۱۴۰۳؛ سالی که دانشگاه‌ها به جنگ چالش‌ها رفتند

گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم–زینب امیدی: سال ۱۴۰۳ برای نظام آموزش عالی ایران، سالی پُرتحرک و مملو از رویدادهای گوناگون بود. از آخرین دیدارهای دانشجویی شهید جمهور تا اجرای طرح‌های نوآورانه، این سال شاهد تلاش‌هایی برای ارتقای کیفیت، توسعه دسترسی، و انطباق نظام آموزشی با نیازهای روز جامعه و بازار کار بود. در کنار این اقدامات، چالش‌هایی نظیر تغییر شیوه‌نامه‌های انضباطی، نوسانات در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی، و مسائل مربوط به بودجه و تامین مالی نیز به چشم می‌خورد.

این گزارش، به بررسی مهم‌ترین تحولات و رخدادهای آموزش عالی در سال ۱۴۰۳ می‌پردازد. از فروردین تا اسفند، وقایع کلیدی در حوزه‌های مختلف از جمله پژوهش و فناوری، دانشجویی و فرهنگی، و بین‌المللی مورد بررسی قرار می‌گیرند. هدف ما ارائه تصویری جامع از نقاط قوت و ضعف نظام آموزش عالی ایران در سالی که گذشت، و ایجاد بستری برای درک بهتر مسیر پیش رو است. با نگاهی به رویدادهایی نظیر ابلاغ آیین‌نامه‌ها، انتصابات، پرتاب ماهواره، و چالش‌های مربوط به دانشجویان و سهمیه‌های کنکور، تلاش خواهیم کرد تا تصویری روشن از وضعیت آموزش عالی کشور در سال ۱۴۰۳ ارائه دهیم.

فروردین تا خرداد ۱۴۰۳/ از آخرین دیدار دانشجویی شهیدِ جمهور تا طرح «آباد»

۱۷ فروردین آخرین دیدار دانشجویی آیت الله رئیسی شهید جمهور بود. رئیسی ماه رمضان سال گذشته میزبان جمعی از نمایندگان تشکل‌ها، جنبش‌ها و فعالان دانشجویی بود و پای صحبت‌ها و بیان دغدغه‌های آنها نشست و در ادامه درباره برخی مسائل مطرح شده توضیحاتی ارائه کرد. این دیدار در قالب افطاری رییس جمهور با تشکل‌های دانشجویی با شماری از این تشکل‌ها از جمله تشکل‌های سیاسی، بسیج دانشجوی، هیات های دانشجویی، گروه‌های جهادی و انجمن‌های علمی برگزار شد و نمایندگان تشکل‌ها نظرهای خود را در این جلسه به مدت سه ساعت خدمت رییس‌جمهور ارائه دادند. ۱۸ فروردین ۱۴۰۳ از سوی سازمان سنجش اعلام شد که بیش از هزار کد رشته محل در پذیرش کارشناسی اعمال خواهد شد.

پس از آن ۲ اردیبهشت، اولویت‌های پژوهش و فناوری تا سال ۱۴۰۷ توسط شورای عالی عتف به دانشگاه‌ها ابلاغ شد‌. در همان ماه یعنی ۱۱ اردیبهشت، ما برای نخستین بار شاهد پذیرش ۲۰ درصد داوطلبان دکتری به شیوه استاد محوری در کشور بودیم. ۳۰ اردیبهشت نیز از سوی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها اعلام شد که به علت عدم تامین مالی «طرح دردانه» که ویژه زوج‌های دانشجو بود، متوقف شده است.

خرداد ماه نیز با دعوای کنکوری‌ها آغاز شد و ۳ خرداد همچنان کشمکش‌ها میان دیوان عدالت اداری و شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص اعلام حد نصاب مرحله دوم مصاحبه کنکور دکتری وجود داشت. همچنین در ۸ خرداد اعلام شد که اصلاح آیین نامه ارتقا در وزارت علوم پایان یافته اما با پایان سال همچنان این مساله به سرانجام نرسید و باید دید در سال جدید به کجا خواهد رسید.

