کشف عوامل موثر بر رفتار انتخاباتی و نیز انگیزه‌هایی که شهروندان را به سوی صندوق‌های رای می‌کشاند، به دلایل مختلف از اهمیت بسیاری برخوردار می‌باشد؛ که مهم‌ترین آن‌ها کمک به افزایش مشارکت شهروندان است.
در سازوکار بازاریابی سیاسی که اکنون در جهت مدیریت کمپین‌های سیاسی و انتخاباتی به کار می‌رود؛ شناسایی این سازوکار در طراحی شعارها و مدیریت کمپین‌ها ارزش بسزایی دارد.
تحلیل‌های پژوهشی متعددی در مورد انتخاب‌های ریاست جمهوری دوره‌های مختلف انجام گرفته که می‌تواند راهنمای انتخابات آتی نیز باشد و تاحدودی مسیر را روشن نماید.
در تحلیل انتخابات معمولا طبقات اجتماعی، میزان تحصیلات، قومیت و مطالبات مبتنی بر جنسیت و سن و سال مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد، اما نیازهای اجتماعی که شعارهای انتخاباتی بر آن ابتناء می‌یابد نیز از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است.
نوشتار حاضر می‌کوشد مروری بر عوامل موثر نماید که به نظر می‌رسد هنوز کارایی خود را داشته باشد.
در همین حال به عنوان مقدمه پژوهشی این چنین، روشن است که میزان مشارکت رأی‌دهندگان در انتخابات و نتایج آن، معمولاً شاخصی برای پی بردن به میزان خشنودی و نارضایتی مردم از شرایط حاکم بر جامعه در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به شمار می‌آید؛ درک اینکه چرا افراد در فرایندهای سیاسی مشارکت می‌کنند و بررسی عوامل مختلف مؤثر بر این پدیده می‌تواند به برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیرندگان درحوزه‌های گوناگون کمک کند.
در یک مقاله پژوهشی بر اساس پیمایشی که در سطح تهران صورت گرفت و انتخابات ریاست جمهوری در سال ۸۸ را موضوع تحقیق خود قرار داد؛ تأثیر برخی از مهم‌ترین «منابع اجتماعی» و «عوامل انگیزشی» بر مشارکت شهروندان تهرانی در انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس شورای اسلامی بررسی شده است.
نتایج این مطالعه نشان داد؛ در جمعیت مورد مطالعه در تهران، انگیزه‌هایی چون تقویت انسجام ملی، پیروی از مقام رهبری، حمایت از نظام جمهوری اسلامی ایران و احساس تکلیف شرعی، رابطه معناداری با مشارکت انتخاباتی دارند. به عبارت دیگر، پاسخ‌دهندگانی که در انتخابات رأی داده‌اند، انگیزه‌های مذکور را مهم‌ترین دلایل شرکت ذکر کرده‌اند.
از میان منابع اجتماعی مورد بررسی، «پایبندی به انجام تکالیف شرعی»، «اعتماد سیاسی»، «علاقمندی به سیاست»، «مهارت‌های مشارکتی» و «احساس اثربخشی سیاسی» همبستگی معناداری با مشارکت انتخاباتی نشان می‌دهند. «منابعی» که در مضمون جامعه ایران، برخلاف بیش‌تر جوامع دیگر همبستگی معناداری با مشارکت در انتخابات نشان ندادند، تحصیلات و درآمد بود.
در پژوهشی دیگر که پیرامون مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ انجام گرفته، تاکید شده است: نتایج نشان می‌دهد که از میان عوامل مختلف که به طور بالقوه می‌توانند بر میزان مشارکت مؤثر باشند، در این انتخابات، صرفاً نرخ بیکاری، عامل سیاسی امنیتی و همچنین درصد آرای کاندیدای تحول‌خواه از نظر آماری معنادار هستند. نرخ بیکاری و عامل سیاسی امنیتی بر میزان مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری تأثیر منفی و درصد آرای کاندیدای تحول‌خواه تأثیر مثبت داشته‌اند.
نتیجه‌گیری:
پیرامون انگیزه‌های مشارکت در انتخابات هنوز «پایبندی به انجام تکالیف شرعی» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و رای‌دهندگان سنتی و طبقات مذهبی بالاترین انگیزه خود را «انجام تکالیف شرعی» می‌دانند. سایر طبقات نیز بر حسب میزان اعتماد سیاسی، علاقمندی به سیاست و نیز احساس اثربخشی در انتخابات حضور می‌یابند که این خود دال بر آن است که علیرغم تبلیغات ضدانقلاب همچنان بخش اعظم جامعه با اکثریت بالایی به اثربخشی انتخابات در نظام جمهوری اسلامی اعتماد داشته و ضریب اعتماد سیاسی آنان خوب و نشانگر پشتوانه مردمی ارزشمند نظام است. از طرف دیگر؛ نارضایتی اقتصادی و عوامل سیاسی امنیتی نامناسب می‌تواند اثرات منفی بر مشارکت داشته و تنوع در نگرش‌های کاندیداها و شعارهای نزدیک به دغدغه‌های مردم که حل مسایل مردم را در واقعیت دنبال کند؛ موجب افزایش مشارکت خواهد شد.
افق انلاین
