به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته، به‌عنوان یکی از نهادهای کلیدی در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، نقش مهمی در پیشبرد فناوری‌های نوین و رفع چالش‌های صنعتی کشور ایفا می‌کند. این ستاد با تمرکز بر حوزه‌هایی مانند مواد پیشرفته، ساخت دقیق و فناوری‌های مرتبط با آب‌شیرین‌کن‌ها، در حال ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه پایدار و کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی است.
در مصاحبه با دکتر میلانی، دبیر این ستاد، به موضوعاتی مانند بازگردانی شورآبه‌ها، استحصال عناصر باارزش و کاهش هزینه‌های تولید آب شیرین پرداخته شد.
یکی از اولویت‌های ستاد، بازگردانی شورآبه‌های تولیدشده در فرآیند آب‌شیرین‌کن‌ها است. این شورآبه‌ها که حاوی عناصر ارزشمندی مانند کلسیم، پتاسیم و منیزیم هستند، می‌توانند به‌عنوان منبعی برای ایجاد ارزش افزوده مورد استفاده قرار گیرند. دکتر میلانی در این مصاحبه تأکید کرد که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، می‌توان هزینه‌های تولید آب شیرین را کاهش داد و از شورآبه‌ها برای تولید مواد باارزش استفاده کرد. این اقدامات نه‌تنها به بهبود اقتصاد کشور کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در حفظ محیط زیست ایفا خواهند کرد.
ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته با تعیین اولویت‌های مشخص و هماهنگی بین نهادهای مختلف، در حال ایجاد زنجیره‌های ارزش در حوزه‌های کلیدی است. به‌گفته دکتر میلانی، این ستاد با هدف‌گذاری دقیق و تقسیم وظایف، در حال هدایت شرکت‌ها و تیم‌های فناوری به‌سمت پروژه‌های ملی است. این رویکرد نه‌تنها از پراکندگی منابع جلوگیری می‌کند، بلکه به افزایش بهره‌وری و دستیابی به نتایج ملموس کمک می‌کند.
ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته با تمرکز بر فناوری‌های نوین و هماهنگی بین نهادهای مختلف، در حال ایجاد تحولات چشمگیری در حوزه‌های صنعتی و فناوری کشور است. این اقدامات که با مشارکت اساتید، نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌شوند، نقش مهمی در کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی و تقویت صنایع داخلی ایفا خواهند کرد. با تصویب سند ملی مواد و فناوری‌های پیشرفته و اجرایی‌شدن اولویت‌ها، گام‌های بلندی در جهت پیشرفت علمی و فناوری کشور برداشته خواهد شد.
با توجه به اهمیت این حوزه در توسعه فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، در خبرگزاری تسنیم میزبان دکتر مصطفی میلانی؛ دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری بودیم. بخش اول این مصاحبه با عنوان“گام‌های استراتژیک ایران در میکروالکترونیک و عناصر نیمه‌هادی”منتشر شد. در ادامه بخش دوم این مصاحبه را از نظر می‌گذرانید:
تسنیم: در موضوع بازگردانی شورآبه‌ها و استحصال عناصر ارزشمند ستاد چه اقداماتی را انجام داده است؟
یکی از موضوعاتی که ما در ستاد پیگیری کرده‌ایم، بحث بازگردانی شورآبه‌هایی است که در فرآیند آب‌شیرین‌کن‌ها تولید می‌شود. اکثر آب‌شیرین‌کن‌هایی که در منطقه خلیج فارس در حال بهره‌برداری هستند، عمدتاً در مناطق کویری کشور به‌کار گرفته می‌شوند و سهامداران آن‌ها اغلب صنایع معدنی و صنایع بزرگ کشور هستند، به‌عنوان مثال، یکی از این صنایع، مجموعه گل‌گهر است که دو آب‌شیرین‌کن در خلیج فارس دارد. این آب‌شیرین‌کن‌ها معمولاً با روش اسمز معکوس، آب را تفکیک و دو خروجی تولید می‌کنند؛ آب بسیار شور و آب نسبتاً شیرین. معمولاً میزان شورآبه‌ای که تولید می‌شود، بیشتر از درصد آب شیرین به‌دست‌آمده است.
