به گزارش «تابناک» به نقل از بازتاب؛ اولین بار موضوع حذف صفر از پول ملی در دهه ۱۳۷۰ و در دولت دوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی مطرح شد. افزایش شدید نرخ تورم پس از جنگ تحمیلی و کاهش ارزش ریال باعث شد تا کارشناسان اقتصادی این ایده را برای ساده‌سازی مبادلات و کاهش حجم اسکناس‌ها مطرح کنند. بااین‌حال، این طرح به دلیل نگرانی از تبعات اقتصادی و سیاسی آن در آن زمان اجرایی نشد.
در دهه ۱۳۸۰، دولت محمود احمدی‌نژاد بار دیگر این موضوع را مطرح کرد. بانک مرکزی در دوران ریاست طهماسب مظاهری و سپس محمود بهمنی مطالعاتی را در این زمینه انجام داد. در این دوره، تورم بالا و افزایش نقدینگی دوباره انگیزه‌ای برای احیای این پیشنهاد شد. اما به دلیل بی‌ثباتی اقتصادی و نبود اجماع سیاسی، این طرح به نتیجه نرسید.
در دهه ۱۳۹۰، دولت حسن روحانی به‌طور جدی‌تر این موضوع را در دستور کار قرار داد. در سال ۱۳۹۷، با شدت گرفتن بحران‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و کاهش ارزش ریال، حذف چهار صفر از پول ملی به‌عنوان بخشی از اصلاحات اقتصادی در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت. عبدالناصر همتی، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی، اعلام کرد که این اقدام می‌تواند به بهبود اعتماد عمومی به پول ملی و کاهش مشکلات مبادلات کمک کند.
در نهایت، در سال ۱۳۹۹، مجلس شورای اسلامی قانون حذف چهار صفر از پول ملی را تصویب کرد. بر اساس این قانون، واحد پول جدید به نام “تومان” جایگزین ریال خواهد شد و هر تومان برابر با ۱۰,۰۰۰ ریال خواهد بود. اجرای این طرح به دلیل پیچیدگی‌های فنی و اقتصادی به تعویق افتاده و هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است.
امروز نیز خبر رسید که لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور با هدف حذف ۴ صفر از پول ملی و بازنگری در نظام پولی به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. این لایحه که به پیشنهاد هیئت وزیران دولت دوازدهم در جلسه ۱۳ مرداد ۱۳۹۸ به تصویب رسیده بود، توسط مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، به‌عنوان لایحه‌ای یک‌فوریتی به مجلس تقدیم شد.
هدف اصلی این اصلاح، کاهش مشکلات ناشی از تورم مزمن و افت قدرت خرید پول ملی است. این مشکلات در سال‌های اخیر منجر به افزایش حجم ارقام در مبادلات روزانه و کاهش جایگاه ظاهری ریال در مقایسه با ارزهای بین‌المللی شده است. بر اساس این لایحه، حذف ۴ صفر از پول ملی و طراحی مجدد اسکناس‌ها و سکه‌ها به‌منظور تسهیل استفاده از پول ملی در نظام‌های پرداخت و رفع چالش‌های موجود در دستور کار قرار دارد.
طبق مفاد لایحه، واحد پول ایران به «تومان» تغییر خواهد یافت و هر تومان برابر با ۱۰ هزار ریال جاری و معادل یکصد پارسه تعیین می‌شود. برای اجرای این تغییر، دوره‌ای دو ساله تحت عنوان «دوره گذار» تعریف شده است که طی آن، ریال و تومان به‌صورت هم‌زمان استفاده خواهند شد. بانک مرکزی نیز موظف است در این مدت اقدامات لازم را برای جمع‌آوری و جایگزینی اسکناس‌ها و سکه‌های قدیمی با واحد پول جدید انجام دهد.
اهداف حذف صفر از پول ملی
حذف صفر از پول ملی ایران اقدامی است که می‌تواند مزایایی همچون کاهش هزینه‌های مبادلاتی، بهبود روانی ارزش پول و ساده‌سازی سیستم پولی داشته باشد. بااین‌حال، اجرای این طرح نیازمند پیش‌شرط‌هایی نظیر ثبات اقتصادی، کنترل تورم و اجماع سیاسی است. تجربه کشورهای دیگر نظیر ترکیه و آرژانتین نشان می‌دهد که این اقدام به‌تنهایی نمی‌تواند مشکلات ساختاری اقتصاد را حل کند و تنها در کنار اصلاحات عمیق اقتصادی مؤثر خواهد بود.