۹ خرداد از طرحی به نام «آباد» رونمایی شد که هدف آن آموزش سالانه ۵۰ هزار نفر از دانش آموختگان کشور و راهیابی آنها به بازار کار کشور است. ۱۳ خرداد نیز آیین نامه‌ای برای تسهیل جذب دانشجویان بین المللی توسط سازمان امور دانشجویان تصویب شد. در ادامه رونمایی‌هایی این ماه، ما شاهد یک رونمایی دیگر نیز بودیم. ۲۱ خرداد از سامانه جان (جریان اقتصادی نوین) رونمایی شد. این سامانه در حقیقت سکوی خرید و فروش محصولات فناور و در پی ایجاد بازار برای محصولات تجاری قیمت‌گذاری شده شرکت‌های فناوری با حمایت وزارت علوم است. از ۲۷ خرداد ماه نیز گذراندن دو واحد درس هوش مصنوعی در رشته‌های مهندسی دوره کارشناسی الزامی شد و ۳۰ خرداد، سند و تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد.

تیر تا شهریور ۱۴۰۳/ سیمایی به ساختمان شیشه‌ای وزارت علوم رسید

تابستان با ابلاغ آیین نامه جامع اعطای بورس تحصیلی به دانشجویان ایرانی در ۱۱ نیز آغاز شد و با ابلاغ برنامه هفتم توسعه با هدف کسب جایگاه چهاردهم جهان در تولید علم در ۱۳ خرداد ادامه پیدا کرد. ۱۶ تیر ماه نیز وزارت علوم اعلام کرد که یک استودیو پیشرفته صوت و فیلم افتتاح کرده است که در سال ۱۴۰۳ خروجی از آن را شاهد نبودیم. سازمان ملی هوش مصنوعی نیز ۱۹ تیرماه افتتاح شد و باید دید در ۱۴۰۴ دقیقا چه اهداف و پروژه‌هایی را دنبال خواهد کرد. ابلاغ بسته ابزارهای حمایتی وزارت صمت ویژه اقلام راهبردی دانش‌بنیان و فناورانه نیز ۲۰ تیر صورت پذیرفت. سامانه صنعت دارایی‌های فکری هدفمند و ارزشمند، صدف‌ها توسط وزیر علوم پیشین آقای زلفی گل با هدف ثبت اختراعات و تجاری سازی آنها، ۸ مرداد ماه رونمایی شد اما امروز چنین سامانه‌ای با این اسم در دسترس نیست.

مرداد ماه از اخبار انتصاب نیز جا نماند و حسین افشین ۲۰ مرداد به سمت معاون علمی ، فناوری و اقتصاد دانش بنیان منصوب گردید. همچنین وزارت علوم از ۳۱ مرداد گذراندن فرصت‌های مطالعاتی اعضای هیئت علمی را اجباری کرد. در همان روز یعنی ۳۱ مرداد ماه، مجلس به حسین سیمایی صراف برای تصدی پست وزارت علوم رای مثبت داد. ۱۱ شهریور نیز در رتبه بندی جدید پایگاه اسکوپوس ایران با تنزل دو پله‌ای به رتبه هفدهم جهان رسید. ۲۴ شهریور نیز شاهد پرتاب ماهواره چمران ۱ بودیم که از سوی گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران(صاایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش بنیان طراحی و ساخته شده بود.

۲۴ شهریور ماه  وزارت علوم با ایجاد تغییراتی در شیوه نامه انضباطی که پس از آن باعث ایجاد حواشی و اختلاف این وزارتخانه با شورای عالی انقلاب فرهنگی شد، شیوه نامه جدید انضباطی دانشجویان را به دانشگاه‌ها ابلاغ کرد. شیوه‌ نامه‌ای که علی رغم اعتراض شورای عالی انقلاب فرهنگی و مسئولین نهاد رهبری در دانشگاه‌ها بر سر غیرقانونی بودن برخی تغییرات؛ اما مسکوت ماند.

