در شرایطی که تهدید به تحریم، استفاده از زور و فشارهای فرامرزی همچنان بخشی از سیاستهای اعلامی و عملی واشنگتن محسوب میشود، حقوقدانان معتقدند قواعد و نهادهای بینالمللی ابزارهای مشخصی برای مقابله با این تهدیدات در اختیار دولتها قرار دادهاند.
اصل منع تهدید یا توسل به زور در منشور سازمان ملل
بر اساس ماده ۲ منشور سازمان ملل متحد، تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی کشورها ممنوع است. کارشناسان حقوقی تأکید دارند که هرگونه تهدید نظامی علیه ایران، حتی در صورت اجرا نشدن، میتواند بهعنوان نقض صریح این اصل بنیادین حقوق بینالملل مورد پیگیری حقوقی قرار گیرد.
مسئولیت بینالمللی دولت آمریکا
یکی از راهکارهای حقوقی، طرح مسئولیت بینالمللی دولت آمریکا به دلیل اقدامات یا تهدیداتی است که ناقض تعهدات بینالمللی محسوب میشوند. در این چارچوب، ایران میتواند با استناد به قواعد مسئولیت دولتها، خواستار توقف رفتار غیرقانونی، جبران خسارت و ارائه تضمین عدم تکرار شود.
دیوان بینالمللی دادگستری (ICJ) و اختلافات میان دولتها
دیوان بینالمللی دادگستری بهعنوان رکن قضایی اصلی سازمان ملل، یکی از مسیرهای حقوقی برای رسیدگی به اختلافات میان ایران و آمریکا محسوب میشود. طرح دعاوی مرتبط با نقض تعهدات بینالمللی، از جمله عهدنامهها و اصول منشور ملل متحد، میتواند ابزار حقوقی مؤثری برای افزایش فشار قانونی بر واشنگتن باشد.
تحریمها و تهدیدات اقتصادی؛ چالش حقوقی فرامرزی
کارشناسان حقوق بینالملل اقتصادی معتقدند تهدید به اعمال یا تشدید تحریمهای یکجانبه، بهویژه تحریمهای فرامرزی، میتواند با اصول تجارت آزاد، حاکمیت دولتها و حقوق بشر در تعارض قرار گیرد. پیگیری این موضوع در نهادهای بینالمللی و سازوکارهای داوری میتواند بخشی از راهکارهای حقوقی مقابله با فشارهای اقتصادی باشد.
نقش سازمان ملل و نهادهای چندجانبه
سازمان ملل متحد، شورای امنیت، مجمع عمومی و گزارشگران ویژه میتوانند با بررسی و مستندسازی آثار تهدیدات آمریکا علیه ایران، زمینه لازم برای طرح موضوع در سطح بینالمللی را فراهم کنند. استفاده از قطعنامهها، بیانیهها و گزارشهای رسمی میتواند نقش مهمی در ایجاد اجماع حقوقی و سیاسی ایفا کند.
دیپلماسی حقوقی و ائتلافسازی بینالمللی
به گفته کارشناسان، ترکیب اقدامات حقوقی با دیپلماسی فعال و ائتلافسازی میان کشورهای متضرر از اقدامات یکجانبه آمریکا، میتواند اثرگذاری پیگیریهای حقوقی را افزایش دهد. این رویکرد بهویژه در مجامع چندجانبه، ابزاری مکمل برای کاهش تهدیدات محسوب میشود.
کارشناسان حقوق بینالملل تأکید دارند که هرچند مقابله با تهدیدات آمریکا علیه ایران با چالشهای سیاسی و حقوقی همراه است، اما استفاده هدفمند از ظرفیتهای منشور سازمان ملل، دیوانهای بینالمللی و نهادهای چندجانبه میتواند مسیر مهار فشارها و دفاع از حقوق حاکمیتی کشور را هموارتر کند؛ موضوعی که در آبانماه بار دیگر در دستور کار محافل حقوقی قرار گرفته است.
