به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، حتی لیبرال‌ترین نظام‌های سیاسی دنیا هم به حوزه‌هایی مانند سلامت و آموزش نگاه خصوصی ندارند، اما در ساختار اداره کشور ما بحث خصوصی‌سازی به سلامت و آموزش و پرورش هم رسیده‌است که این مسئله می‌تواند تبعاتی را برای حوزه سلامت و آموزش ایجاد کند. حالا هم برنامه هفتم توسعه به دنبال کوچک کردن دولت و واگذاری امور به بخش خصوصی است. طبق این قانون کارمندان دولت باید به میزان ۱۵ درصد کاهش یابد و چنین تصمیم‌هایی می‌تواند به حوزه سلامت و به طور ویژه بحث استخدام پرستاران ضربه بزند و تعداد پرستاران را نیز کاهش دهد، چراکه هدف از بند کاهش نیروی انسانی به میزان ۱۵ درصد در بخش دولتی، کوچک‌کردن دولت است. این همان رویکردی است که در سال ۹۲ موجب شد پرستاران را در قالب نیروهای شرکتی به کار بگیرند و بعد از آن هم در دوره کرونا این قرارداد‌های شرکتی و به کارگیری نیروهای ۸۹ روزه ادامه داشت. به کارگیری پرستاران به صورت شرکتی در حالی است که به گفته رئیس سازمان نظام پرستاری، قرارداد‌های این‌چنینی برای دولت ارزان‌تر هم تمام نمی‌شود!
ماجرای پرستاران و چالش‌های آنها در نظام سلامت حکایت جدیدی نیست. سال‌هاست نسبت پرستار به تخت در کشورمان با استاندارد‌های جهانی فاصله معناداری دارد و با افتتاح تخت‌های بیمارستانی جدید بدون توجه به نیروی انسانی مورد نیاز این کلاف پیچیده‌تر هم شده‌است. به خصوص اینکه طی سال‌های اخیر با کمبود نیروی سلامت در دیگر کشورها و پیشنهادات وسوسه‌انگیز کار در آنها، مهاجرت پرستاران هم به چالش‌های قبلی همچون کمبود نیرو و اجرای قوانینی همچون تعرفه‌گذاری و اضافه‌کاری‌های ناچیز پرستاران اضافه شده‌است. با وجود این، آنطور که احمد نجاتیان، رئیس سازمان نظام پرستاری می‌گوید طی ماه‌های اخیر تعداد درخواست‌های پرستاران برای دریافت گواهینامه گود استندینگ کاهش یافته‌است. علاوه بر این در کنار پرستارانی که به دنبال مهاجرت هستند، گروهی دیگر هم به دنبال بازگشت به کشورند که اگر چه تعدادشان زیاد نیست، اما باید برای حضور دوباره آنها در کشور برنامه‌ریزی داشته باشیم و آنها را بپذیریم.
مهاجرت معکوس برخی پرستاران
رئیس سازمان پرستاری کشور در پاسخ به سؤال «جوان» درباره پرستارانی که خواهان بازگشت به کشور هستند، اینگونه پاسخ داد: «برخی پرستاران مهاجرت کرده تمایل به بازگشت به ایران دارند. دلایل مهاجرت متنوع است و برخی از همکارانی که مهاجرت کرده‌اند، تجربه این کار را نداشته‌اند. وقتی در محیطی با فرهنگ و اقلیم متفاوت قرار می‌گیرند و با رفتار‌های غیر آشنا مواجه می‌شوند، بعد از مدتی تمایل به بازگشت به کشور پیدا می‌کنند؛ این موضوعی است که یک تحقیق دانشگاهی در دکترا هم روی آن انجام شده‌است. البته آمار دقیقی در این زمینه نداریم و تعداد آنها محدود است.»
