آیت الله مجتبی تهرانی با اشاره به حدیثی از امام رضا(ع) گفت: اگر کسی از آبرویش مایه میگذارد که مال به دست بیاورد، خیلی حقیر است در حالیکه باید عکس این باشد و باید با مال، آبرویش را حفظ کند و مالی با فضیلت است که انسان بهوسیله آن آبرویش را حفظ کند.
به مناسبت دهه کرامت و ایّام ولادت امام رئوف علی بن موسی الرضا(ع) حدیثی از امام هشتم(ع) به شرح آیت الله مجتبی تهرانی در پی می آید:
رُوِیَ عَنِ عَلِیِّ اَبنِ موسی الرضاِ (عَلَیهِمَاالسَّلامُ) قالَ:«اَفضَلُ المالِ ما وَقی بِهِ العِرضُ وَ اَفضَلُ العَقلِ مَعرِفهُ الاِنسان ِ نَفسَهُ»
در روایت از امام هشتم(صلواتاللهعلیه) منقول است که فرمودند: اول؛ «اَفضَلُ المالِ ما وَقی بِهِ العِرضُ»، در بین اموال، بهترین مال برای انسان، آن مالی است که به وسیله آن آبرویش را حفظ کند. خوب دقّت کنید! یک عدّه، آبرویشان را میریزند که مال به دست بیاورند که بدون تعارف، این کار خیلی حقارت و پستی میخواهد. لذا اگر کسی از آبرویش مایه میگذارد که مال به دست بیاورد، خیلی حقیر است در حالی که باید عکس این باشد و باید با مال، آبرویش را حفظ کند و مالی با فضیلت است که انسان بهوسیله آن آبرویش را حفظ کند.
دوم؛ «وَ اَفضَلُ العَقلِ مَعرِفهُ الاِنسانِ نَفسَهُ»، عقل در اینجا به معنای ادراکات عقلانی انسان است، هم ادراکات نظری و هم عملی؛ بهترین عقل آن شعور و فهمی است که انسان به وسیله آن، خودش را شناسایی کند.
حضرت میفرمایند: «وَ اَفضَلُ العَقلِ مَعرِفهُ الاِنسان ِ نَفسَهُ»؛ خودشناسی؛ نمیگوید خداشناسی، جمله عجیبی است، به ذهن ما اینطور میآید که امام هشتم باید بگوید: بهترین عقل، آن است که انسان با آن خدا را بشناسد، در حالی که حضرت میگوید: خودت را بشناس. چرا؟ جهتش این است که اگر انسان در یک بُعدش، خودش را بشناسد، باید خدا را بشناسد. خودشناسی، انسان را به خداشناسی می رساند.
در روایتی منقول است که: «مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ»؛ اگر خودت را شناختی، پروردگاررت را میشناسی. روایت میفرماید: ربّت را خواهی شناخت؛ یعنی بنشین کمی فکر کن و ببین چه کاری از دست تو بر میآید؛ وقتی فهمیدی هیچ کارهای، میفهمی که کس دیگری تو را این جور درستت کرده و اوست که تو را میگرداند.
یکی از اشتباهاتی که ما می کنیم این است که خیال میکنیم، خودمان رازق هستیم. بیچاره! تو که خالق خودت نیستی که رازق خودت باشی. آن که خالق است، رازق است. لذا وقتی فهمیدی هیچ کارهای، می فهمی کاره دیگری هست و به سوی او راه پیدا می کنی؛ بعد به سمت او می روی.
«اَفضَلُ العَقلِ مَعرِفهُ الاِنسانِ نَفسَهُ»؛ بهترین شعور و درک این است که خودت را بشناسی، وقتی خودت را شناختی، بعد خدا را می شناسی. یعنی وقتی فهمیدی عاجز و بیچارهای، می فهمی کاره دیگری هست و به سوی او راه پیدا می کنی.
لذا حضرت می فرماید: «اََفضَلُ العَقلِ» این است که آدم خودش را بشناسد. اگر خودت را شناختی، به عیبهات پی می بری، می روی خودت را اصلاح می کنی. تو خودت را یادت رفته است. کمی بنشین، ببین چقدر رذیله، در تو هست. حرص داری، طمع داری، کبر داری. شاید به فکر اصلاح خودت بیفتی.
