دو بازیگر خوب سینما از حضور در فجر محروم شدند

در آستانه برگزاری سی و یکمین دوره از جشنواره فیلم فجر  با دبیر این دوره از جشنواره «محمدرضا عباسیان» به گفت و گو نشستیم. در بخش نخست به چگونگی انتخاب فیلم‌ها و تغییرات در برگزاری جشنواره پرداختیم. در بخش پایانی مصاحبه به تاثیرات جشنواره فیلم فجر بر تولیدات سینمای ایران، برگزاری و گستردگی نمایش فیلم‌ها در استان‌ها و تغییرات در بخش بین‌الملل و بازار فیلم فجر به گفت و گو نشستیم که از نظرتان می‌گذرد:

تهیه کنندگان در استان‌ها با بلیت فروشی فیلم را به نمایش بگذارند/جشنواره هزینه‌ای برای پرداخت مبلغ ثابت به تهیه‌کنندگان ندارد

*استان‌های میزبان جشنواره نسبت به سال گذشته کمتر است ممکن است استان های میزبان را اعلام کنید

هنوز قرارداد بسته نشده و اعلام نمی‌کنیم. امسال دو مورد در بحث استان ها داریم الزاما استان‌هایی می‌توانند میزبان جشنواره باشند که سالن‌های مجهز به سیستم دیجیتال داشته باشند، هر استانی که سالن مجهز ندارد اگر بتواند تا برگزاری جشنواره بتواند سالن را تجهیز کند، میزبان جشنواره خواهد بود. تا کنون ۶ استان قطعی شده است. سال گذشته روال اینگونه بوده که استانداری و ارشاد استان حق تهیه‌کننده را باید پرداخت می‌کرد اما در سال گذشته ۵۰درصد این رقم پرداخت نشد و در بودجه جشنواره هم این رقم دیده نشده بود، موسسه رسانه های تصویری از محل درآمدهایش پول تهیه کنندگان را پرداخت کرد اما امسال جشنواره این امکان را ندارد و نمی‌توانیم فیلم های بخش خصوصی را با پرداخت یک رقم ثابت در استان ها به نمایش بگذاریم. پیشنهاد ما به تهیه‌کنندگان این بوده که اگر تمایل دارند فیلمشان در استان‌ها نمایش بگذارند با بلیت فروشی در سالن‌ها فیلم‌ها را به نمایش بگذارند اگر هم نپذیرند نمایش نخواهیم داشت.

*جشنواره همه ساله اعلام می‌کند، هیئت داوران  از نام آوران سینمای ایران تشکیل می‌شود. چه زمانی هیئت داوران کار خود را آغاز می‌کند و سالهای گذشته همیشه هیئت داوران از فشار کار گله مند بود امسال چه تمهیدی اندیشیده شده که هیئت داوران با فراغ بال بیشتری فیلم‌ها را داوری کنند.

هیئت انتخاب کارش به مراتب سخت‌تر از هیئت داوری است امسال سه برابر داورها فیلم دیدند و همه فیلم‌ها را به صورت کامل دیدند و نظراتشان را اعلام کردند. امسال تعداد آثاربه مراتب کمتر از سال گذشته است و فشار کمتری خواهد بود. داوری‌ها بعد از پایان مهلت ما برای دریافت نسخه کامل فیلم‌ها یعنی پس از  ۲۰ دی ماه است آغاز می‌شود، زیرا فیلم باید کامل باشد و بعد در اختیار هیئت داوری قرار بگیرد.

درباره ترکیب هیئت داوران به هیچ جمع بندی نرسیده‌ایم زیرا منتظر بودیم ببینم چه آثاری دربخش مسابقه راه پیدا می‌کنند از بین آثاری که راه پیدا نکردند شانس انتخاب داوران را داشته باشیم.

*احتمال حضور آقای حاتمی کیا در هیئت داوران وجود دارد؟

احتمال حضور همه فیلمسازانی که فیلمشان در جشنواره حضور ندارد وجود دارد.

*امسال دبیر جشنواره مستندساز است در سالهای گذشته فیلم هایی در فجر حضور داشتند که از فیلترها رد شده بودند و اکثرا فیلم های برگزیده جشنواره‌های دیگر از جمله حقیقت و کوتاه بودند اما امسال رسانه‌ای مثل «پرس تی وی» هم اثر ارایه داده در حالی که نوع نگاه آن رسانه با نوع نگاه مستند سینمایی متفاوت است.