نجاتیان در پاسخ به سؤال دیگر «جوان»درباره اینکه آیا برای بازگشت این پرستاران مانعی وجود دارد، می‌گوید: «پرستاری که مهاجرت می‌کند، پل‌های پشت سر خود را خراب می‌کند، زیرا منزل خود را می‌فروشد یا از شغل خود انصراف می‌دهد و وقتی باز می‌گردند، شغلی ندارند. در بسته مدیریت مهاجرت ما یکی از راهکار‌ها این است که به این نیرو‌ها که تمایل به کسب تجربه دارند، مرخصی داده شود. قطعاً این افراد با تجربه بهتری به کشور باز می‌گردند. از سوی دیگر برنامه هفتم توسعه بخشی دارد که دولت باید برای جذب نخبگان خارج از کشور اقدام کند، زیرا بسیاری از پرستارانی که مهاجرت می‌کنند، از نخبگان هستند و باید تلاش کنیم این افراد را شناسایی و راهکار‌هایی برای جذب و بازگشت آنها ارائه کنیم.»
توزیع نا‌متوازن پرستاران
آنطور که رئیس سازمان نظام پرستاری می‌گوید، ما در برخی از نقاط کشور با پدیده پرستار بیکار مواجهیم و در برخی مناطق نیز با کمبود پرستار مواجه هستیم. به طور نمونه در استان‌های غربی کشور برخی دانش‌آموختگان پرستاری بیکارند، اما در مناطق مرکزی با کمبود پرستار مواجهیم.
وی درباره تعداد نیروی بیکار پرستار اینگونه توضیح داد: «به طور کلی از لفظ بیکاری استفاده نمی‌کنم و در حال حاضر با عدم توزیع مناسب نیرو‌ها در فرصت‌های کاری مواجهیم. برخی دوستان معتقدند که در غرب کشور فارغ‌التحصیل شده‌اند، اما به دلیل هزینه‌های بالای زندگی در تهران، در شهر خود می‌مانند و بیکار هستند. همچنین، گاهی حقوق پرستاران به قدری پایین است که صرفه اقتصادی برای آنها ندارد، بنابراین وارد شغل پرستاری نمی‌شوند.»
نجاتیان با اشاره به اینکه سالانه، ۱۲ هزار پرستار فارغ‌التحصیل می‌شوند، در حالی که حدود ۹ هزار پرستار در سه سال گذشته استخدام شده‌اند، گفت: بر این اساس تخمین‌زده می‌شود چیزی حدود ۴۰ هزار پرستار بیکار داشته باشیم. البته تعدادی از پرستاران در بخش خصوصی و تعدادی هم به صورت شرکتی مشغول به کار هستند که در آمار استخدام‌ها نمی‌آیند. از نگاه رئیس سازمان نظام پرستاری بیش از اینکه با بیکاری پرستاران مواجه باشیم، با عدم توزیع مناسب نیرو‌ها مواجهیم و اگر بتوانیم پانسیون‌هایی راه‌اندازی کنیم، این مشکل حل خواهد شد. وی تأکید می‌کند: «در حال حاضر، حدود ۵ میلیارد تومان برای تربیت یک نیروی پرستاری هزینه می‌شود و اگر در حدود ۲ میلیارد تومان برای تأسیس پانسیون برای این پرستاران هزینه شود، این مشکل رفع می‌شود.»
تأکید به تأمین نیروی شرکتی به‌رغم هزینه بیشتر
آنطور که محمد شریفی‌مقدم، دبیر کل خانه پرستار می‌گوید فقط پرستارانی که در استخدام دولت هستند، دریافتی مطابق مصوبه شورای حقوق و دستمزد دارند، اما حدود ۴۰ درصد پرستاران ما، شرکتی هستند که طبق مصوبه شورای عالی کار حقوق می‌گیرند و بین همین گروه شرکتی، پرستارانی هستند که با قرارداد موقت ۸۹ روزه، شش ماهه یا به صورت خرید خدمات کار می‌کنند. از پایان دهه ۱۳۸۰ به دلیل ناپایدار شدن رابطه استخدامی، هیچ کدام از پرستاران شرکتی امنیت شغلی ندارند و کارفرما طبق سلیقه و نفع خودش قانون را تفسیر می‌کند. به گفته وی امروز حقوق پرستاران رسمی و استخدام شده ۱۶میلیون تومان و حقوق پرستار شرکتی و پیمانی حدود ۱۲میلیون تومان است. با وجود چنین شرایطی، هرگونه اعتراض پرستار شرکتی و پیمانی به وضعیت شغلی، مساوی با اخراج است. پرستاران شرکتی توسط شرکت‌های واسطه به بیمارستان‌ها معرفی می‌شوند و در صورت نارضایتی عوامل بیمارستان از این پرستار یا در صورت معترض بودن این پرستار، به شرکت واسطه اعلام می‌شود که این پرستار از فلان تاریخ به این بیمارستان اعزام نشود.
