طی مراسمی که به صورت ویدیو کنفرانس و با حضور احمد المنظری مدیر دفتر سازمان جهانی بهداشت در منطقه مدیترانه شرقی برگزار شد، توسط جعفر حسین نماینده سازمان جهانی بهداشت در جمهوری اسلامی ایران به وزارت بهداشت، درمان و آموزش و در نهایت فرماندار اسکو تقدیم شد.
در این مراسم رسمی که در محل ساختمان وزارت بهداشت برگزار شد، سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان، و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران، سید جعفر حسین نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران، احمد المنظری نمایندگان دانشگاه علوم پزشکی تبریز و مقامات محلی سهند حضور داشتند و سخنرانی هایی را ارائه دادند.
نمکی در سخنرانی خود به معرفی مؤلفه های شهر سالم پرداخت و همچنین در این مراسم از وبگاه شبکه ملی شهرهای سالم رونمایی شد.
دریافت این نشان، دستاورد مهمی برای ایران و برنامه شهرهای سالم سازمان جهانی بهداشت در منطقه شرق مدیترانه است زیرا ایران نخستین کشور در این منطقه است که از زمان شروع اجرای آزمایشی این برنامه در سال ۱۹۹۱ در سه محله تهران، به چنین عنوانی دست یافته است.
ایران در زمره کشورهایی است که بیشترین شمار شهرهای ثبت شده را در شبکه شهرهای سالم منطقه ثبت کرده اند و درحال حاضر، ۲۲ شهر ایرانی در این شبکه ثبت شده اند.
سهند نخستین شهر از این مجموعه است که سازمان جهانی بهداشت اخیراً آن را ارزیابی کرده و نشان شهر سالم را به مدت سه سال دریافت کرده است، سهند در بیست کیلومتری تبریز واقع شده است و جمعیتی حدود ۱۶۱.۰۰۰ نفر دارد. این شهر با روند مستمر رشد جمعیتی، همچنان در حال توسعه است و پیش بینی می شود در آینده به خدمات و فضاهای شهری متناسب با جمعیت خود مجهز شود. برنامه شهر سالم سهند در سال ۱۳۹۴ و با هدف «خلق جامعه ای ایمن و سالم برای زندگی شاد همه» شروع شد.
دومین و آخرین بخش از ارزیابی میدانی سهند در روزهای ۲-۴ خرداد توسط کارشناسان دفتر مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت صورت گرفت تا صلاحیت این شهر برای دریافت نشان شهر سالم اساس شاخص‌های برنامه شهر سالم سازمان جهانی بهداشت ارزیابی شود. بخش نخستن ارزیابی به علت محدودیت‌های اعمال شده در دوران همه گیری کووید-۱۹، در آذرماه سال ۱۳۹۹ به صورت مجازی و از راه دور انجام شد. این ارزیابی مجازی، نخستین نوع از این شکل ارزیابی در فرایند ارزیابی شهرهای سالم بود که با توجه به محدودیت‌های همه‌گیری کووید-۱۹ انجام شد.
تیم ارزیابی متشکل بود از ماها الاداوی مدیر بخش ارتقای سلامت دفتر مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، ثمر الفکی مسئول فنی ابتکارات جامعه‌محور و فضاهای سالم دفتر مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت و محمد آسایی مشاور سازمان جهانی بهداشت و مشاور ارشد حوزه سلامت عمومی.
ارزیابی این تیم سه نفره، طی بازدید میدانی سه روزه از شهر سهند، شامل بازدید میدانی از چندین محوطه و سایت اجرای پروژه انجام شد چرا که یک شهر سالم برای دریافت نشان باید دست کم ۸۰ درصد از ۸۰ شاخص مشخص شده سازمان جهانی بهداشت را دارا باشد.
این شاخص‌ها شامل طیف متنوعی از موارد شامل اقدامات اجتماعی- اقتصادی، مدیریت و افزایش توانمندی های بالقوه گرفته تا همکاری و تحول نهادی براساس برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های نوآورانه است. بر اساس نتایج ارزیابی مذکور، سهند توانست از میان ۸۰ شاخص کلیدی عملکرد، ۷۴ شاخص (%۹۲.۵) را احراز کند.
