میلیون‌ها افغانستانی بیش از نیم قرن است که در کشور ما زندگی می‌کنند و من معتقدم هیچ کشوری مثل ایران، نسبت به اتباع بیگانه انقدر نگاه مثبتی و همدلانه ندارد.
ما با مردم کشور افغانستان نقاط اشتراک زیادی مانند زبان، دین، فرهنگ و غیره داریم که این موارد باعث شده بتوانیم سال ها در کنار هم زندگی کنیم. این افراد در کشور ما به نسبت زندگی خوبی دارند و همانند همه ما می توانند در مدارس و دانشگاه درس بخوانند، کار پیدا کنند، از خدمات درمانی و بهداشتی استفاده کنند و در واقع شرایط زندگی برای آنان به خوبی فراهم شده است.
سال‌های سال است که زندگی این دو ملت در کنار هم رقم خورده اما امروزه شاهد هستیم که با افزایش جمعیت افغانستانی‌ها در کشور مطالبه نسل جوان این است که نسبت به حضور این افراد در کشورمان در سطح کلان، تغییر سیاستی ایجاد شده و تصمیمات دیگری اتخاذ شود.
این تغییر نظر حاکمیتی باید استراتژیک باشد. ما شاهد هستیم که متاسفانه برخی از این افراد، مشکلات اجتماعی یا اقتصادی برای کشور ما ایجاد کرده‌اند. به عنوان مثال این افراد در سرقت‌های بسیاری شرکت دارند که این باعث ایجاد نارضایتی در بین مردم ما می‌شود.
در طول این سال ها، افغانستان مشکلات زیادی داشته و درگیر جنگ بوده اما حالا که ثبات نسبی دارد باید شرایط طوری فراهم شود که این اتباع به کشور خود بازگردند. در حال حاضر شاهد هستیم که در کشور ما بیشتر فرصت‌های شغلی به علت های متعدد توسط افغانستانی‌ها اشغال شده در حالیکه جوانان ما بیکار هستند و از مشکلات اقتصادی زیادی رنج می‌برند و همه ما می‌دانیم که بیکاری ومشکلات اقتصادی می‌تواند چه پیامدهایی بر وضعیت امنیت بگذارد.
به نظر می رسد تعداد اتباع بیگانه‌ای که به شکل غیرقانونی وارد کشور شده‌اند بسیار بیشتر از اتباع مجاز است بنابراین در مرحله اول باید تمام این افراد شناسایی شوند سپس درباره خروج آنها برنامه ریزی شود. علاوه بر مشکلات متعدد، شاهد هستیم که برخی شهروندان ایرانی، در ارتباط با افغانستانی‌ها دچار مشکل شده‌اند که این مسئله به مرور زمان می‌تواند بحران زا باشد؛ بنابراین باید سرعت خروج این افراد از کشور تسریع شود.
از سوی دیگر و در عین حال مواردی را داشتیم که ایرانی‌ها با این اتباع بیگانه ازدواج کرده و حتی بچه‌دار نیز شده‌اند که این مسائل نیز به خودی خود بسیار آسیب زا و می تواند مشکلات خانوادگی زیادی را ایجاد کند. در بررسی تجارب مهاجرت ایرانی ها به سایر کشور ها می‌توان دریافت که مهاجرت بسیار سخت بوده و هزینه های بالایی دارد. همچنین این مهاجران نمی توانند از تمام امکانات کشور مقصد استفاده کنند اما در ایران به این شکل نیست.
یعنی مهاجران هم به راحتی وارد کشور می‌شوند و هم با کمترین هزینه می توانند اقامت بگیرند.همچنین از تمام امکانات مانند ایرانی ها می توانند استفاده کنند که این مسئله هم موجب نارضایتی مردم شده و هم باعث شده توقع برخی از این اتباع بالاتر رود که دیگر قابل انجام نیست. ما در کشور مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی داریم که با خروج این افراد و سیاست گذاری های دقیق دولت چهاردهم می توانیم از این مشکلات گذر کنیم.
به نظر می رسد اکنون آمار دقیقی از میزان حضور این اتباع بیگانه در کشور وجود ندارد اما تصور کنید که هر کدام از این افراد تا پنچ سال آینده قطعا ازدواج کرده و هرکدام چندین بچه به دنیا می آورند و این مسئله در طول زمان باعث افزایش بسیار قابله توجه جمعیت این اتباع شده و در مجموع به یک مشکل امنیتی تبدیل می شود. یعنی اگر جمعیت این افراد زیاد شود ممکن است از لحاظ سیاسی برای خود هویت سیاسی قابل قبولی را برای خود از حاکمیت طلب کنند که این مسائل بسیار تنش زا خواهد بود.
در ماه های اخیر بسیاری از رسانه‌ها و مقامات کشور درباره ضرورت سامان‌دهی اتباع غیر مجاز در کشور هشدار داده‌اند. البته باید متذکر شد طی ۴دهه اخیر مردم ایران سعی کرده‌اند با آغوش باز میزبان برخی از مهاجران افغان در کشور باشند؛ اما در زمان کنونی به چه علت مقامات دولتی نسبت به اتباع غیر مجاز به‌ویژه مهاجران افغان حساسیت به خرج می‌دهند؟ آیا حساسیت و سطح دغدغه مردم و دولتمردان درباره اتباع بیگانه بجا است یا خیر؟
در یادداشت زیر سعی کردم تا مواردی از نگرانی‌های مردم و دولتمردان را درباره اتباع غیر مجاز متذکر شوم. ۱- بافت جمعیتی: در سال‌های گذشته آمار صحیحی از جمعیت اتباع غیر مجاز در ایران منتشر نشده است.