نجاتیان در پاسخ به سؤال دیگر «جوان»در رابطه با اینکه با وجود چالش‌های زیاد پرستاران شرکتی چرا همچنان نیروهای پرستاری به صورت شرکتی جذب می‌شوند، پاسخ می‌دهد: «برخی دولت‌ها به عدالت اجتماعی و حاکمیت دولتی اعتقاد دارند و از بزرگ شدن دولت نگران نیستند. این دولت‌ها تبدیل وضعیت نیروهای شرکتی را تصویب می‌کنند، اما در برنامه هفتم توسعه، نگاه به کوچک‌سازی دولت است. وقتی عنوان می‌شود در پایان برنامه باید ۱۵ درصد دولت کوچک شود، از خدمات بیمارستانی که نمی‌توان چشم‌پوشی کرد، بنابراین استخدام کاهش‌یافته و برای جذب نیروهای مورد نیاز از نیروهای شرکتی استفاده خواهند کرد».
نیروهای شرکتی دغدغه همیشگی ماست. دولت قبل بحث تبدیل وضعیت نیروهای شرکتی را در دستور کار خود قرار داده‌بود، اما در این دولت نمی‌دانیم نگاه به این ماجرا چیست. البته رئیس‌جمهور در شعار‌های تبلیغاتی خود به این موضوع تأکید داشتند، اما تاکنون پالسی برای تبدیل وضعیت را شاهد نبوده‌ایم.
رئیس سازمان نظام پرستاری در پاسخ به «جوان» در این‌باره که آیا جذب نیرو از مسیر نیروهای شرکتی هزینه‌های دولت را کمتر می‌کند، تأکید کرد: «خیر هزینه‌ها را بیشتر می‌کند. همین الان که درباره اضافه کار صحبت می‌کنیم، همکاران شرکتی ما مبلغ اضافه‌کاری بیشتری دریافت می‌کنند. علاوه بر اینکه دولت باید یک هزینه باری هم به آن شرکت بپردازد، اما خب دولت نمی‌خواهد بزرگ شود!»
آثار منفی کمبود پرستار بر بیمار
عضو شورای عالی نظام پرستاری با تأکید بر اینکه هنگامی که از ضرورت افزایش پرستاران سخن می‌گوییم، موضوع افزایش کیفیت ارائه خدمات را در کانون توجه قرار داده‌ایم، افزود: «نسبت‌های متفاوتی در ارتباط با «نسبت پرستار به تخت» و «نسبت پرستار به جمعیت» در ارتباط با تعداد پرستاران شاغل در نظام بهداشتی تعریف شده‌است. اغلب پرستاران کشور در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها به ارائه خدمت می‌پردازند و به همین دلیل از «نسبت پرستار به تخت» برای تعداد پرستاران شاغل استفاده می‌کنیم. ارقام و اعداد متعددی در ارتباط با نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در دسترس است؛ به نحوی که سه و نیم، چهار و پنج پرستار به ازای هر تخت در کشور‌های مختلف حضور دارند.»
رئیس کل سازمان نظام پرستاری با اشاره به اهمیت نیروی انسانی در نظام سلامت توضیح داد: «اگر خواهان خدمات با کیفیت هستیم، باید نیروی انسانی متخصص داشته باشیم. پرستاران از نیروهای متخصص نظام سلامت هستند و ارتباط تنگاتنگ شبانه‌روزی با بیماران و همراهان آنها دارند. با توجه به اینکه نیروی انسانی در نظام سلامت از اهمیت فراوانی برخوردار است، کمبود پرستار می‌تواند پیامد‌ها و آثار منفی برای بیماران داشته باشد».