اهداف حذف صفر از پول ملی شامل چندین جنبه کلیدی است. یکی از اهداف اصلی، کاهش حجم اسکناس‌های در گردش است که در دهه‌های اخیر به دلیل تورم و کاهش ارزش پول، باعث افزایش هزینه‌های چاپ و مشکلات حمل‌ونقل شده است. همچنین، حذف صفرها می‌تواند به بهبود ارزش روانی پول ملی کمک کرده و احساس بی‌ارزشی ریال را در ذهن مردم کاهش دهد، در نتیجه اعتماد عمومی به پول ملی افزایش می‌یابد. از دیگر مزایا، تسهیل در مبادلات روزمره است که با ساده‌تر کردن محاسبات مالی و کاهش پیچیدگی ارقام، کارایی در تبادلات اقتصادی افزایش پیدا می‌کند. در نهایت، این اقدام می‌تواند ارزش اسمی ریال را به سطح معقول‌تری نزدیک کند و هماهنگی بیشتری با نظام پولی جهانی ایجاد کرده و مبادلات بین‌المللی را تسهیل نماید.
چالش‌های اجرایی و اقتصادی
برخی تحلیلگران عقیده دارند که اجرای طرح حذف صفر از پول ملی با چالش‌های متعددی همراه است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، وجود تورم بالاست که در چنین شرایطی، حذف صفرها ممکن است تأثیر چندانی بر ثبات اقتصادی نداشته باشد و حتی خطر افزایش قیمت‌ها را به دنبال داشته باشد. علاوه بر این، هزینه‌های اجرایی این طرح بسیار بالاست، از جمله هزینه چاپ اسکناس‌ها و سکه‌های جدید، اصلاح نرم‌افزارهای مالی و سیستم‌های پرداخت، و آموزش عمومی برای آشنایی با نظام پولی جدید.
از سوی دیگر، اثرات روانی این تغییر نیز قابل‌توجه است؛ اگر مدیریت درستی انجام نشود، ممکن است سردرگمی عمومی ایجاد شود و اعتماد مردم به پول ملی تضعیف گردد. در نهایت، موفقیت این طرح به ثبات نسبی اقتصادی، از جمله کنترل تورم و نرخ ارز، وابسته است؛ مسائلی که در سال‌های اخیر کمتر تحقق یافته‌اند و اجرای این اصلاح را دشوارتر می‌کنند.
حذف چهار صفر از پول ملی ایران؛ آیا شدنی است؟
اجرای حذف چهار صفر از واحد پولی ایران و تبدیل “ریال” به “تومان” یا واحد پولی جدید، با چالش‌های اقتصادی پیچیده‌ای همراه است که نیازمند بررسی دقیق شرایط کنونی اقتصاد کشور است. یکی از مهم‌ترین عوامل، تورم بالاست که اقتصاد ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند. در شرایط تورمی و نوسانات شدید قیمت‌ها، مردم ممکن است نسبت به تغییرات واحد پولی حساسیت بیشتری نشان دهند که می‌تواند بر موفقیت این طرح تاثیر منفی بگذارد. علاوه بر این، اعتماد عمومی نقش کلیدی در اجرای این طرح دارد. مشکلات اقتصادی و نارضایتی‌های ناشی از سیاست‌های مالی و ارزی دولت، اعتماد مردم به واحد جدید پولی را کاهش داده و ممکن است فرآیند پذیرش آن را زمان‌بر و دشوار کند.
حذف صفرها همچنین می‌تواند باعث سردرگمی در تعیین قیمت‌ها، دستمزدها و دیگر معاملات مالی شود. بنابراین، آموزش عمومی و تنظیمات دقیق برای هماهنگ‌سازی این تغییرات ضروری است. از سوی دیگر، تغییر واحد پولی مستلزم اصلاحات گسترده در ساختارهای مالی و بانکی است. سیستم‌های پرداخت، حساب‌ها و مستندات مالی باید متناسب با این تغییر به‌روزرسانی شوند که هزینه‌ها و زمان‌بر بودن این فرآیند را افزایش می‌دهد.
در نهایت، اجرای موفق این طرح به ثبات اقتصادی و سیاسی نیاز دارد. ادامه تحریم‌ها یا بحران‌های اقتصادی می‌تواند این تغییر را پیچیده‌تر کند. در نتیجه، هرچند امکان حذف چهار صفر از واحد پولی وجود دارد، اما اجرای آن به زمان، آمادگی و هماهنگی در بسیاری از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی نیازمند است.
