد: مسیرهای جابجایی پول و کالا در دنیا آنقدر متنوع است و روش‌های جدیدی به وجود می‌آید که آنها قادر نیستند سیاست تحریم را به صورت موثر اجرا کنند، به جز اینکه خود را در مقابل یک کشور قرار می‌دهند که آن کشور نیز اقتصاد رسمی و قابل توجهی دارد و آنها خود را ضایع می‌کنند.
رئیس دانشگاه تهران تصریح کرد: تیغ کُند سیاست‌ها از جمله تحریم علیه ایران دیگر اثر ندارد و دست آنها در ناتوانی اجرای سیاست‌های تحریم روزبروز بیشتر رو خواهد شد.
رهبر افزود: اتفاقا اعمال سیاست‌های تحریم باعث شده مردم دنیا نسبت به زورمداری آمریکا آگاه‌تر شده و به ناتوانی اعمال زور آنها پی ببرند و این منجر به حرکتی در دنیا شده که قادر به جلوگیری از سیل خروشان مردم کشورها نیستند.
وی تاکید کرد: ناتوانی آمریکا در اعمال سیاست‌های تحریمی علیه ایران پوشیده نیست، چون موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران به گونه ای است که نه به عنوان کشوری کوچک، بلکه کشوری بزرگ و موثر در منطقه خاورمیانه قرار دارد که به عقیده استراتژیست‌ها به قلب جهان مشهور است.
رئیس دانشگاه تهران گفت:ایران موقعیت استراتژیک غیرقابل انکاری دارد و در منطقه ای قرار گرفته که ویژگی خاصی دارد و در جنوب کشور و منطقه خلیج فارس ۵۰۰ میلیارد بشکه ذخایر نفتی وجود دارد و امروزه با اکتشافات جدید به آن اضافه شده و بیش از نیمی از ذخایر نفت جهان در این منطقه واقع شده است.
* منطقه خلیج فارس انبار نفت و گاز
وی گفت: در حال حاضر ۴۰ درصد مصرف نفت دنیا از منطقه استراتژیک خلیج فارس عبور می‌کند و ۷۰ درصد ذخایر شناخته شده نفت جهان و ۴۰ درصد ذخایر گازی جهان در این منطقه وجود دارد.
رهبر افزود: در موقعیت دیگری از ایران که شامل غرب ایران و بخشی از عراق و روسیه است، ۳۱۲ میلیون هکتار زمین قرار گرفته و ۸۵ میلیارد بشکه نفت در منطقه شمال و کشورهای آسیای میانه وجود دارد؛ همچنین در خاورمیانه ۲۰ درصد اورانیوم جهان و معادن بزرگ زغال سنگ و نیز همه عناصر جدول مندلیف وجود دارند و منابع سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در منطقه خاورمیانه به چشم می‌خورد.
*ایران ۱۲ هزار سال سابقه زندگی بشر و ۷ هزار سال تمدن دارد
رئیس دانشگاه تهران گفت: ایران دارای ۱۲ هزار سال سابقه سکونت و ۷ هزار سال سابقه تمدن و ۳ هزار سال سابقه مدیریت است و نقش اساسی در میراث فرهنگی و علمی بشر دارد.
رئیس دانشگاه تهران در ادامه افزود: جمهوری اسلامی ایران یک تهدیدی برای منافع استکبار در منطقه خاورمیانه است که هم به لحاظ تمدن پرسابقه و هم تنوع اقلیم و گستردگی سرزمین و هم موقعیت ترانزیتی در منطقه و هم داشتن ذخایر انرژی و سایر معادن و نیز به جهت داشتن منابع نیروی انسانی تحصیل‌کرده و با ضریب هوشی بالا و همه این موارد باعث شده بسیاری از تحلیل‌گران منطقه خاورمیانه را قلب جهان نامیده‌اند.
رهبر افزود: در شکل‌گیری قدرت‌های جهانی اعتقاد بر این است که هر کس بخواهد تسلط بر جهان داشته باشد، باید مدیریت منطقه خاورمیانه را به دست آورد. چون اداره جهان از طریق اداره منطقه خاورمیانه آسانتر می‌شود و بر این اساس منطقه خاورمیانه همواره مورد مناقشه قدرت‌های بزرگ جهان قرار می‌گیرد و آمریکا نیز در راس آن برای به دست آوردن قدرت واحد جهان دنبال تسلط بر منطقه خاورمیانه است.
*ایران وسیله ای برای تسلط بر مدیریت جهان
رئیس دانشگاه تهران در ادامه افزود: ایران به عنوان یک هدف برای دستیابی به قدرت جهانی مد نظر است، لذا به خوبی می‌دانند برای تسلط بر منطقه خاورمیانه ایران نقش کلیدی و حساس دارد و تسلط بر چنین منطقه‌ای در توزیع قدرت جهانی بسیار موثر است، در حالی که غافل از این نکته هستند که جمهوری اسلامی خودش بهتر از دیگران می‌تواند از این قدرت استفاده کند و اجازه ندهد به عنوان ابزاری در اختیار دیگران برای اعمال قدرت بر جهان قرار گیرد.
* آمریکا دنبال شمشیر قدرت است
این استاد اقتصاد افزود: این نقش ایران را کسی نمی‌تواند انکار کند و اینکه در منطقه خاورمیانه قدرت قابل توجهی در اختیار ایران است کسی منکر نیست، اما آمریکا می‌خواهد این شمشیر قدرت را به دست بگیرد و تمام واهمه این است که شمشیر قدرت از دست او خارج شود. بنابراین به حرکتهای رذیلانه‌ای دست می‌زند از جمله می‌خواهد از طریق تحریمها و فشار بر ایران این شمشیر قدرت را به دست آورد.
رهبر گفت: آنها غافل از این هستند که جمهوری اسلامی با داشتن نیروی انسانی کارآمد و قدرت مدیریتی بسیار بالا و داشتن سابقه تمدنی کهن، به احدی اجازه نخواهند داد که این شمشیر قدرت را تصاحب کنند. آنها به این مسئله پی برده‌اند، با این حال همچنان امیدوارند با روش‌های تحریم این ابزار را به دست آورند.
گفت‌وگو از بهبود سعیدی کیا
