به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، «چالش آب در ایران» عبارتی است که هر‌چند طی سال‌های گذشته به طرق مختلف از سوی کارشناسان و متخصصان این حوزه مطرح شده، اما هیچ‌گاه به اندازه امروز جدی گرفته نشده است. واقعیت اینکه امروز دیگر زمان را برای عبور از آن از دست داده‌ایم و امروز نه‌تنها پایتخت کشور با کم‌آبی روبه‌رو شده، بلکه تنش‌های آبی که در دیگر استان‌ها وجود دارد نیز در آینده نه‌چندان دور به چالشی بزرگتر تبدیل خواهد شد. از طرف دیگر با گرم‌تر شدن هوا، روز‌های آینده را باید روز‌هایی دانست که تهران برای گذشتن از مشکل کم‌آبی، نیازمند همراهی گروه‌های مختلف مردم است. بنفشه زهرایی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران که طی روز‌های اخیر صحبت‌های او پیرامون وضعیت ذخایر آبی تهران حاشیه‌ساز شده است، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از شرایط بحرانی کشور در این حوزه می‌گوید و معتقد است، دیگر زمان برای جبران کم‌کاری گذشته دولت‌ها در حکمرانی مطلوب آب وجود ندارد.
او با بیان اینکه واقعیت این است که سال‌هاست دولت‌های مختلف از طیف‌های مختلف سیاسی، در تابستان مردم را دعوت به صرفه‌جویی کرده‌اند، گفت: «واقع‌بینانه اگر نگاه کنیم، شهروندان چندان توجهی هم به این درخواست‌ها نکرده‌اند و دیده‌اند که آبی هم قطع نشده و حداقل در بسیاری از شهر‌های بزرگ از جمله تهران، علت درخواست دولتمردان از مردم برای صرفه‌جویی هیچ‌گاه به جزئیات روشن نشده است. البته که مدیران دستگاه‌های مسئول مثل شرکت آب منطقه‌ای تهران یا شرکت آب و فاضلاب استان تهران و یا حتی وزارت نیرو، دلایل بسیار قانع‌کننده‌ای برای تشویق مردم به صرفه‌جویی در سال‌های قبل داشته‌اند ولی بعضا ملاحظات غیرفنی مانع شده که نگرانی‌های مربوط به این دلایل به مردم منتقل شود.»
او دور نگه داشتن مردم از واقعیات و آسیب‌پذیری‌های سیستم‌های تأمین آب شهر‌ها را انتخاب درستی نمی‌داند و معتقد است: «یکی از نتایج کاملاً قابل پیش‌بینی این اتفاق همین بوده که حساسیت مردم نسبت به درخواست‌های دولت برای صرفه‌جویی در مصرف آب بسیار کم شده است. با این حال باید بگویم که به طور خاص درباره تابستان امسال و مسئله تأمین آب تهران و ۴۲ شهر دیگری که دچار تنش آبی هستند، مؤثرترین کاری که دانشگاهیان می‌توانند انجام بدهند، دعوت مردم به همکاری در مدیریت مصرف آب و صرفه‌جویی است. در این دو ماه باقی‌مانده از تابستان، فرصت کافی برای جبران کم‌کاری‌های گذشته دولت‌های در حکمرانی مطلوب آب نیست و تذکر در این زمینه جز مخدوش کردن اراده جمعی برای صرفه‌جویی در مصرف آب حاصلی ندارد.»
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره اقدامات صورت‌گرفته از سوی جامعه علمی برای حل بحران آب ادامه داد: «در گذشته و به‌خصوص سال‌های اخیر، دانشگاهیان تلاش‌های زیادی برای هشدار‌رسانی در مورد فرجام خطرناک ادامه روند موجود حکمرانی آب ارائه کرده‌اند. در بعضی موارد مثل مشکل شوری آب سد گتوند، احیای دریاچه ارومیه، یا سیلاب‌های بسیار شدید سال ۱۳۹۸، دولت در جلب کمک دانشگاهیان پیش‌قدم بوده و تیم‌های چند ده یا حتی چند صد‌نفره از دانشگاهیان و کارشناسان خبره بخش خصوصی را برای بررسی‌های عمیق کارشناسی و ارائه راهکار به کار گرفته است. در بسیاری موارد دیگر، خود دانشگاهیان برای صدور هشدار و ارائه راه‌حل پیش‌قدم بوده‌اند. البته دولت‌ها کمتر از هشدار‌ها و راه‌حل‌های ارائه‌شده توسط دانشگاهیان برای تغییر بنیادی در رویه‌های حکمرانی و مدیریت منابع آب استفاده کرده‌اند و اصل مشکل نیز همین‌جاست.»