ماها الداوی، مدیر بخش ارتقای سلامت دفتر مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، پس از بازدید میدانی از سهند گفت: من سهند را جایی می‌بینم که موفق شد خود را از شهری که همه در آن به تنهایی کار می‌کردند، تبدیل کند به شهری که همه در آن تلاش می‌کنند با هم از جامعه‌ای سالم، محیطی سالم و زندگی اجتماعی سالم برخوردار باشند. من این را در بسیاری از جنبه‌ها و مکان‌هایی که ما بازدید کردیم و همچنین در نگرش و پاسخ افرادی که با آنها ملاقات کردیم، دیدم. در سرتاسر شهر، وقتی که ما در حال حرکت و بازدید از جوامع مختلف بودیم، می‌توانستم تغییرات و تمرکز همه را بر سلامتی و رفاه به عینه مشاهده کنم.
سازمان جهانی بهداشت، با اعطای نشان، پشتیبانی و شاخص کردن شهرهایی از قبیل سهند و همچنین با ایجاد شبکه‌های ملی شهرهای سالم طرح شهرهای سالم را در سرتاسر دنیا ترویج می کند. این شبکه، شهرهای سالم از کشورهای مختلف را از طریق ظرفیت‌سازی محلی، پایش، اجرا و تبادل تجارب گرد هم می‌آورد، و خود وظیفه ارائه پشتیبانی سیاسی، استراتژیک و فنی و همچنین ایجاد ظرفیت هم در سطوح ملی و و هم در سطوح محلی، را بر عهده دارد.
سهند در سال ۱۳۹۸ موفق به کسب گواهینامه بین‌المللی «جوامع ایمن» شد و سپس این رویکرد را با ابتکار برنامه شهر سالم در هم آمیخت. ایران قصد دارد برنامه شهرهای سالم را گسترش دهد تا یکصد شهر دیگر در سراسر کشور از طریق شبکه ملی شهرهای سالم، پوشش دهد.
محمد آسایی مشاور سازمان جهانی بهداشت و مشاور ارشد حوزه سلامت عمومی در این خصوص گفته است: سهند اجرای برنامه شهرهای سالم را از ۶ سال گذشته آغاز کرده است و اکنون به مرحله بلوغ رسیده است که امیدواریم بتوانیم آن را برای سایر شهرهای جمهوری اسلامی ایران نیز الگو قرار دهیم و تعهد سیاسی، مشارکت جامعه محلی و مسئولیت‌پذیری جامعه محلی، در همه پروژه‌هایی که از آن بازدید کردیم، کاملاً مشهود است.
به عنوان شهری سالم، سهند توسعه و بهبود بهداشت و سلامت، خدمات زیست محیطی، تأمین آب سالم، بهینه‌سازی محیط زیست، مقابله با آلودگی هوا، و بهبود مسکن، را در اولویت قرار می دهد. هدف غائی سهند ترویج مشارکت محلی توام با همکاری و اثرگذاری حداکثری است. این کار از طریق ارتقای آگاهی عمومی و بکارگیری توانمندی های بالقوه و شکوفانشده جوامع در سطوح ملی و محلی امکان‌پذیر خواهد بود. برنامه شهرهای سالم اطمینان حاصل می‌کند که سلامت، شاخصه بارز دستورکارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در شهرها باشد و درنتیجه، روحیه مشارکتی همه ذینفعان را تقویت و منابع بالقوه را در این راستا بسیج می‌کند.
یک مولفه مهم در توسعه شهر سالم سهند عبارت است از توانمندی زنان (با سهم ۴۹.۵ درصد از کل جمعیت شهر) و این مهم از طریق همکاری با دفتر فرماندار، شبکه‌های بهداشت، سازمان‌های شهری، بخش مراقبت اجتماعی و سازمان‌های جامعه مدنی انجام می‌شود. چندین برنامه و ابتکار جامعه محور برای توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی جوامع آسیب‌پذیر شهر از جمله برای کهنسالان، افراد دارای معلولیت، زنان سرپرست خانوار، کودکان و امثال آنها در نظر گرفته شده است. خدمات ارائه‌شده در سهند، فراگیر و برای همگان در دسترس است.
ثمر الفکی، مسئول فنی ابتکارات جامعه محور و فضاهای سالم دفتر مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، به هنگام بازدید از این شهر گفت: «من خوشبینم زیرا سطح بسیار بالایی از تعهد را شاهد هستم. این تعهد نه تنها در سطح سیاسی بلکه در تک تک افراد در شهر سهند مشهود است. آنها می‌توانند این شور و اشتیاق را به دیگران نیز منتقل کنند و مطمئن هستم که این رویکرد، در آینده نیز حفظ خواهد شد.
عکاس: زهرا شکری
خبرنگار: وصی اله محمودی
