از آن‌جایی که اسناد و مدارک، یکی از مهم‌ترین و متقن‌ترین منابع قابل استفاده برای محققان و پژوهشگران تاریخ است، این اثر و دیگر مجلدات «رجال عصر پهلوی» تصویری روشن از شخصیت مقامات سیاسی پهلوی و فساد مالی و اخلاقی آن‌ها به مخاطب ارایه می‌کند و چون این مدارک از سوی ساواک؛ مهم‌ترین سازمان اطلاعات حکومت پهلوی گردآوری شده، هرگونه شائبه مانند جهت‌دار بودن نگاه محققان کنونی نسبت به دوران پهلوی را نفی می‌کند.
فرزند ناخلف پهلوی!
حمیدرضا پهلوی، آخرین فرزند رضا خان پهلوی در سال ۱۳۱۱ متولد شد و پس از سقوط حکومت پدرش، در سال ۱۳۲۰ به همراه او به موریس رفت. پس از به قدرت رسیدن برادرش محمدرضا پهلوی، به ایران بازگشت و تحصیل دوران ابتدایی را در ایران سپری کرد. کارنامه حمیدرضا جزو اولین اسناد کتاب «حمیدرضا پهلوی به روایت اسناد ساواک» است که شاید دیدن آن و تاکید دکتر صدیق، وزیر فرهنگ آن دوران بر لزوم رسیدگی هر چه بیشتر به امور درسی وی خالی از لطف نباشد. نمره ۱۷ در درس ورزش بالاترین و نمره ۲ در درس دیکته، پایین‌ترین نمرات حمیدرضا هستند.
تصویر کارنامه حمیدرضا پهلوی مندرج در کتاب
بعدها برای ادامه تحصیل به بیروت رفت، اما بر اساس گزارش‌های واصله، به جای تحصیل مشغول عیاشی و صرف هزینه‌های گزاف در امور غیراخلاقی بوده است. حمیدرضا پهلوی در طول زندگی‌اش، سه بار تجربه ازدواج رسمی و طلاق داشته و بار سوم به دلیل برقراری رابطه با زنی به نام «هما خامنه» مورد شماتت دربار قرار می‌گیرد و طبق اسناد منتشر شده در کتاب، محمدرضا پهلوی در یک سند تاکید می‌کند: «خانمی که عنوان همسری والاحضرت را دارد، شایستگی و لیاقت پیوستن به خاندان سلطنتی را ندارد… چنانچه در انجام متارکه و اجرای طلاق تاخیر و تعلل شود، امر به خروج والاحضرت از کاخ نیاوران و تخلیه آن‌جا خواهند فرمود و حقوقی هم که ماهیانه به والاحضرت مرحمت می‌شود، امر به قطع آن خواهند داد.»
ولخرجی‌ها، زد و بندهای مالی، قاچاق مواد مخدر به همراه خواهرش اشرف پهلوی و فساد اخلاقی حمیدرضا پهلوی به جایی رسید که مقرری او در سال ۱۳۲۸ قطع شد و پس از ختم شدن این غائله، با زنی به نام «ایران‌دخت حاج میرزا آقاسی» معروف به «فلور» رابطه برقرار می‌کند که سرانجام در حالی که باردار بوده، توسط حمیدرضا پهلوی به قتل می‌رسد.
تمام گزارش‌های ساواک درباره این افتضاح و جنایت، صراحتاً بیان شده و در بخشی از آن آمده است: «چندی قبل جراید ایران اطلاع دادند که زنی در خیابان بهار به نام ایران یا فلور آغاسی به قتل رسیده. ایران دو ماهه آبستن بوده و همه شواهد نشان می‌دهد که قتل برای جلوگیری از تولد فرزند انجام شده است، بنابراین قاتل ایران کسی بوده که از لحاظ منفعت و موقعیت اجتماعی خاص خود نمی‌خواسته از ایران صاحب فرزندی باشد… با تولد بچه خواه ناخواه پای فلور به خانواده سلطنتی باز می‌شد… به هر حال این‌که شاهزاده اخبار جراید را درباره قتل معشوقه خویش می‌خواند، لبخندی می‌زند و نگاه رضایتمندانه‌ای به دست‌های خون‌آلود خود می‌اندازد. آری شاهپور حمیدرضا قاتل است و باید به جرم این قتل محاکمه و مجازات گردد.»