اما بر اساس برآوردهای نهایی جمعیت افغان‌ها در ایران بین ۵ الی ۸میلیون نفر تخمین‌زده می‌شود. جمعیت زیاد اتباع غیرمجاز باعث شده است که بسیاری از مشاغل به‌خاطر پرداخت حقوق کمتر و عدم پرداخت حق بیمه، به استخدام این افراد در بازار کار رو بیاورند. این موضوع در بلندمدت سبب شده است که در بسیاری از مشاغل نیروی کار افغانستانی جایگزین نیروی ایرانی شود و رسما بخشی از بازار کار را تصاحب کند.
این در حالی است که اتباع غیر مجاز در ایران حتی در صورت اشتغال هیچ‌گونه مالیاتی به دولت پرداخت نمی‌کنند.
۲- استفاده از یارانه و انرژی ارزان: دولت ایران سال‌های متوالی سعی کرده است در حوزه برق، گاز، بنزین و گازوئیل یارانه مضاعف پرداخت کند؛ البته پرداخت یارانه با توجه به کسری بودجه بسیار بزرگ دولت در حال فشردن گلوی دولت ایران است.
این در حالی است که جمعیت تخمینی ۵ الی ۸میلیونی اتباع غیر مجاز در حال استفاده از یارانه پرداختی انرژی دولت ایران هستند.
۳- یارانه نان: با توجه به اینکه نان جزء اصلی سفره خانوار ایرانی است، دولت ایران همواره سعی کرده است یارانه زیادی برای نان در نظر بگیرد. اما در حال حاضر، بافت جمعیتی اتباع افغانستانی در کشور و مصرف بالای نان آنها موجب شده است تا دولت بابت مصرف بسیار زیاد نان توسط اتباع بیگانه نگران باشد.
۴- استفاده از فضا و امکانات آموزشی کشور: در۱۰سال اخیر جمعیت ورودی اتباع افغانستانی به کشور موج تصاعدی داشته و در همین اثنا نرخ زاد و ولد در بین آنها بالا است. همین موضوع باعث شده است که جمعیت زیادی از اتباع افغانستانی در مدارس دولتی کشور مشغول به تحصیل شوند که موجب چالش‌‌های بسیاری در بخش آموزش کشور شده است. در برخی مناطق، جمعیت این اتباع به قدری بالا است که بیشتر فضای آموزشی مدارس دولتی در اشغال این افراد قرار گرفته است.
البته ناگفته نماند که در مواردی والدین ایرانی به‌دلیل حضور غالب اتباع بیگانه در برخی مدارس از ثبت‌نام فرزندان خود در این مدارس خودداری می‌کنند؛ اما در برخی دیگر از موارد حتی فضای خالی برای ثبت‌نام برخی از دانش‌آموزان ایرانی مهیا نیست.
۵-جرم و جنایت: در ۵سال اخیر آمار جرم، جنایت، سرقت و تجاوز توسط اتباع بیگانه در کشور به شکل چشم‌گیری افزایش داشته است. همین سبب شده است که بخشی از بدنه دولت و حاکمیت در این خصوص ابراز نگرانی کرده و سعی در اتخاذ تصمیماتی برای کاهش چنین رخدادهایی انجام دهند.
۶- مباحث امنیتی: جمعیت اتباع افغانستانی در کشور به قدری روند تصاعدی داشته است که کنترل بخش امنیتی آن در زمان کنونی، یکی از بزرگ ترین معضلات کشور است.
نباید از یاد برد احتمال نفوذ برخی از اتباع بیگانه با تفکرات بسیار تندرو در کشور دور از ذهن نیست و احتمال بروز حوادث امنیتی در کشور را افزایش خواهد داد. دقت کنیم که بسیاری از اتباع افغانستانی در کشور سرایدار مجتمع‌های بزرگ تجاری و مسکونی هستند و این به خودی خود می‌تواند احتمال وقوع موارد امنیتی را بالا ببرد. البته تا به امروز اشراف دستگاه‌های اطلاعاتی کشور به خوبی توانسته است از وقوع رخدادهای ناگوار جلوگیری کند.
۷- بهداشت: برخی از اتباع افغانستانی که وارد ایران می‌شوند ناقل بیماری‌های مسری هستند که موجب می‌شود بخش بهداشت و درمان کشور را درگیر کند.
جمع‌بندی: جمعیت رو به فزونی اتباع افغانستانی در ایران تا به حال و در آینده مشکلات عدیده‌ای را برای دولت و مردم ایران فراهم کرده و خواهد کرد؛ اما خروج یک‌باره اتباع غیرمجاز با این حجم جمعیت زیاد قطعا در کوتاه‌مدت ممکن نیست. شایسته است ابتدا مرزهای شرقی کشور برای ورود اتباع بیگانه به کشور تقویت شود سپس جمعیت اتباع غیر مجاز در کشور مورد پایش قرار گیرد و مقدمات خروج آنها حتی به‌صورت مرحله‌ای از کشور فراهم شود.