سید حسین حسینی با انتخاب وزیر علوم جدید در تاریخ ۲۷ شهریور ماه سرپرست دانشگاه تهران شد. سرپرستی که چیزی تا موعد پایان آن نمانده و آقای وزیر هنوز وضعیت ریاست این دانشگاه را تعیین تکلیف نکرده است.

مهر تا آذر ۱۴۰۳/ از آمار اشتباه دانشجویان اخراجی تا افزایش نرخ بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی

با شروع آغاز سال تحصیلی و پس از سخنرانی آقای پزشکیان رئیس جمهور، حواشی زیادی بر سر تعداد دانشجویان اخراجی به وجود آمد تا جایی که حتی آمار و ارقامی به اشتباه توسط رئیس سازمان امور دانشجویان و وزیر علوم در این خصوص زده شد که بعدها اصلاح گردید. علی ایحال سازمان امور دانشجویان ۱ مهرماه طی فراخوانی از دانشجویان اخراجی خواست تا برای بررسی مجدد پرونده‌هایشان به این سازمان مراجعه کنند. در ابتدا آمار غلطی مبنی بر ۳۰۰ دانشجویی اخراجی منتشر شده بود که پس از مشخص بود تنها ۱۴ نفر بوده‌اند.

۷ مهرماه هم مشخص شد ایران با یک افت دو پله‌ای در جایگاه شصت و چهارم شاخص جهانی نوآوری قرار گرفته است. ۸ مهرماه نیز یک مهلت سه ماهه برای بازنگری و ساماندهی سهمیه‌های کنکور تعیین شد که هنور خبری از نتایج آن نیست. رهبر انقلاب در تاریخ ۱۱ مهرماه دیدار با نخبگان داشتند که در آن به خیزش دوباره علمی کشور تاکید بسیاری کردند.

در نیمه‌های مهرماه نیز طبق آمار رسمی اعلام شد، نرخ بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی در تابستان ۱۴۰۳ افزایش ۱/۱ درصدی داشته و به ۶/۱۱ درصد رسیده است. سازمان سنجش هم ۲۰ مهرماه، بالاخره با تاخیر اسامی قبول شدگان کنکوری را اعلام کرد که البته این تاخیر موجب شد نودانشجویان یک ماه دیرتر سرکلاس‌های خود حاضر شوند. پایان این ماه یعنی ۳۰ مهر اولین رتبه بندی بریکس منتشر شد که در آن، دانشگاه علوم پزشکی تهران تنها نماینده ایران در جمع ۱۰۰ دانشگاه برتر بود.

آبان ماه با برگزاری المپیک فناوری ۲۰۲۴ در پارک پردیس آغاز به کار کرد. همچنین ما در این ماه پرتاب دو ماهواره بخش خصوص ایران یعنی هدهد و کوثر را شاهد بودیم.

در آذر ماه نیز اعلام شد تعداد دانشجویان خارجی کاهش یافته و به رقم ۳۵ هزار نفر رسیده است. ۲۷ آذر توقف افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی و دندان‌پزشکی از ۱۴۰۵ توصیب شد. در همان روز وزارت علوم مدل تنظیم بودجه دانشگاه‌ای دولتی را با تصویب آیین نامه نحوه تامین مالی دانشگاه‌ها تغییر داد.

دی تا بهمن ۱۴۰۳/ قتل امیرمحمد خالقی و اعزام عمره دانشجویی پس از ۹ سال

۳ دی ماه اعلام شد که قراردادهای ارتباط با صنعت دانشگاه‌ها با یک رشد سه درصدی به ۱۱ هزار و ۵۶۸ قرارداد رسیده است. همچنین ۱۵ دی ماه طرح پژوهش‌یار بنیاد ملی نخبگان ویژه دانشجویان دکتری آغاز به کار کرد. ۲۳ دی ماه نیز پس از ۴ سال اولین جلسه شورای نخبگان با حضور معاون علمی برگزار شد.