در ابتدا باید بگویم دردوره های قبل بخش مستند را حذف کرده بودند سال گذشته با اصرارهای مکرر و حمایت مستقیم آقای شمقدری مستند سینمایی به جشنواره برگشت. نگاه ما به این بخش این است که مستندهایی انتخاب کنند که شان سینمایی دارد. مستندی که مخاطب عام بنشیند و از دیدن آن لذت ببرد. این مستند ممکن است توسط رسانه ملی ساخته شده باشد یا بخش خصوصی.

آثاری در بخش مستند مورد ارزیابی قرار می‌گیردکه کارگردانان ایرانی داشته باشد

*ما می توانیم نگاه سینمایی را در مستند تلویزیونی شاهد باشیم؟

حتما این گونه است. در بین آثاری که در تلویزیون تولید می‌شود ممکن است آثار خوبی دیده شود . سال گذشته یکی از برگزیدگان جشنواره «پلنگ ایرانی» بود که تولید یکی ازمراکز صدا و سیما است که مستند جذاب و دیدنی است. صرف اینکه تولید تلویزیون است یا نیست نمی‌تواند نشان از خوب یا بد بودن آن باشد. پرس تی وی آثاری فرستاده اما آثاری که کارگردانان ایرانی بودند مورد بازبینی هیئت انتخاب قرار گرفته است. اما آثاری که سازندگان غیرایرانی داشتند مورد ارزیابی قرار نگرفته است زیرا طبق آئین نامه امکان بررسی این آثار وجود ندارد. ۱۷۲ مستند دریافت شده که حداکثر ۱۱مستند را انتخاب و در بخش مسابقه معرفی کنیم که لزوما برگزیده های جشنواره های دیگر نیست و علاقمندیم اولین محل برای رونمایی آثار خوب باشیم.

انتخاب فیلم‌ها تولیدات را جهت دهی می‌کند/ جشنواره نتوانسته به عنوان جهت دهنده در سینما مؤثر باشد

*همه ساله در صحبت های دبیران و مدیران سینمایی عنوان می شود برگزاری جشنواره و تشویق آثار در راستای جهت دهی تولیدات سینمای ایران است امسال چه آثاری مورد تشویق قرار می گیرند و چشم انداز تولیدات سال آینده چه نوع آثاری خواهد بود؟

مهمتر از جایزه دادن انتخاب فیلم‌هاست که می‌تواند جهت‌دهی کند اما چون ما سیاست کوتاه مدت هم برای برگزاری جشنواره نداریم هیچ وقت نتوانستیم به عنوان جهت دهنده جریان سینما موثر باشیم. اگر روال اینگونه طی شود از این به بعد هم نخواهد توانست. تولید سینمای ایران در جای دیگر صورت می گیرد و اهم تولید در مراکزی که با بودجه دولتی فعالیت می کنند انجام می شود و این مراکز با پیش فرض این که هر فیلمی را بسازند در جشنواره راه خواهد یافت فیلم ساختند. بزرگترین تولید فیلم کشور تا دو سال گذشته برگزارکننده فجر بوده در حوزه مستند هم به همین منوال است این با استاندارد حرفه ای دنیا مطابقت ندارد. این تغییر اگر ادامه داشته باشد می تواند در سیاستگذاری تولید هم تغییراتی ایجاد شود .

دبیر جشنواره فجر حداقل باید ۵ سال مدیر باشد

جشنواره فجردبیر حداقل ۵ ساله داشته باشد و یک مانیفست فکری گروه برگزارکننده دارند و قرار است به این نوع آثار اجازه بروز و ظهور بدهند به همین خاطر می تواند جشنواره تاثیرگذار باشد. آنجه که تا الان اتفاق افتاده دبیرهای جشنواره در دوره های مختلف تغییر کردند و برخی از دبیرها فیلم ها را در آخرین روزها تغییر می‌دادند به همین دلیل تاثیر لابی و قدرت بیشتر از سیاستگذاری بوده و احتمالا خواهد بود.

بیش از ۶۰ فیلم در جشنواره پذیرفته نشدند و ۶۰ گروه مدت ها درگیر تولید ساخت فیلم‌ها بودند که فیلم را به جشنواره برسانند من هم خسته نباشید به این عزیزان می گویم و هم دست تک تک عوامل فیلم‌ها را می‌فشارم و برای آنها آرزوی موفقیت دارم.

*جشنواره های خارجی الگو برای فیلمسازان ما هستند و  فیلمسازان تلاش می‌کنند فیلم‌هایی بسازند که المان‌های حضور در جشنواره را داشته باشد چرا این فضا برای جشنواره فجر وجود ندارد و هدف‌گذاری نشده است تا فیلمساز فیلمی بسازند که در جشنواره فجر امکان حضور داشته باشد.