در این فرآیند، شورآبه حاوی عناصر ارزشمندی است. در منطقه خلیج فارس، بخش عمده‌ای از ترکیبات شورآبه را کلسیم تشکیل می‌دهد و پس از آن، پتاسیم و منیزیم در مقادیری قابل‌توجه وجود دارند، البته ترکیب این عناصر بسته به منطقه متفاوت است، به‌عنوان مثال، ترکیبات شورآبه در آبادان تا چابهار تفاوت دارد، بااین‌حال، پتاسیم و منیزیم از جمله عناصر باارزش اقتصادی محسوب می‌شوند که می‌توانند فرصت‌هایی برای افزایش ارزش افزوده ایجاد کنند.
یکی از راهکارهای کاهش هزینه تولید آب شیرین، استحصال این عناصر ارزشمند از آب شور است. برخی کشورهای حوزه خلیج فارس، مانند عربستان، در این زمینه با شرکت‌های اروپایی و آمریکایی همکاری دارند، برای نمونه، عربستان در دریای سرخ، با مشارکت یک شرکت آمریکایی، به‌طور کامل به‌روی استخراج منیزیم سرمایه‌گذاری کرده است. این پروژه با فاینانس کامل از سوی طرف خارجی انجام شده و هدف آن کاهش قیمت آب به کمتر از یک یورو است!
در حاشیه خلیج فارس نیز کشورهایی مانند امارات و عمان در این حوزه فعالیت‌هایی دارند که اطلاعات دقیق آن‌ها در دست نیست، اما حضور آن‌ها در این عرصه قابل پیش‌بینی است.
تسنیم: با توجه به پیشرفت کشورهای حاشیه خلیج فارس در کاهش هزینه تولید آب شیرین، ایران چگونه می‌تواند از فناوری‌های نوین مانند اسمز معکوس برای دستیابی به این هدف استفاده کند؟
استفاده از فناوری‌های نوین برای تولید آب شیرین و استحصال عناصر باارزش از آب‌های شور
هزینه تولید آب شیرین ۳ الی ۴ یورو درمی‌آید در حالی که کشورهای حاشیه خلیج فارس توانسته‌اند هزینه تولید آب شیرین را به کمتر از یک یورو برای هر مترمکعب کاهش دهند، ایران نیز با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند روش اسمز معکوس و استحصال عناصر باارزش از آب‌های شور، می‌تواند به پیشرفتهای چشمگیری در این حوزه دست یابد.
تسنیم: فرایند اسمز معکوس چگونه می‌تواند علاوه بر تولید آب شیرین، به استحصال عناصر باارزش از آب‌های شور کمک کند؟
فرایند اسمز معکوس، یکی از روش‌های متداول برای تولید آب شیرین است. در این روش، آب شور از طریق فیلترهایی با منافذ بسیار ریز عبور داده می‌شود تا نمک و ناخالصی‌ها از آن جدا شوند. این فرایند نه‌تنها آب شیرین تولید می‌کند، بلکه امکان استحصال عناصر باارزش از آب‌های شور را نیز فراهم می‌آورد. کشورهای پیشرفته در این زمینه، مانند امارات متحده عربی، توانسته‌اند با بهینه‌سازی این فرایند، هزینه‌های تولید را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهند.
استحصال عناصر باارزش و ایجاد زنجیره ارزش
یکی از مزایای استفاده از آب‌های شور، امکان استحصال عناصر باارزش مانند کلسیم و منیزیم است. پس از تولید آب شیرین، باقی‌مانده آب شور می‌تواند به‌عنوان منبعی برای استخراج این عناصر مورد استفاده قرار گیرد، علاوه بر این، آب شور باقی‌مانده می‌تواند در حوضچه‌های پرورش آبزیان استفاده شود، برای مثال، برخی موجودات دریایی که در آب شور رشد می‌کنند، می‌توانند به‌عنوان خوراک ماهی در صنعت آبزی‌پروری مورد استفاده قرار گیرند. این فرایندها نه‌تنها ارزش افزوده ایجاد می‌کنند، بلکه هزینه‌های تولید را نیز کاهش می‌دهند.
