رساله التنزیه آیت‌الله سیدمحسن امین‌عاملی، در واقع نخستین رساله مستقل در مورد بررسی مسأله قمه زنی و عزاداری های نامشروع است که از سوی علمای بزرگوار شیعه منتشر شده است.
کتاب «دو رساله و دو نامه»شامل دو رساله و دو نامه از زنده‌یاد جلال آل‌احمد است. رساله اول «عزاداری‌های نامشروع» ترجمه رساله «التنزیه الاعمال الشبیه» آیت‌الله سیدمحسن امین‌عاملی از علمای معروف لبنان است که در آن، مولف با استدلال و برهان ثابت می‌کند قمه‌زنی و برخی دیگر از خرافات رایج در عزاداری امام حسین(ع) نه تنها ثوابی ندارد بلکه از نظر شرع مقدّس حرام و از کار‌های شیطان است.
ترجمه رساله التنزیه ، توسط زنده‌یاد جلال آل احمد صورت گرفته و در واقع این ترجمه، نخستین اثر قلمی چاپ شده از آل احمد است که پس از مراجعت وی از نجف اشرف به آن پرداخت و در آذرماه ۱۳۲۲ تحت عنوان «عزاداری‌های نامشروع»، از سوی «انجمن اصلاح» منتشر شد.
آل‌احمد در شرح احوالات خود در این باره نوشته است: «جزوهای ترجمه کرده بودم از عربی به اسم عزاداری‌های نامشروع، که سال ۲۲ چاپ شد و یکی دو قران فروختیم و دو روزه تمام شد»
پیش از انقلاب اسلامی، این اثر تجدید چاپ نشد، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ترجمه این رساله، ابتدا از روی نسخه خطی – رونوشت – موجود در نزد مرحوم شمس آل‌احمد، برادر گرانقدر جلال آل احمد، توسط «سیدقاسم یاحسینی» در بندر بوشهر چاپ شد که دیگر تجدید چاپ نشد و اکنون نایاب است، اما چاپ دیگر این اثر با عنوان «دو رساله و دو نامه» به کوشش و مقدمه سیدهادی خسروشاهی از سوی انتشارات اطلاعات به چاپ رسیده که در اکنون این نسخه در بازار کتاب ایران موجود است.
البته کتاب «دو رساله و دو نامه» شامل دو رساله و دو نامه از زنده‌یاد جلال آل‌احمد است. رساله اول با عنوان «عزاداری‌های نامشروع» ترجمه رساله «التنزیه الاعمال الشبیه» آیت‌الله سیدمحسن امین‌عاملی از علمای معروف لبنان است و رساله دوم با نام «اسرائیل عامل امپریالیسم» یک تحلیل کوتاه درباره آخرین جنگ اعراب و اسرائیل است. دو نامه تاریخی شادروان جلال آل‌احمد به حضرت امام خمینی(ره) و رفقای «سوسیالیسم» پایان بخش این مجموعه است.
با این حال، رساله «عزاداری‌های نامشروع» این مجموعه در این ایام که در آستانه تاسوعا و عاشورای حسینی قرار داریم، از جهات مختلف قابل توجه است که به بخش‌هایی از آن در این نوشتار کوتاه می پردازیم. نکته اول این که رساله التنزیه مرحوم آیت‌الله سیدمحسن امین‌عاملی، در واقع نخستین رساله مستقل در مورد بررسی مسأله قمه زنی و عزاداری های نامشروع است که از سوی علمای بزرگوار شیعه منتشر شده است.
مرحوم امین عاملی در ابتدا رساله خود می نویسد: بزرگترین گناهان این است که انسان بدعتها را بجای امور مستحب گرفته و یا امور مستحبی را بدعت وانمود کند. از طرفی چون شیطان و یارانش همیشه در صدد ترویج امور منکر و زشت هستند و در هر مورد راه بخصوص آن را خوب میشناسند مردمان دیندار را نیز از راه دین گول زده و از راه در میبرند و این خود بهترین راه گمراه کردن مردم است و کمتر عبادت و سنتی هست که شیطان با وساوس خود در آن دخالت نکرده آن را فاسد ننموده باشد. از جمله این امور یکی موضوع عزاداری برای امام حسینعلیه السلام است. در این مورد چون شیطان و یارانش با همه کوشش و تلاش خود نمیتوانستند کاملاً پیروز شوند، تصمیم گرفتند مردم را وادار کنند که در این موضوع بدعتها و منهیات و اعمال شنیع بسیاری وارد نمایند. و به این طریق سود و ثوابهای آن را از بین برده اموری را در آن وارد کردند که نه تنها تمام مسلمانان بلکه تمام ملل دیگر نیز آن اعمال را شنیع و زشت میدانند. علاوه بر زشتی، این امور اغلب از چیزهایی است که در قرآن و سایر اخبار رسماً از آنها نهی شده و به عملکنندگان آنها وعده عذاب داده شده است.» (ص ۱۷ و ۱۸)
مولف رساله «التنزیه» امور منهیه‌ای را که در عزاداری‌های سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) فراوان اتفاق میافتد، به پنج نوع تقسیم بندی می کند که نوع اول آن، «کذب و دروغ گفتن» است؛ اخبار دروغ و نادرستی که دروغ بودنشان از روز، روشنتر است و نه در کتابی نوشته شده و نه در جایی نقل گردیده است و با وجود این، شب و روز بر سر منابر و در میان مجالس بدون رادع و مانعی خوانده می‌شود و این خود به تنهایی از بزرگترین معاصی است مخصوصاً وقتی که نسبت به خدا و پیغمبر و امامعلیه السلام هم باشد که مبطل روزه هم می‌شود.