جشنواره فجر به دلیل عدم تداوم سیاستگذاری و برنامه‌ریزی این تاثیر را نداشته است. وقتی فیلمساز عادت کرده که  با فشار و لابی‌ها می‌تواند تاثیرگذارتر باشد و فیلمش را در جشنواره بگنجاند دیگر سیاست‌های فجر  معنای اصلی خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل فیلمساز فیلم خودش را ساخته و سیاست واحدی وجود نداشته که در سالهای گذشته فیلم‌ها با این مشخصه در جشنواره شرکت کنند.

*سیاستگذاری چقدر می تواند نقشه راه را تغییر دهد تا اینگونه جشنواره‌های خارجی برای فیلمسازان تعیین تکلیف نکنند.

جشنواره‌های بین المللی تاثیر خود را گذاشتند و تعدادی از فیلمسازان آثارشان را تنها برای حضور در جشنواره های خارجی می سازند. جشنواره‌های خارجی یک استایل خاصی دارند و فیلم های هنری را می‌پسندند فیلمی که در ایران شاید حاضر نباشیم آن را نگاه کنیم جشنواره های خارجی به آن جایزه ‌هم می‌دهند.

همه جشنواره های خارجی نگاه سیاسی ندارد اما برخی از جشنواره‌های خارجی از جشنواره به عنوان یک ابزار سیاسی برعلیه نظام ما بهره می‌برنداما همه این طور نیستند. آن جشنواره های خاص علاقه زیادی دارند فیلم‌هایی را بپذیرند که محتوایی در تقابل با ارزشهای ما داشته باشند البته ما فیلمسازهای اپزیسیون خارج نشین داریم که خوراک جشنواره ها را تامین می‌کند و هر مزخرفی بسازند تعدادی از جشنواره های خارجی پذیرای آن خواهند بود. اما ما یک تعداد فیلم های هنری سالم هم داریم .اگر تنوع ساختاری در سینمای ایران وجود داشته باشد اتفاقا به فیلم های هنری سالم باید توجه کنیم و حمایت کنیم.

به عقیده من ما حتما باید سالی ۱۰ فیلم هنری سالم بسازیم تنها برای حضور در عرصه بین الملل تادر جشنواره‌ها حاضر باشیم.

نگاه سختگیرانه به رسیدن به استانداردهای جهانی

*در ترکیب فیلم های مسابقه در این دوره جشنواره  فیلم های هنری داریم؟

بله داریم.  این نکته را باید در ادامه سوال قبل بگویم در مورد جشنواره فجر سیاست واحدی اتفاق نیفتاده است. جشنواره فجر اگر به لحاظ محتوایی سیاست‌های خود را ادامه بدهد قطعا فیلمسازان در مورد محتوا دقت خواهند کرد. اگر مطمئن باشند که فشارها و لابی‌ها تاثیری نخواهد داشت مطمئنا تلاش می‌کنند آثاری را بسازند که در جشنواره پذیرفته شود. فیلمسازی که بازی رسانه‌ای راه می‌اندازد تا با فشار رسانه فیلم را در جشنواره قراردهد اگر مطمئن باشد که برگزارکنندگان زیر بار فشارها ایستادگی می‌کنند سال بعد این کار را تکرار نمی‌کند. این مستلزم تداوم سیاست دبیر جشنواره است. امسال من دبیر هستم نگاه سختگیرانه برای رسیدن به استانداردهای جهانی دارم اما ممکن است سال دیگر دبیری در جشنواره باشد که تمایل داشته باشد نظر همه اهالی سینما را جلب کند.

دو بازیگر خوب سینما از حضور در فجر محروم شدند

به خاطر کیفیت فیلم‌ها دو بازیگر خوب سینما‌ی ایران از حضور در جشنواره فجر محروم شدند من هم ناراحت هستم . این یک شمشیردو لبه است لازم است جشنواره سیاست محکمی داشته باشد اگر به طیف فیلمسازان که نگاه خاصی را در آثار دنبال می کنند توجه نکنیم  و حمایت نکنیم این خطر وجود دارد که به سمت جشنواره های خارجی متمایل شوند و سیاه نمایی از کشور هم داشته باشند.

