بخش های مختلف سازه های آبی شوشتر + تصاویر

نحوه کار سازه های تاریخی و آبی شوشتر

نحوه کار سازه‌های آبی شوشتر، مبتنی بر یک سیستم مهندسی بسیار هوشمندانه و پیچیده است که از اجزای مختلفی تشکیل شده و با هماهنگی دقیق، وظایف گوناگونی را انجام می‌دهد.

به طور خلاصه، نحوه کار سازه‌های آبی شوشتر به این صورت است:

1. آب از رودخانه کارون و شاخه گرگر تأمین می‌شود.
2. بند میزان، آب را تنظیم و تقسیم می‌کند.
3. تونل‌ها و کانال‌ها، آب را به نقاط مختلف هدایت می‌کنند.
4. آسیاب‌ها با نیروی آب کار می‌کنند و آبشارها ایجاد می‌شوند.
5. سیستم آبیاری، آب را به مزارع می‌رساند.

این سیستم پیچیده و هوشمندانه، نشان از دانش بالای مهندسان ایرانی در دوران باستان دارد و به عنوان یک شاهکار مهندسی و معماری، همچنان مورد تحسین قرار می‌گیرد.

بخش های مختلف سازه های آبی شوشتر

• بند میزان: این بند، وظیفه تنظیم و تقسیم آب رودخانه گرگر را بر عهده دارد و به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای این سیستم آبی شناخته می‌شود.
• پل بند گرگر: پلی که بر روی رودخانه گرگر ساخته شده و علاوه بر کاربری عبور و مرور، نقش هدایت آب به کانال‌ها و آسیاب‌ها را نیز ایفا می‌کند.
• مجموعه آبشارها و آسیاب‌های آبی: این بخش شامل تعدادی آسیاب آبی است که با استفاده از نیروی آب به حرکت در می‌آمدند و برای آسیاب کردن گندم و سایر غلات استفاده می‌شدند. آبشارهای مصنوعی ایجاد شده در این بخش، جلوه‌ای زیبا به مجموعه بخشیده‌اند.
• کانال‌های دست‌کند و تونل‌های هدایت آب: شبکه‌ای پیچیده از کانال‌ها و تونل‌ها که آب را به نقاط مختلف شهر و زمین‌های کشاورزی منتقل می‌کردند.
• برج کلاه فرنگی: سازه‌ای مرتفع که به عنوان دیدبانی برای نظارت بر سیستم آبی و همچنین به عنوان نمادی از شکوه این مجموعه ساخته شده است.
• قلعه سلاسل: قلعه‌ای تاریخی که در نزدیکی سازه‌های آبی قرار دارد و در گذشته برای حفاظت از این مجموعه مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
• پل بند برج عیار: روی رود گرگر، در قسمت پایینی آبشارهای سازه های آبی شوشتر پل بند برج عیار قرار گرفته است. آب این پل به کمک تونل بلیتی تامین می‌شد. هنوز هم در بخش شرقی بند برج عیار می‌توانید باقی مانده اتاقک‌ها و کانال‌های آن را ببینید.
• پل بند شادروان: اگر کنار رود کارون قدم بزنید، هنوز هم می‌توانید بقایای یکی از مهم‌ترین پل‌های سازه های آبی شوشتر را ببینید. پل بند شادروان، زمانی توسط شاپور اول با آجر ساخته شد تا آب شوشتر را بالا بیاورد. یکی از کسانی که در مورد پل بند شادوران صحبت کرده و آن را از نزدیک دیده است، ابن حوقل است که در کتاب خود صوره الارض در مورد آن نوشته است.
•  پل شاه علی: پل شاه علی در واقع همان بند شاه علی است و ۳ دهانه مهم دارد. این پل روی نهر داریون قرار گرفته است. پل شاه‌ علی یک پل ارتباطی بود و در دوره صوفی و پهلوی دوم هم از آن استفاده می‌کردند. این پل شوشتر را به روستاهای جنوبی آن متصل می‌کرد. اما بین اهواز و شوشتر پل جدیدی درست شد و استفاده از این پل منسوخ شد.
•  پل بند لشکر: کنار امام زاده عبدالله و روی نهر رقط پل بند لشکر مجموعه سازه های آبی شوشتر درست شده است. شهر شوشتر ۶ دروازه تاریخی داشت که یکی از آن‌ها کنار این پل‌ بند بود. هنوز هم می‌توانید بقایای آن را ببینید. این مکان هنوز هم پابرجاست و در سال ۸۷ هم آن را مرمت کردند.
•  بند خاک: از نهر داریون، آبی به اسم نهر رقط مجموعه سازه های آبی شوشتر جدا می‌شد. این آب توسط بند خاک بین این دو نهر تبادل می‌شد. این سازه به شکل حرف u طراحی شده و ۲ بخش مختلف دارد. یکی از آن‌ها روباز و یکی دیگر سرپوشیده است.
•  پل بند شرابدار: در مسیر نهر رقط و در قسمت جنوبی شوشتر، بند شرابدار قرار گرفته است. بند شرابدار بخش مهمی از سازه های آبی شوشتر به حساب می‌اید و از سنگ و ساروج درست شده است. این پل بند نقش پل ارتباطی هم داشته و باروی خرم که یک قلعه نظامی بود را به بخش شمالی نهر داریون متصل می‌کرد.
• بند دختر نهر داریون: رود کارون جایی نزدیک قلعه دختر از آخرین تنگه کوهستانی عبور می‌کند. بند این بخش را بند دختر نام‌گذاری کرده‌اند. بند دختر نهر داریون، اسم خود را از قلعه دختر گرفته است. البته برخی از باستان شناسان معتقدند که این بند منتسب به الهه آب و باروری آناهیتا بوده است به همین دلیل به آن بند دختر می‌گویند.
• سیکا: همانطور که گفتم، سازه های آبی شوشتر در واقع یک مجموعه سد و آسیاب بود. این محوطه را سیکا می‌نامیدند. سیکا دارای ۳۲ آسیاب بود که نیروی آب را به حرکت تبدیل می‌کرد تا همه این آسیاب‌ها بچرخند. از بخش سیکا برای تفریح و تفرج و استراحت استفاده می‌شد و به صورت سقف‌بندی شده طراحی شده بود.
• پلکان قدیمی و معروف سازه های آبی شوشتر: اگر به سازه های آبی شوشتر رفتید، حتما سری به بخش جنوبی آن بزنید، در این بخش جدا از آبشارهای زیبایی که روی صخره‌ها صدها سال است که پایین می‌آیند، ۲۰۰ پله هم وجود دارد.