تهران، پایتختی با بیش از ۸ میلیون نفر جمعیت ثابت و چندین میلیون نفر جمعیت شناور روزانه، سال‌هاست که با معضلاتی چون ترافیک، آلودگی هوا و کمبود زیرساخت‌های شهری دست‌وپنجه نرم می‌کند. یکی از مزمن‌ترین چالش‌های این کلان‌شهر، کمبود فضای پارک خودرو است؛ مشکلی که تنها در خیابان‌های شلوغ خلاصه نمی‌شود و به حیاط خانه‌ها، پیاده‌روها، مقابل مغازه‌ها و حتی کوچه‌های باریک هم سرایت کرده است.
آمارها چه می‌گویند؟
بر اساس گزارش شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران، این شهر در حال حاضر بیش از ۴ میلیون خودرو سواری دارد، در حالی که ظرفیت واقعی پارک خودرو در معابر، کوچه‌ها، پارکینگ‌های عمومی و خصوصی تنها حدود ۲ میلیون جای پارک است. این یعنی نیمی از خودروها هر روز برای پارک، جایی نمی‌یابند.
صدای مردم: «پنج دور می‌زنم تا یک جا برای پارک پیدا کنم»
در محدوده میدان ولیعصر، با یکی از رانندگان که در حال چرخیدن به دنبال جای پارک است صحبت می‌کنم.
آقای موسوی، راننده ۴۲ ساله، می‌گوید:
“از سر کار که می‌آیم، باید دست‌کم ۲۰ دقیقه دنبال جای پارک بگردم. چند بار هم شده که به خاطر توقف دوبله، جریمه شدم یا حتی ماشینم را با جرثقیل بردند.”
او اضافه می‌کند:
“ساختمانی که در آن زندگی می‌کنم، ۱۲ واحد دارد ولی فقط ۵ واحد پارکینگ دارد. بقیه باید در کوچه‌ای که ظرفیتش همینقدر نیست پارک کنند.”
تخلف در ساخت‌وساز؛ پارکینگ‌هایی که ساخته نشدند
یکی از دلایل اصلی بروز بحران پارکینگ، نقض قانون ساخت‌وساز توسط برخی سازندگان است. طبق مقررات شهرسازی، هر واحد مسکونی باید دارای فضای پارکینگ مجزا باشد. اما بارها دیده شده که سازندگان به‌جای احداث پارکینگ، با پرداخت جریمه به شهرداری، فضای پارکینگ را تبدیل به انباری، تجاری یا مسکونی می‌کنند.
کارشناس شهرسازی، در گفت‌وگو با ما می‌گوید:
“سال‌هاست در تهران ساخت‌وسازهایی انجام می‌شود که عملاً با تخلف در تأمین پارکینگ همراه است. جریمه نقدی که شهرداری دریافت می‌کند، نه تنها بازدارنده نیست بلکه برای برخی بسازبفروش‌ها صرفه اقتصادی دارد.”
پارکینگ‌های عمومی؛ کم، فرسوده، و بی‌جاذبه
در مرکز تهران تنها تعداد محدودی پارکینگ عمومی فعال وجود دارد. برخی از آن‌ها در وضعیت بسیار نامناسب فنی و ایمنی قرار دارند و از نظر دسترسی نیز برای رانندگان جذاب نیستند. در محله‌هایی مثل طالقانی، جمهوری، انقلاب و عباس‌آباد، علی‌رغم تراکم بالای خودرو، تعداد پارکینگ‌ها کافی نیست.
خانم یوسفی، مغازه‌دار خیابان جمهوری، می‌گوید:
“خیلی وقت‌ها مشتری‌ها می‌گویند چون جای پارک پیدا نکردند، اصلاً نتوانستند خرید کنند. برای ما هم ضرر است. باید فکری اساسی بشود.”
توقف دوبله، انسداد کوچه‌ها و درگیری‌های روزمره
مشکل پارکینگ در بسیاری از مناطق باعث شده مردم به توقف دوبله، پارک کردن در ورودی منازل دیگران، یا حتی پارک در پیاده‌روها روی بیاورند. این امر نه تنها نظم شهری را به هم می‌زند، بلکه باعث بروز درگیری‌های روزمره میان همسایگان شده است.
یکی از اهالی خیابان قصرالدشت می‌گوید:
“بارها شده ماشین جلوی در خانه ما پارک کرده، به راننده زنگ می‌زنیم، گوشی‌اش خاموش است. گاهی ساعت‌ها نمی‌توانیم بیرون برویم. این بی‌فرهنگی شده بخشی از زندگی روزمره‌مان.”
قانون چه می‌گوید؟
براساس قانون شهرداری و ضوابط شهرسازی تهران، تأمین پارکینگ برای هر واحد الزامی است و تبدیل پارکینگ به فضای غیرمسکونی غیرقانونی محسوب می‌شود. اما نظارت بر اجرای این قوانین، بسیار ضعیف است و بسیاری از تخلفات نادیده گرفته می‌شوند یا با پرداخت جریمه بی‌اثر، قانونی جلوه داده می‌شوند.
راه‌حل‌ها؛ از ساخت پارکینگ مکانیزه تا سیاست‌های تشویقی
شهرداری تهران اعلام کرده که در چند سال اخیر ساخت پارکینگ‌های مکانیزه را در دستور کار قرار داده است. همچنین برخی طرح‌ها مانند الزام ثبت پارکینگ در سند ملک، کاهش عوارض ساخت‌وساز برای پروژه‌هایی با پارکینگ مضاعف، و تشویق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای احداث پارکینگ عمومی، مورد بررسی است.
در عین حال، کارشناسان معتقدند گسترش حمل‌ونقل عمومی، ایجاد محدودیت تردد خودروهای شخصی در مناطق پرتراکم، و اصلاح الگوی مالکیت خودرو در شهر، راه‌حل‌های بلندمدتی هستند که باید در کنار توسعه پارکینگ دنبال شوند.
جمع‌بندی: خیابان‌هایی که جایی برای ایستادن ندارند
معضل پارکینگ در تهران تنها یک مشکل ترافیکی نیست؛ بلکه مسئله‌ای اجتماعی، فرهنگی و مدیریتی است که سال‌ها به آن بی‌توجهی شده. اگر برای این چالش راه‌حلی جامع و پایدار اندیشیده نشود، نه‌تنها آرامش شهری بیش از پیش از بین خواهد رفت، بلکه نارضایتی‌های عمومی نیز افزایش خواهد یافت.
پارک کردن خودرو در تهران، دیگر فقط یک عمل ساده نیست؛ بلکه تبدیل به نبردی روزانه برای بقا در خیابان‌هایی شده که برای ایستادن، حتی لحظه‌ای، جا ندارند.