زهرایی به راهکارهای کوتاه‌مدت برای عبور از بحران کم‌آبی اشاره و تصریح کرد: «در کوتاه‌مدت و به‌خصوص تابستان سال جاری، باید همکاری مردم در شهر‌های دارای تنش برای مدیریت مصرف آب جلب شود. این کار نیازمند همکاری دانشگاه‌ها و همه گروه‌های مرجع و مورد اعتماد مردم به‌خصوص در بخش غیردولتی است. واقعیت این است که دولت‌ها سرمایه‌گذاری‌های بسیار زیادی در توسعه زیرساخت‌های تأمین آب کلان‌شهر‌هایی مثل تهران کرده‌اند. از حیث ایجاد ظرفیت تأمین آب، شاید حتی بیشتر از مقدار لازم ظرفیت‌سازی شده است. خشکسالی بسیار شدید سال جاری که در پی چهار سال خشک قبلی محقق شده، هر سیستم تأمین آبی را با چالش مواجه می‌کند.»
او در همین زمینه ادامه داد: «در بسیاری از کشور‌های به مراتب پرآب‌تر از تهران یا سایر شهر‌های بزرگ ایران و با امکانات مالی به مراتب بهتر، در سال‌های خشک محدودیت‌های آبیاری فضای سبز، محدودیت فعالیت استخر‌ها، توزیع کاهنده‌های مصرف و نظایر این فعالیت‌ها و محدودیت‌ها مکرر در رسانه‌ها گزارش شده است. در شهر‌های پرتنش ایران نیز در تابستان جاری، باید راهکارهای مدیریت مصرف و قطع فعالیت‌های نه‌چندان ضروری با مصرف آب بالا صورت گیرد. در درازمدت اما، اصلاحات بنیادی در نظام حکمرانی آب کشور ضروری است. تقویت نظام شایسته‌سالاری و تخصص‌محوری در قوای سه‌گانه مهم‌ترین و زیربنایی‌ترین اقدام است. در این صورت است که توصیه‌های دانشگاهیان در دولت و سایر قوا خریدار پیدا خواهد کرد.»
موضوع قابل توجه در صحبت‌های عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نقش تحریم‌ها در عدم عبور کشور از بحران کم‌آبی است. او در این باره گفت: «متأسفانه تحریم‌ها بر محیط زیست ایران آثار منفی شدیدی داشته است و منابع آب شاید بیشترین آثار منفی عمدتاً در اثر ضرورت خودکفایی غذایی از طریق تولید داخل را تجربه کرده است. محدودیت‌های واردات و ایجاد فضای غیررقابتی برای تولید‌کنندگان داخلی، باعث افت کیفیت محصولات مهمی نظیر کنتور‌ها و ابزار‌های اندازه‌گیری و پایش منابع و مصارف و بازچرخانی آب شده است. اگر‌چه صنعت آب ایران در بسیاری از زمینه‌ها خودکفاست و در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، از وارد‌کننده به صادر‌کننده خدمات مهندسی در حوزه‌های مختلف آب تبدیل شده‌ایم، ولی کیفیت بسیاری از خدمات در حوزه‌های مختلف تأمین، بازچرخانی و مدیریت مصرف آب از سطح مطلوبی برخوردار نیست. به عبارت دیگر توانمندی در کشور وجود دارد ولی این توانمندی لزوماً با کیفیت مناسبی در سطح کشور بالفعل نشده است.»
زهرایی درباره توان علمی دانشگاه‌ها برای ارائه راهکارهای علمی و عملی با هدف برون‌رفت از شرایط فعلی ادامه داد: «دانشگاه‌ها از نهاد‌های مرجع با سرمایه اجتماعی بالا هستند. قطعاً اگر بحث دعوت مردم به صرفه‌جویی در مصرف آب باشد، دانشگاهیان می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند. دانشگاه‌ها به‌خصوص در شهر‌های دارای تنش آبی، باید از طریق راه‌اندازی پویش‌های مدیریت مصرف آب و استفاده از ظرفیت فعالیت‌های جهادی دانشجویی، در آگاه‌سازی اقشار مختلف جامعه نقش‌آفرینی کنند.»
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه راهکارهای مدیریت مصرف آب که در ایران پیاده‌سازی شده تفاوت چندانی با راهکارهای مورد توجه در سایر کشور‌ها ندارد، خاطرنشان کرد: «مدیریت مصرف آب شهری ناظر به دو حوزه رفتار و ابزار مصرف است. کاهش زمان دوش گرفتن به حداکثر ۸ دقیقه، بستن شیر آب هنگام مسواک زدن یا شستن دست‌ها از نمونه‌های تغییر رفتار مصرف است. تغییر رفتار نیاز به ارتقای سواد آبی و آگاهی بخشی دارد که این امر همکاری متخصصان با انواع و اقسام رسانه‌ها را می‌طلبد. در بخش ابزار مصرف، استفاده از کاهنده مصرف آب مثل درافشان (پرلاتور)، سردوش یا فلاش‌تانک‌های کم‌مصرف نمونه ابزار‌های قابل استفاده برای مدیریت مصرف آب هستند. این ابزار‌ها، با کیفیت مناسبی در بازار ایران موجودند و استفاده از آن‌ها می‌تواند حتی در صورت عدم تغییر رفتار مصرف، منجر به صرفه‌جویی در مصرف آب شود.»
منبع: فرهیختگان
انتهای پیام/