پایان این ماه نیز طی یک رویداد یک هفته‌‌ای به میزبانی کشور عراق، برنامه اجرایی همکاری‌‌های علمی ایران و عراق بین وزاری علوم دو کشور امضا و تصویب شد.

در بهمن ماه نیز ما شاهد اعزام اولین کاروان زائران عمره دانشجویی پس از وقفه ۹ ساله بودیم. ۳ بهمن نیز طرح نوین الگوی تغدیه به صورت پایلوت در ۱۲ دانشگاه کشور اجرا شد. ۱۳ بهمن اعلام شد که جمعیت دانشجویی در سال تحصیلی جدید با افزایش ۱۰ درصدی به ۵/۳ میلیون دانشجو رسیده است. ۱۶ بهمن ماه نیز اعمال قطعی سوابق تحصیلی در کنکور به دو پایه یازدهم و دوازدهم و حذف سوابق پایه دهم محدود شد. ۲۴ بهمن ماه نیز طی یک اتفاق ناگوار شاهد قتل امیرمحمد خالقی دانشجوی دانشگاه تهران بودیم که بر اثر جراحات وارده توسط زورگیران جان خود را از دست داد؛ و سارقان نیز ۲۸ بهمن ماه شناسایی و دستگیر شدند.

۲ اسفند ماه پس از یک دهه وقفه جشنواره نهج البلاغه دانشگاهیان برگزار شد و ۱۵ اسفند ماه نیز با دستور معاون اول رئیس جمهور از صندوق توسعه ملی کشور ۷ همت برای تامین بودجه غذای دانشجویی تخصیص داده شد و در آخرین روزهای سال یعنی ۲۰ اسفند علی منتظری به عنوان رئیس جهاد دانشگاهی منصوب گردید.

در آخر…

در مجموع، سال ۱۴۰۳ به عنوان سالی پر از تحولات و تغییرات در نظام آموزش عالی ایران به ثبت رسید. از آغاز راهبردهای جدید آموزشی و پژوهشی تا تلاش‌ها برای گسترش دسترسی به امکانات و ارتقای کیفیت آموزش، شاهد عزم جدی نهادهای مسئول برای پاسخ به نیازهای جامعه و بازار کار بودیم. ابتکاراتی نظیر طرح «آباد» و سامانه‌های جدید در حوزه فناوری، نویددهنده این هستند که آموزش عالی به سمت انطباق بیشتر با شرایط جهانی و داخلی حرکت می‌کند.

در عین حال، چالش‌ها و مشکلاتی نیز وجود داشتند؛ از دعواهای حقوقی در زمینه کنکور گرفته تا نگرانی‌ها درباره نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان و کاهش تعداد دانشجویان خارجی. این موارد نشان می‌دهد که برای رسیدن به اهداف کلان و تحقق برنامه‌های توسعه‌ای، نیاز به توجه و همکاری بیشتر تمامی ذینفعان و تصمیم‌سازان داریم.

نگاهی به تحولات سال ۱۴۰۳ صرفاً یک مرور تاریخی نیست؛ بلکه فرصتی است برای تحلیل دقیق‌تر و پیش‌بینی مسیرهای آینده. امید است که با اتخاذ تدابیر مناسب و مداوم، مسئولین و دانشگاه‌ها بتوانند به پیشرفت روزافزون نظام آموزش عالی در کشور کمک کنند و گام‌های مؤثری در راستای افزایش کیفیت و دسترسی به آموزش بردارند. سال آینده، سالی است که می‌تواند فصل جدیدی از خلاقیت، نوآوری و موفقیت در این عرصه باشد.

انتهای پیام/