تسنیم: برنامه‌های ملی مانند “اقتصاد دریامحور” چگونه می‌توانند به توسعه صنعت آب شیرین و استحصال عناصر باارزش در ایران کمک کنند؟
برنامه‌های ملی مانند “اقتصاد دریامحور” در ایران در حال اجراست؛ این برنامه‌ها با هدف تفکیک وظایف و هماهنگی بین نهادهای مختلف طراحی شده‌اند، برای مثال، ستاد مواد می‌تواند بر استحصال عناصر باارزش از آب‌های شور تمرکز کند، در حالی که ستاد آب و اقلیم می‌تواند بر کاهش هزینه‌های تولید آب شیرین و افزایش ارزش افزوده متمرکز شود.
علاوه بر روش اسمز معکوس، سه روش دیگر نیز در جهان برای تولید آب شیرین استفاده می‌شود، هر یک از این روش‌ها مزایا و چالش‌های خاص خود را دارند، اما با بهینه‌سازی و ترکیب آن‌ها، می‌توان به نتایج بهتری دست یافت.
آینده صنعت آب شیرین و آبزی‌پروری در ایران
با توجه به پتانسیل‌های موجود، ایران می‌تواند با استفاده از فناوری‌های نوین و ایجاد زنجیره‌های ارزش، نه‌تنها نیازهای داخلی خود را برطرف کند، بلکه به یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی آب شیرین و عناصر باارزش تبدیل شود، این امر نیازمند همکاری بین نهادهای مختلف، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و تدوین سیاست‌های حمایتی است، در نهایت، این تحولات نه‌تنها به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در حفظ محیط زیست و منابع طبیعی ایفا خواهند کرد.
استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها در صنایع بزرگ و چالش‌های محیط‌زیستی
صنایع بزرگ ایران، مانند گل‌گهر سیرجان، ذوب‌آهن و فولاد مبارکه به‌طور گسترده از سیستم‌های آب‌شیرین‌کن برای تأمین نیازهای آبی خود استفاده می‌کنند. این صنایع، با توجه به نیازهای داخلی خود، اقدام به سرمایه‌گذاری در این حوزه کرده‌اند، به عنوان مثال، منطقه آزاد قشم، کیش و چابهار نیز از جمله مناطقی هستند که به‌دلیل کمبود منابع آب شیرین، از این فناوری بهره می‌برند.
نیاز به هماهنگی بین نهادها و تقسیم کار ملی
برای بهینه‌سازی استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها و کاهش هزینه‌ها، نیاز به هماهنگی بین نهادهای مرتبط مانند ستاد توسعه اقتصاد مناطق محروم و دیگر سازمان‌ها وجود دارد. با تقسیم کار درست و ایجاد زنجیره‌های ارزش، می‌توان پروژه‌های ملی بزرگی را در این حوزه اجرا کرد. این اقدامات نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهند، بلکه به بهبود بهره‌وری و مدیریت منابع آبی کمک می‌کنند.
تسنیم: استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها در صنایع بزرگ ایران چه چالش‌های محیط زیستی ایجاد می‌کند و چگونه می‌توان این چالش‌ها را کاهش داد؟
بازگشت آب شور به محیط زیست، به‌ویژه خلیج فارس، چالش‌های محیط‌زیستی جدی ایجاد کرده است. این آب‌های شور که پس از فرایند شیرین‌سازی به دریا بازمی‌گردند، می‌توانند باعث آلودگی و اختلال در اکوسیستم دریایی شوند.
برای کاهش این چالش‌ها، ایجاد پلنت‌های پیشرفته‌تر و استفاده از فناوری‌هایی که بازگشت آب شور به دریا را به حداقل برسانند، ضروری است، همچنین، بررسی روش‌های جایگزین برای دفع آب شور و بازیابی عناصر باارزش از آن می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و حفظ محیط زیست کمک کند.
در نهایت، با همکاری بین نهادهای مختلف و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، می‌توان به راه‌حل‌های پایدار برای مدیریت منابع آبی و کاهش چالش‌های محیط‌زیستی دست یافت، این اقدامات نه‌تنها به بهبود وضعیت صنایع کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در حفظ محیط زیست و منابع طبیعی ایفا خواهند کرد.