پس از بالا گرفتن آبروریزی‌های حمیدرضا پهلوی، امتیازات خاندان سطلنتی از او گرفته شده و از درباره اخراج می‌شود، اما همچنان به فساد مالی و اخلاقی خود ادامه می‌دهد و محمدرضا پهلوی مجبور می‌شود که برای حفظ آبرو، باز هم خرابکاری‌های برادر کوچکش را پنهان کند.
این ماجرا به شخص حمیدرضا ختم نمی‌شود و دردسرهایی که دو فرزند نامشروع او به نام‌های «نازک» و «بهزاد» در خارج از کشور ایجاد می‌کنند، به این مشکل حکومت پهلوی دامن می‌زنند. «پرویز خوانساری» سفیر ایران در آمریکا در یک گزارش، درباره وضعیت بهزاد پهلوی می‌گوید: «سه روز قبل والاحضرت اطلاع دادند چون از پیرونه گوروم‌ها راجی. جی (پیغمبر نوظهور هندی) شده‌اند، لذا برای دیدار این شخص به شهر هوستون ـ تگزاس ـ مسافرت خواهند کرد و اضافه فرمودند که موافقت جنابعالی را نیز دریافت داشته‌اند. پس از تماس که بلافاصله اینجانب به وسیله تلفن با جنابعالی گرفتم و دریافتم که این مسافرت به صلاح نیست، به والاحضرت توضیح دادم که از این سفر صرفنظر فرمایند. والاحضرت پس از آن اکنون مدت دو روز است که در خوابگاه دانشکده و محیط کالج نیستند و به طوری که دانشجویان ایرانی اظهار می‌دارند ممکن است والاحضرت به مسافرت مذکور اقدام کرده باشند.»
این‌ها آخرین گزارش‌های ساواک درباره حمیدرضا پهلوی و فرزندانش هستند. حمیدرضا پس از سقوط حکومت پهلوی از ایران خارج نشد و سرانجام پس از مدتی زندانی شدن به جرم خرید و فروش مواد مخدر، در سال ۱۳۷۱ در تهران فوت کرد.
سناریویی از زندگی آخرین پسر پهلوی اول
کتاب «حمیدرضا پهلوی به روایت اسناد ساواک» که اسناد و گزارش‌های ساواک را به ترتیب سال [۱۳۵۷ ـ ۱۳۲۲] را شامل شده، روایتی با جزییات از زندگی حمیدرضا پهلوی و نوع روابط او با افراد خانواده و مقامات دربار به مخاطب ارایه می‌کند و علاوه بر راهنمایی محققان برای آشنایی با شخصیت حمیدرضا پهلوی، منبعی مناسب برای ساخت فیلم مستند درباره آخرین پسر رضاخان پهلوی و یا تحلیل شخصیتی او در قالب کتاب خواهد بود.
پانویس‌های کتاب که برای معرفی شخصیت‌ها و وقایع حاشیه‌ای منتشر شده، ابهامات و گره‌های ذهنی احتمالی مخاطب را باز می‌کند و شاید تنها خواسته مغفول مانده مخاطب، کوچک بودن تصویر اصل اسناد باشد که احتمالاً برای مختصر کردن کتاب در ابعاد کوچک‌تر چاپ شده‌اند.
کتاب «حمیدرضا پهلوی به روایت اسناد ساواک» در قطع رقعی و ۳۲۵ صفحه، با شمارگان ۱۵۰۰ نسخه و بهای ۵۰هزار ریال، به همت مرکز بررسی اسناد تاریخی چاپ شده است.
