در دل کویر سوزان شرق ایران، جایی که تشنگی خاک و خشکی هوا سال‌هاست مهمان مردمان آن است، نقطه‌ای سرسبز و دل‌نواز به نام بند دره وجود دارد که با تاریخ، طبیعت و زندگی درآمیخته و به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری خراسان جنوبی تبدیل شده است.
میراثی از دوران زندیه
بند دره که در ۵ کیلومتری غرب بیرجند قرار دارد، یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین بندهای تاریخی ایران به شمار می‌آید. این سازه آبی تاریخی در دوران زندیه به دستور امیر علم خان، حاکم وقت منطقه، ساخته شد تا علاوه بر ذخیره آب برای کشاورزی و مصارف روزمره، نقشی مهم در آبادانی منطقه ایفا کند.
بند دره با طول حدود ۳۰۰ متر و ارتفاع نزدیک به ۱۵ متر، همچنان پس از گذشت بیش از ۲۵۰ سال، پابرجاست و به‌عنوان نمونه‌ای از مهندسی آبی قدیم ایران شناخته می‌شود. استفاده از ملات ساروج، طراحی مناسب و انتخاب محل احداث آن در تنگه‌ای میان کوه‌ها باعث شده این بند در طول تاریخ بارها آبگیری شده و کارکرد خود را حفظ کند.
چشم‌اندازی طبیعی در دل کویر
آنچه بند دره را از سایر آثار تاریخی متمایز می‌سازد، چشم‌انداز طبیعی پیرامون آن است. در فصل بهار و تابستان، با جاری شدن آب دره، پوشش گیاهی اطراف جان می‌گیرد. درختان بنه، بادام کوهی، گز و انجیر کوهی در کناره‌ها سر برآورده و منظره‌ای بدیع را خلق می‌کنند. همین ویژگی باعث شده بند دره به مکانی محبوب برای خانواده‌ها، کوهنوردان و گردشگران بدل شود.
شهرداری بیرجند در سال‌های اخیر اقداماتی برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری در منطقه بند دره انجام داده است. ایجاد مسیرهای پیاده‌روی، ساخت آلاچیق، احداث پارکینگ و نصب تابلوهای راهنما، بخشی از این اقدامات بوده‌اند. همچنین در نوروز و ایام تابستان، این منطقه میزبان جشنواره‌های بومی، موسیقی محلی و بازارچه‌های صنایع‌دستی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان جنوبی، در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار داشت: «بند دره ظرفیت آن را دارد که به یک قطب گردشگری طبیعی-تاریخی در شرق ایران تبدیل شود. با جذب سرمایه‌گذار و توسعه طرح‌های بوم‌گردی، می‌توان به اشتغال‌زایی و پایداری اقتصادی در منطقه کمک کرد.»
وی افزود: «ثبت جهانی این اثر تاریخی یکی از اهداف در دست پیگیری ماست تا با جذب گردشگران داخلی و خارجی، بند دره را از یک جاذبه محلی به یک مقصد بین‌المللی تبدیل کنیم.»
بند دره، فراتر از یک سازه آبی تاریخی، نماد زندگی، تلاش و همزیستی انسان و طبیعت در یکی از خشک‌ترین مناطق کشور است. این بند نه‌تنها منبعی برای آبرسانی بوده، بلکه اکنون به‌عنوان پلی میان گذشته و آینده، قلب تپنده گردشگری طبیعی استان خراسان جنوبی به شمار می‌رود.