برای پیشرفت در حوزه‌های فناوری و صنعتی، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، هدف‌گذاری مشخص و هماهنگی بین نهادهای مختلف وجود دارد. به‌جای ارائه برنامه‌های کلی، باید اهداف مشخصی تعیین شود و همه نهادها و شرکت‌ها حول محور این اهداف حرکت کنند، به‌عنوان مثال، در حوزه آب‌شیرین‌کن‌ها می‌توان هدف‌گذاری کرد که قیمت تولید آب شیرین با روش اسمز معکوس در خلیج فارس ظرف ۲ تا ۴ سال به زیر یک مقدار مشخص (برمبنای یورو) برسد. این هدف‌گذاری باید به‌همراه تقسیم وظایف بین نهادهای مرتبط، مانند ستاد مواد برای استحصال عناصر باارزش و دیگر ستادها برای کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری، انجام شود.
چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و نیاز به حمایت هدفمند
یکی از چالش‌های اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان، عدم هدف‌گذاری و حمایت‌های نامناسب است. بسیاری از این شرکت‌ها براساس ایده‌های پراکنده یا پیشنهادات استادان دانشگاهی وارد حوزه‌هایی می‌شوند که ممکن است نیاز واقعی کشور نباشد. پس از سال‌ها تلاش و سرمایه‌گذاری، این شرکت‌ها با مشکلاتی مانند نبود بازار فروش، اخذ مجوزهای پیچیده و عدم حمایت کافی مواجه می‌شوند. برای حل این مشکل، باید نهادهای مسئول، مانند ستادهای تخصصی، اولویت‌ها و مأموریت‌های مشخصی تعیین کنند و شرکت‌ها را به‌سمت این اولویت‌ها هدایت نمایند.
مثال کاربردی؛ تولید پروتئین تک‌یاخته از متانول
به‌عنوان نمونه، در حوزه تولید متانول، ایران دارای پلنت‌های پیشرفتهای است که متانول با کیفیت بالا تولید می‌کنند. یکی از کاربردهای جذاب متانول در دنیا، تولید پروتئین تک‌یاخته برای استفاده در خوراک دام است. اگر ستادهای مرتبط، این حوزه را به‌عنوان یک اولویت مشخص تعیین کنند و از شرکت‌ها بخواهند در این زمینه فعالیت کنند، می‌توان به نتایج مطلوبی دست یافت. شرکت‌ها نیز با تطبیق خود با این مأموریت‌ها، می‌توانند بخشی از زنجیره ارزش را به‌عهده بگیرند و با زمان‌بندی و هزینه‌های مشخص، به اهداف تعیین‌شده برسند.
نقش ستادهای معاونت علمی در هماهنگی و رسیدن به اهداف کلان
ستادهای معاونت علمی نباید وارد کارهای اجرایی شوند، بلکه باید با تعیین اولویت‌ها و مأموریت‌ها، نقش هماهنگ‌کننده را ایفا کنند. هر شرکت یا نهادی که بتواند بخشی از این مأموریت‌ها را به‌عهده بگیرد، باید ثابت کند که توانایی انجام آن را دارد، سپس، با جمع‌بندی فعالیت‌های مختلف در یک بازه زمانی مشخص، می‌توان به اهداف کلان دست یافت، این رویکرد نه‌تنها از پراکندگی منابع جلوگیری می‌کند، بلکه به افزایش بهره‌وری و دستیابی به نتایج ملموس کمک می‌کند.
پیشرفت در حوزه‌های فناوری و صنعتی، به هدف‌گذاری دقیق، تقسیم وظایف و هماهنگی بین نهادهای مختلف نیاز دارد. با تعیین مأموریت‌های مشخص و هدایت شرکت‌ها به‌سمت این مأموریت‌ها، می‌توان از پراکندگی منابع جلوگیری کرد و به نتایج مطلوبی دست یافت، این رویکرد نه‌تنها به بهبود وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در توسعه پایدار کشور ایفا خواهد کرد.
پایان بخش دوم
انتهای پیام/+