به گفته وی اسناد و کتب معتبر بین‌المللی بیانگر این است که اگر تعداد پرستاران از یک نرم مشخص کمتر باشد، میزان خطا‌های دارویی، میزان اشتباه‌های پرستاری و میزان مرگ‌ومیر افزایش می‌یابد.
متوسط جهانی نسبت پرستار به تخت بیمارستانی، ۵ /۳ است؛ در حالی که نسبت پرستار به تخت در کشور حدود ۸ /۱ است. با توجه به اینکه مجموع شرایط کشور به میزان کشور‌های پیشرفته نیست، نسبت پرستار به تخت کشور در مقایسه با کشور‌های پیشرفته بسیار کمتر است. بررسی‌ها بیانگر این است که روند کاهش پرستاران در سال‌های گذشته سبب شده که نسبت پرستار به تخت به مرز ۱/ ۱ برسد. اگر شرایط فعلی ادامه داشته‌باشد، نسبت پرستار به تخت به یک یا ۹ /۰ می‌رسد. این در حالی است که بر اساس سیاست‌های ابلاغی سلامت، کشور از منظر نظام سلامت باید در منطقه پیشتاز باشد.
وی با بیان اینکه عوامل مختلفی در کاهش نسبت پرستار به تخت اثرگذار هستند، افزود: «تعداد تخت‌های بیمارستانی در چند سال گذشته به خوبی افزایش‌یافته و این موضوع از عوامل کاهش نسبت پرستار به تخت در سال‌های اخیر است. تعداد تخت‌های بیمارستانی به خوبی افزایش یافته، در حالی که نتوانسته‌ایم پرستاران را با توجه به افزایش ظرفیت تخت‌های بیمارستانی جذب کنیم.»
۱۰۰ هزار پرستار کم داریم
نجاتیان معتقد است اگر خواهان تحقق حداقل استاندارد‌های مد نظر در حوزه پرستاری هستیم، به جذب ۱۰۰ هزار پرستار نیاز داریم. در حال حاضر، سیستم بهداشتی و درمانی کشور به جذب ۱۰۰ هزار پرستار نیاز دارد که یک عدد قابل توجه محسوب می‌شود.
به گفته وی کمبود ۱۰۰ هزار نیروی انسانی در بخش پرستاری به این معنا است که پرستارانی که در حال حاضر در نظام بهداشتی کشور به ارائه خدمات می‌پردازند، می‌بایست جور کمبود نیروی انسانی حوزه پرستاری را به دوش کشند. نباید تصور کرد که فقط پرستاران، جور کمبود نیروی انسانی را به دوش می‌کشند، بلکه این موضوع گریبانگیر مردم نیز می‌شود و کاهش کیفیت خدمات درمانی را به جان می‌خرند.
نجاتیان با بیان اینکه کمبود پرستار یک مشکل صنفی نیست، خاطر نشان کرد: «کمبود پرستار، مشکل نظام سلامت است و بزرگ‌ترین مشکل آن به حساب می‌آید. پرستاران موظف هستند خدمات مراقبتی را تا حد توان خود ارائه دهند، اما آنها نمی‌توانند بیشتر از توان خود کار کنند و به همین دلیل بخشی از خدمات روی زمین می‌ماند و مردم از آن بی‌بهره هستند.»
وی با بیان اینکه اضافه‌کار اجباری پرستاران از چالش‌های اساسی نظام درمانی کشور است، افزود: «سیستم بهداشتی و درمانی برخی کشورها، اضافه کار را یک موضوع ناهنجار قلمداد می‌کنند و اضافه کار در نظام سلامت را ممنوع اعلام کرده‌اند. هدف آنها از ممنوع اعلام کردن اضافه کار در نظام سلامت این است که افراد شاغل در نظام سلامت از فرصت زمان کافی برای استراحت‌کردن برخوردار باشند تا خدمات را به خوبی ارائه دهند.»