*در تمام صحبت هایتان به این مسئله تاکید دارید که سینمای ایران پتانسیل حضور در خارج از کشور و نمایش فیلم را دارد اما تاکنون از این فرصت بهره نبرده است. امسال بازار بین الملل که محل عرضه فیلم ها  و محصولات فرهنگی ایران است چه ویژگی خواهد داشت؟

در حوزه فرهنگی و شناخت جشنواره‌ها از سینمای ایران رشد داشتیم اما در حوزه اقتصادی سینماعقب هستیم و به نوعی گردش مالی سینمای ایران نسبت به سینمای جهان در این حوزه صفر است. مهمترین دلیل در ضعف این حوزه بخش  تولید است.از ایده و مراحل فنی و ارایه‌ اثر ضعیف عمل کردیم. طراحی برای توزیع بین الملل نداریم و یا در تولید دقت لازم را نمی‌کنیم  که به لحاظ کیفی  مخاطب غیر ایرانی را جذب کند. در تدوین و صداگذاری دقت درستی صورت نمی‌گیرد. فیلم ها و سریال های فاخر باند صدای بین‌المللی ندارد و امکان عرضه بین الملل را از دست می‌دهیم. فیلم‌های بسیار خوبی می‌سازیم اما طیف علاقمندان ما به گونه‌ای هستند که حاکمان هر آنچه که از ایران پخش شود نگران آن هستند و اجازه پخش نمی‌دهند. در ترکیه بیش از ده میلیون سریال «مریم مقدس» را دیدند. سازمان می تواند مدعی باشد در موج اسلام گرایی ترکیه تاثیرگذار بوده است.

سه سریال به شبکه mbcفروختیم که مورد استقبال مخاطب قرار گرفت پس از استقبال از سوی مدیران شبکه خرید سریال و فیلم ایرانی ممنوع شد. زیرا معتقدند ایران هرچه می‌سازد یک نگاه ایدئولوژیک دارد که در بسیاری از آثار متاسفانه وجود ندارد.

تغییر نگاه در بخش بین الملل فجر

در بخش بین الملل فجر نگاه باید تغییر پیدا کند از این که نمایندگان جشنواره ها بیایندو فیلم های روز دنیا را نشان دهیم دیگر پاسخگو نخواهد بود. جشنواره باید به محل بروز استعدادهای دنیا تغییر یابد در حوزه بازار هم باید تغییر اتفاق بیافتدالبته در همین شکل بازار در حال حاضر  معتبرترین بازار منطقه است اما می تواند تبدیل به محل خرید نیاز سازمان صدا و سیما  و شبکه نمایش خانگی شود و از کمپانی ها دعوت کنیم که این نیاز را تامین کنند. بازار محلی برای عرضه فیلم‌های ایرانی باشد، ما تلاش می‌کنیم خریدارانی را که گرایش به خرید فیلم ایرانی را پذیرای‌شان باشیم.

دعوت از شبکه‌های اسلامی در بازار فیلم

*یعنی بیشتر خریداران منطقه‌ای را برای حضور در بازار دعوت کنیم؟

نه الزاما. بهترین خریدار فیلم ایرانی شبکه‌های تلویزیونی که به دنبال فیلم سالم هستند. برخی از شبکه‌های اسلامی برای  ماه مبارک رمضان از ایران نیازشان را تامین می‌کنندو رقبای ما فهمیدند به همین دلیل وارد تولید در این عرصه شدند و ترک‌ها سریالهای مناسبتی می‌سازند همچنین سوری‌ها، مصری‌ها و قطری‌ها هم به جمع آنها اضافه شدند. سیاستگذاری کلان باید صورت گیرد محصولات صدا و سیما می‌تواند استقبال زیادی در بازار داشته باشد در حوزه تولید در نگاه کلان پسند مخاطب غیر ایرانی نداریم. سریال حضرت یوسف را می‌سازیم اما طبق فتوای اهل سنت نمایش چهره انبیاء حرام است و در بسیاری از کشورهای اسلامی نمی‌توان آن را پخش و عرضه کرد. اگر نگاه به نیاز مخاطب خارجی توجه نداشته باشیم در بازار هم نمی توانیم حرف چندانی بزنیم.

رایت فیلم برای بخش بین الملل نخریدیم

*چه خریدارانی دعوت شدند و نسبت به سال گذشته چه تغییراتی را شاهد هستیم؟

تمام تلاش‌مان را کردیم که تغییر جدی نسبت به سال گذشته داشته باشیم اما برگزاری بخش بین الملل بیش از یک سال به برنامه‌ریزی نیاز دارد. بخش بین‌الملل حداقل یک سال نیاز به زمان دارد این درحالی است که نیمی از سال جشنواره‌ای گذشته بود و به بضاعت شش ماه تغییرات جدی را در بخش‌های مختلف می‌دهیم . نمونه اش این که ۴۱۷ اثراز ۷۲ کشور دنیا دریافت شد و ما رایت فیلم برخلاف سنت گذشته نخریدیم.

گفت و گو : زهرا قزیلی

فارس