نوع دوم در این طبقه بندی «آزار نفس و اذیت کردن بدن که همان زدن به سر یا سینه» است؛ بدتر از این سینه و سر کوفتن، قمه زدن و شاخسینی است که در نتیجه ریزش خون اغلب علت ایجاد امراض و یا زخمهای منکر ناعلاج می‌شود. یا چون زنجیر زدن (یعنی با آن زنجیرهای نکره به پشت یا به سر و صورت کوبیدن یا به سینه زدن) و سینهها را خراشانیدن و زخم کردن و غیر این ها. حرام بودن این امور عقلاً و نقلاً ثابت است.
یعنی حفظ نفس از ضروریات ششگانه اسلامی به شمار میرود؛ مخصوصاً که دین اسلام دین سهل و ساده است و پیغمبر فرموده: «جِئْتُکُمْ بِالشَّرِیعَهِ السَّهْلَه السَّمْحاءِ». یعنی من برای شما دین بسیار آسان و ساده آوردهام و رفع حرج در موارد مختلفه که در قرآن نیز میفرماید: «وَ مَا جَعَلَ عَلَیکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ.» یعنی ما در دین امر دشواری بر شما بار نکردهایم، خود این سخن را ثابت می‌کند.
«جیغ زدنها و فریادهای بلند زنان» که غالباً در پای منابر و مجالس عزا اتفاق میافتد، نوع سوم منهیه از منظر آیت الله امین عاملی است که علاوه بر شنیع بودن آن اصلاً گناه و معصیت کبیره است.
نوع پنجم «داد و فریاد و نعرههای وحشیانه با صداهای منکر» است و نوع پنج، غیر از این ها که شمرده شد آنچه به نام دین در این گونه مجالس باعث آبروریزی و هتک حرمت فوقالعاده دین می‌شود و حد و مقداری هم نمیتوان برای آن شمرد و در هر جا بنابر چگونگی زندگی مادی و اقتصادی افراد تغییر می‌کند.
داخل کردن این اعمال زشت و نامشروع در اقامه عزا برای امام حسینعلیه السلام از افسونهای شیطان و از گناهانی است که خدا و رسولش را به غضب میآورد و حتی خود امام حسین(ع) هم که در راه زنده کردن دین رسول خدا کشته شد و برای جلوگیری از منکرات و منهیات بود که این همه فداکاری کرد، هرگز از این اعمال راضی که نخواهد بود هیچ، از این کسان بیزاری هم خواهد جست.
رساله یاد شده در پی آن است که نشان دهد زشتی این اعمال مخصوصاً وقتی است که به پای دین حساب شود و به اسم طاعت و عبادت صورت یابد. ائمّه ما به ما دستور دادهاند که: کُونُوا زَیناً لَنا وَ لا تَکُونُوا شَیناً عَلَینا. یعنی برای ما زینت و آفرین باشید نه باعث سرافکندگی و مذلت. و علاوه بر این ما را امر کردهاند اعمالی بکنیم که بگویند: خدا جعفر بن محمّدعلیه السلام را رحمت کند که چه نیکو اصحاب و پیروانش را ادب آموخته. و در عین حال از هیچکدام از ائمّه ما روایت نشده که به پیروان خود اجازه چنین کارهایی را داده باشند یا خود ایشان به این کارها برخاسته باشند و یا در زمانشان علناً یا مخفیانه کسی یا کسانی به این کارها برخاسته دستهبندی کرده و در ملأ عام آبروی اسلام و تشیع را برده باشند. هرگز! هرگز! حتی در زمان آزادی شیعیان نیز با آنکه برای اعمال خود مانعی نمیدیدند مانند زمان مأمون و اوائل دولت بنیعباس چنین اعمالی سابقه ندارد.
با هزار اگر،اگر فرض کنیم که این اعمال حرام هم نباشد، بدون شک چیزهایی است که باعث ننگ و عار مذهب بوده مردم را از چنین دینی بیزار می‌کند و حتماً زبان بدگویی را به روی دین ما خواهد گشود. شک نیست که این اعمال، این دستهبندیها این سینه زدنها، این به سر کوفتنها، این زنجیر زدنها و قمه کشیدنها، این بیآبروگریها آن هم در برابر مردم و در معابر عام و این وحشیگریها و بربریتها و تمام این اموری که خدا و پیامبر و امامان هیچکدام به آن راضی نخواهند بود و بدتر از همه نسبت دادن این امور به همان بزرگواران، بدترین گناهان و فجیعترین خیانات و پرعقابترین معاصی است.
عزادارای بر امام حسینعلیه السلام و اقامه ماتم آن بزرگواران با وقوع این همه فجایع، مستحب نخواهد بود، بلکه حرام نیز هست. دین اسلام دین عقل است. مسلمان واقعی یعنی عاقل کامل. بنابراین هر کاری که مخالف عقل باشد بدون شک حرام و اگر از ائمّه نیز درباره آن تحریمی نشده باشد به پیروی از عقل ما مجبوریم که از آن دوری جوییم. با طبل و شیپور و بوق و کوس در برابر مردم بیرون آمدن و این وحشیگریها را در آوردن چه در ایران و چه در عراق چه در مکه و چه در آفریقا هرجا که باشد حرام و مخالف دین و شرع است.
————————————–
نویسنده: علی الله سلیمی
————————————–
فارس