اضافه‌کار اجباری ساعتی ۳۰ هزار تومان
اضافه‌کاری‌های اجباری پرستاران آن هم با مبلغ حداقلی حدود ساعتی ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان هم موضوع دیگری است که موجب نارضایتی پرستاران شده‌است. حالا صحبت از افزایش مبلغ اضافه‌کار پرستاران تا ساعتی ۸۰ هزار تومان است.
رئیس کل سازمان نظام پرستاری هم درباره مبلغ اضافه‌کار پرستاران گفت: «سقف اضافه کار در پرستاری به دلیل سختی کار ۸۰ ساعت برآورد شده ولی در دیگر مشاغل ۱۷۵ ساعت است. دولت برای برخی مشاغل ساعت کار ویژه‌ای تعیین کرده مانند معلمان که ۲۴ ساعت در هفته است تا بتوانند مطالعه کنند. در حالی که پرستاران به پدیده نامبارک اضافه‌کار اجباری تن می‌دهند.»
نجاتیان درباره جزئیات اضافه کار اجباری پرستاران تصریح کرد: «متوسط ساعت اضافه‌کار اجباری پرستاران حدود ۵۰ ساعت است، اما این میزان در برخی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی به ۷۰ ساعت می‌رسد. اضافه‌کاری سبب بروز مشکلاتی می‌شود؛ اضافه‌کار پرستاران به صورت اجباری است که نخستین چالش اضافه کار پرستاران به حساب می‌آید. یکی دیگر از چالش‌های اضافه‌کار پرستاران، پرداخت دیر هنگام حقوق اضافه کاری است. اضافه کار اجباری به دلیل کمبود پرستار، یک ظلم آشکار در حق جامعه پرستاری است. زنان ۷۰ درصد جامعه پرستاری را تشکیل می‌دهند که علاوه بر وظایف شغلی خود، وظایفی را در خانواده بر عهده دارند.»
وی با بیان اینکه اضافه‌کار پرستاران یکی از مشکلات وزارت بهداشت است، خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه وزارت بهداشت نتوانسته است نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت را در حوزه پرستاری تأمین کند، باید با پرداخت اضافه کار مناسب خلأ نیروی انسانی را برطرف کند. با توجه به اینکه نظام سلامت کشور با کمبود پرستار مواجه است، سازمان برنامه و بودجه باید منابع مورد نیاز وزارت بهداشت را تأمین کند تا این وزارتخانه بتواند کمبود نیروی پرستاری را در قالب پرداخت اضافه کار جبران کند.
خروج پرستاری از پرستاری
به گفته رئیس سازمان نظام پرستاری همین مسائل و چالش‌ها موجب‌شده پرستاران خیلی رغبتی به کار در این شغل نداشته باشند. به گونه‌ای که بنابر اعلام وزارت بهداشت، حدود هزارو۵۰۰ نفر از شغل پرستاری در سال گذشته خارج شده‌اند. آمار وزارت بهداشت در ارتباط با پرستاران بخش دولتی است و شامل حال پرستاران بخش خصوصی و دانش‌آموختگان این رشته که وارد چرخه خدمت نشده‌اند، نمی‌شود. شرایط شغلی پرستاری به نحوی است که بسیاری از دانش‌آموختگان رشته پرستاری ترجیح می‌دهند پس از گذراندن طرح وارد این شغل نشوند. این در حالی است که آثار پدیده‌های «خروج از پرستاری»، «عدم تمایل برای ورود به موقعیت شغلی» و «مهاجرت» به خوبی مشهود است. همچنین با توجه به اینکه کشور در مسیر سالمندی قرار دارد و بسیاری از نیروی انسانی این روز‌ها در آینده وارد دوران بازنشستگی می‌شوند، مشکلات فراوانی گریبان کشور را در دست می‌گیرد.
منبع: جوان
انتهای پیام/
