مردمان زیادی از سراسر ایران و جهان هرسال برای دیدن این عجایب جهانی به شوشتر سر می‌زنند و غرق دنیای آبی می‌شوند که پدرانمان با خشت و گل ساخته‌اند.
وقتی برای اولین بار مجموعه سازه های آبی شوشتر را ببینید، متوجه می‌شوید چرا مردم از ایران و جهان، خودشان را به اینجا می‌رسانند تا آن را ببینند. ۲۰۰۰ سال است که گل و خشت و آب در کنار هم محکم و استوار باقی مانده‌اند تا ۱۳ سازه آبی را تشکیل بدهند و با خودشان آبادانی و زندگی بیاورند.
جدا از ارزش تاریخی که خود مجموعه سازه های آبی شوشتر دارد، نمی‌توانید چشم‌نوازی و دل‌نوازی آن را هیچ جوره نادیده بگیرید. صدای آبشارها در گوشتان می‌پیچد. باد روی رودخانه وسط سازه موج‌های کوچک ایجاد می‌کند و می‌توانید پرندگان شادی که در آن حوالی پرواز می‌کنند را ببینید.
هرچقدر از شگفتی سازه های آبی شوشتر بگویم کم گفته‌ام. فقط باید خودتان آنجا باشید تا ذره‌ذره ابهت آن را درک کنید. با همه فراز و نشیب‌هایی که این سازه به خود دیده، جانش اکنون در خطر است و ممکن است روزی دیگر خبری از این همه زیبایی و اصالت نباشد.
مردم هرجای ایران یا خارج باشند، هر سال خود را به سازه های آبی شوشتر می‌رسانند تا نگاهی به هنر دست معمارانی بیندازند که جز با خاک و گل چیزی ساخته‌اند که امروز هم ساخت آن سخت و حتی غیر ممکن است.
کل مجموعه آبی که در شهر شوشتر وجود دارد مجموعا ۱۳ سازه است و در ۱۷ آذر ماه سال ۱۳۷۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد. سال ۲۰۰۹ هم این سازه را به صورت یکجا در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کردند.
آدرس سازه های آبی شوشتر بسیار سر راست است. برای رفتن به این سازه وارد شوشتر، دو خواهران، میدان هفده شهریور، خیابان شریعتی شوید تا به مقصد خود برسید.
وقتی در مورد هخامنشیان حرف می‌زنیم، اولین چیزهایی که به ذهنمان می‌رسد آبادانی، زیبایی و رونق است. اولین خشت‌های سازه های آبی شوشتر را هم در همین بازه زمانی تاریخ بنا کردند. حتی بعضی از تاریخ‌نویسان می‌گویند دستور ساخت این مجموعه از طرف کوروش کبیر صادر شده است.
هرچند نمی‌توانم تاریخ دقیقی از ساخت آن را به شما بگویم اما در نوشته‌های تاریخی زمان ساسانیان آمده که مجموعه پل‌ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌ها بیشترشان در همین زمان ساخته شدند.
کار بازسازی و توسعه بخش‌های مختلف سازه های آبی شوشتر از دوران ساسانیان شروع شد. شروع این توسعه به ۳۰۰ سال بعد از میلاد مسیح برمی‌گردد. شاپور یکم به این مجموعه بسیار اهمیت می‌داد و برای توسعه آن تلاش زیادی کرد.
وقتی امپراتور روم، امپراتور والرین از شاپور یکم در جنگ شکست خورد، صدها رومی به اسارت ایرانی‌ها درآمدند. شاپور ساسانی دستور داد از آن‌ها برای توسعه و گسترش سازه های آبی شوشتر استفاده کنند.
خیلی از گردشگران خارجی و معروف دنیا از سازه های آبی شوشتر بازدید کردند و در مورد آن با شگفتی و تحسین صحبت کردند. ده‌ها کتاب، مقاله و رساله در مورد این شاهکار هیدرولیکی نوشته شده و در موردش صحبت شده است. معروف‌ترین آن‌ها هم گردشگر معروف جهان عرب، ابن بطوطه است از این سازه را دید و در مورد آن در کتاب‌های خود نوشت.
سازه های آبی شوشتر با خشت، گل، چوب و ساروج روی در طی صدها سال ساخته شد و مجموعه‌های مختلفی برای کارهای متفاوتی به آن اضافه شد. اول تنها یک سد بود، اما بخش‌هایی مثل آسیاب و باریکه آب برای تامین آب شرب و کشاورزی مردم منطقه به آن اضافه شد.
هنوز هم سازه های آبی شوشتر از عجایب دوره ساسانی پابرجاست و از نظر زیبایی و شگفتی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد؛ اما متاسفانه هر آمدنی رفتنی هم دارد. از دوره قاجار تاکنون، طبیعت با این سازه مهربان نبوده و بخش‌های مختلفی از آن یا به کل تخریب شدند و یا در حال خراب شدن هستند.این بنا حالا فقط جنبه تماشایی دارد و از دوره قاجار دیگر استفاده‌ای از آن نشده اما مردم از جاهای مختلف ایران به شوشتر سفر می‌کنند تا ونیز ایرانی را ببینند و چیزی که پدرانمان ساخته‌اند را تحسین کنند.
اگرچه هدف اولیه از ساخت سازه های آبی شوشتر تقدیس الهه آب و باروری آناهیتا بود، اما رونق شهر و تمدن اطراف چشمگیرتر از حد انتظار شد و به جایی برای آبرسانی زمین‌های کشاورزی و نیروی محرکه آسیاب‌هایی برای آرد کردن گندم تبدیل شد.
به همین خاطر در طول زمان سازه های آبی شوشتر به‌هم‌پیوسته به سازه آبی معروف شد و اسم شهری که در آن قرار گرفته یعنی شهر شوشتر هم روی آن باقی ماند و حالا مردم دنیا آن را با اسم سیستم آبی تاریخی شوشتر یا Shushtar Historical Hydraulic System می‌شناسند.
عکاس : پریسا شکری
خبرنگار: عطیمه ولیپور
